‘Opgejaagd door Ineos’: hoe Bart De Wever en Tom Ongena het Vlaamse zwijgakkoord opblazen

Door zelf het stikstofdecreet in het Vlaams Parlement in te dienen, willen de regeringspartijen N-VA en Open VLD een vergunningenstop tegengaan. Dat ze en cours de route coalitiepartner CD&V vergeten, vinden ze niet eens erg.

Leve de moderne communicatiemiddelen. Zelfs vanuit een vakantieoord kan er tegenwoordig decretaal werk worden ingediend bij het Vlaams Parlement. Het halfrond is gesloten, maar de politieke mallemolen draait op volle toeren.

Want wat donderdagnamiddag gebeurde, is geen klein bier. De N-VA en de Open VLD dienen zonder de handtekening van coalitiepartner CD&V het stikstofdecreet in bij het parlement. Normaliter werkt de Vlaamse meerderheid met een ‘zwijgakkoord’, waarin wordt afgesproken dat de meerderheidspartijen bij elkaar afstemmen wat ze al dan niet doen in het parlement. Dat akkoord verwijzen de partijvoorzitters (en mede-indieners van het decreet) Bart De Wever (N-VA) en Tom Ongena (Open VLD) nu naar de prullenmand.

(Lees verder onder de preview)

De stap komt er na hommeles onder de ministers. Hoewel de Vlaamse regering in maart een stikstofakkoord sloot, weigerde de CD&V in de ministerraad haar goedkeuring te geven aan het decreet van minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA).

Met name landbouwminister Jo Brouns (CD&V) was ervoor beducht om een blanco cheque te ondertekenen. Twee cruciale CD&V-punten zouden immers nog onderzocht moeten worden via een milieueffectenrapport (MER) door specialisten, maar de zoektocht naar een studiebureau bleek voorlopig onsuccesvol. De Vlaamse regering baadde opnieuw in een crisissfeer, zeker toen Demir op eigen houtje ‘ministeriële instructies’ uitvaardigde voor een nieuw stikstofkader. De landbouwers (en de CD&V) waren in alle staten.

Nu het stikstofdecreet via parlementaire weg wordt ingediend, trekt Demir haar instructies stilletjes in. Het Vlaams Parlement mag dan wel gesloten zijn, voorzitter Liesbeth Homans (N-VA) beloofde ‘onverwijld’ de tekst naar de Raad van State te sturen voor advies. Volgens de N-VA en de Open VLD kon men niet wachten tot het einde van het reces in september. De inschatting is nu dat er twee maanden gewonnen worden.

Miljardeninvestering

Want de klok tikt ongenadig, met name voor de nieuwe ethaankraker van chemiereus Ineos in de Antwerpse haven. Die miljardeninvestering hangt aan een zijden draadje nu de Raad voor Vergunningsbetwistingen de omgevingsvergunning van de Vlaamse regering heeft vernietigd, onder meer wegens de nabijheid van het beschermde Nederlandse natuurgebied Brabantse Wal. De regering krijgt zes maanden de tijd om haar werk over te doen.

De druk is hoog. Werkgeversorganisatie Voka waarschuwde donderdagochtend in zakenkrant De Tijd nog voor een de facto vergunningenstop. De lezing van Voka is dat alleen een stikstofdecreet Ineos kan redden. De N-VA en Open VLD volgen die interpretatie en zetten er nu vaart achter. Ze verwijzen ook naar andere grote dossiers, zoals dat van de luchthaven in Zaventem.

(Lees verder onder de preview)

Wisselmeerderheid

De CD&V en verschillende omgevingsexperts hebben een andere lezing van het Ineos-debacle. ‘De Raad voor Vergunningsbetwistingen vraagt van de bevoegde minister een beslissing die gebaseerd is op een concrete en gedetailleerde beoordeling’, zegt fractieleider Peter Van Rompuy. ‘Dat is een onderzoek op grond van wetenschappelijke kennis over de effecten van de bijkomende stikstofuitstoot op het natuurgebied Brabantse Wal. Het advies van de Raad van State kan hopelijk klaarheid brengen.’

Onder meer daarom kon de partij haar handtekening niet onder het decreet zetten. ‘Wij laten ons niet opjagen door Ineos’, zegt een bron. Maar ook omdat de zoektocht naar een studiebureau voor het belangrijke milieueffectenrapport nog niet rond is.

De partij wil het hoofd koel houden. Ze zwaait ook met beloftes van minister-president Jan Jambon (N-VA), die een MER nog altijd in het vooruitzicht stelt. Volgens de christendemocraten is het ook duidelijk dat de kwestie opnieuw op de regeringstafel zal belanden.

Helemaal zeker is dat evenwel niet. Door het Vlaams Parlement erbij te betrekken, hebben de N-VA en de Open VLD al dan niet bewust een doos van Pandora geopend: die van de wisselmeerderheden. In februari bood Vooruit-voorzitter Conner Rousseau al zo’n alternatieve meerderheid aan en ook vandaag sluiten de socialisten die niet uit. In de praktijk wordt het moeilijk die te verwezenlijken zonder de steun van Groen of – waarom niet? – enkele Vlaams Belangers die de Antwerpse haven een warm hart toedragen.

Maar alleen al het feit dat het over wisselmeerderheden en gebroken zwijgakkoorden gaat, wijst erop dat de regering-Jambon geen echte coalitie meer is. Dat belooft voor de begrotingsgesprekken en de daaropvolgende Septemberverklaring.