‘In deze campagne is Groen roder dan Vooruit, zeker als het over armoede gaat’

Het was een van de opvallendste resultaten van de oefening van het Planbureau vorige week: Groen zet met zijn ‘welvaartsgarantie’ vol in op de strijd tegen armoede, en dat mag blijkbaar wat kosten. De welvaartsgarantie is een soort basisinkomen voor de laagste inkomens, en dan vooral voor de onderste 10 procent.

De blikvanger van het programmapunt is een maandelijkse premie voor iedereen die onder de armoedegrens leeft, zowel voor wie werk heeft als voor wie van een uitkering leeft. Met de plannen van Groen wordt het armoederisico effectief gereduceerd tot nul, liet het Planbureau weten, en geen enkele andere partij slaagt daarin. Maar de welvaartsgarantie is niet goedkoop. De kostprijs wordt op een potige 9 miljard geraamd. Dat kwam in alle nieuwsanalyses terecht.

Het typeert de positie van de partij in deze campagne. Groen legt uiteraard zijn klimaatplannen op tafel, maar bij gebrek aan een echt klimaatdebat komen de ecologisten vooral naar voren als een linkse, pragmatische, herverdelende beleidspartij.

Groen heeft opvallend veel aandacht voor de zwakkeren in de samenleving: de laagste inkomens en de migranten. Niet alleen in vergelijking met wat centrumrechts wil: die partijen willen vooral het verschil tussen werken en niet-werken gevoelig groter maken, bijvoorbeeld door de leeflonen juist níét te indexeren, zoals de N-VA voorstelt. Maar ook in vergelijking met Vooruit, de belangrijkste concurrent op centrumlinks, die veel minder inzet op armoedebestrijding.

Expert Wim Van Lancker: ‘Met de N-VA zal de armoede opnieuw stijgen’

Dat is opmerkelijk. De kiezers van Groen worden wel eens schertsend als ‘ACV’ers met een hoger inkomen’ om­schreven, vanwege de ideologische verwantschap met de christendemocratische vakbond, en de welstand van hun kiezers. Maar in deze campagne, waarin het voortdurend over financieel-economische ­thema’s gaat, is Groen roder dan Vooruit, zeker als het over armoede gaat.

Vooruit en Groen zijn al sinds mensenheugenis elkaars favoriete frenemies, ideologische vrienden én electorale concurrenten. Maar de startpositie is helemaal anders dan bij de verkiezingen van 2019. Toen beheersten de klimaatmarsen het nieuws, en kon Groen zich ook veel makkelijker profileren met zijn klimaatvoorstellen.

Nu is het klimaatthema zo goed als afwezig in de campagne. De Vlaming – net als ongeveer de rest van de wereld – wilde er in 2019 al niet van horen, zo bleek toen op verkiezingsavond, en nu nog minder, of zo lijkt het. En dus komen andere voorstellen van de groenen makkelijker naar de voorgrond. De welvaartsgarantie stond ook in 2019 al in het programma van Groen, maar daar kraaide toen geen haan naar.

Dat de welvaartsgarantie er nu wél – een beetje – boven uitsteekt, vloeit ook voort uit de regeringsdeelname van Groen. In 2019 zat het nog in de oppositie, maar Groen heeft zich de af­gelopen jaren als een pragmatische regeringspartij opgesteld. In die mate dat de partij zelfs in de regering bleef zitten toen Nicole de Moor, CD&V-staatssecretaris voor Asiel en Migratie, af­kondigde dat ze niet voor opvang zou zorgen voor alleenstaande ­mannelijke asielzoekers. Ook de kernuitstap kwam er niet, de levensduur van twee kerncentrales werd juist verlengd. Onder meer daarom zijn migratie en kernenergie voor Groen geen evidente thema’s om vandaag mee uit te pakken.

De Moor laat geen alleenstaande mannen meer toe in asielopvang: ‘Extreem problematisch’, vindt Gilkinet

En dus verschuift de aandacht bijna automatisch naar de ­socio-economische thema’s. Dat zou Groen slecht kunnen be­vallen. Als het gaat over de strijd tegen de armoede en vóór de verliezers in de samenleving, dan heeft de fel oprukkende, communistische PVDA een sterker profiel – de hoge scores van de PVDA in de peilingen zijn nog een ander belangrijk verschil met 2019. Bovendien valt er zeker op de arbeidsmarkt ook wel wat te zeggen voor een verhoging van de minimumlonen, iets waar concurrent Vooruit zich fel op profileert. Groen klopt zich op de borst dat zijn voorstellen, inclusief de welvaartsgarantie, nog een hoop banen creëren. Maar volgens het Planbureau bengelt het qua jobcreatie ­helemaal achter aan het peloton – alleen de PVDA doet slechter.

Het is voor Groen op z’n zachtst gezegd niet de makkelijkste uitgangspositie voor de komende verkiezingen. Het is altijd lastig om te scoren op het speelveld van de ander. En de thema’s waar de partij wél de ‘eigenaar’ van is, komen er voorlopig niet door. Kan Groen nog een voorstel op tafel gooien waardoor het debat wél over ­klimaat zal gaan? Het heeft nog een dikke drie ­weken. Anders wacht na de regerings­deelname, net als in 2003, opnieuw een koude douche.