‘In Brussel zijn we stilaan in een staat van onbestuurbaarheid aanbeland’

‘De situatie is zo mogelijk nog complexer geworden’, schrijft Jan Wostyn na de lokale verkiezingen, en nadat eerder de Brusselse formatie al helemaal vastliep. ‘Dit zal  de roep om een hervorming van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest steeds luider doen weerklinken.’

Het was al maanden duidelijk dat er geen Brusselse regering zou komen voor de lokale verkiezingen van 13 oktober. Het Brusselse Gewestniveau en gemeentelijke niveau zijn veel te nauw met elkaar verstrengeld om die volledig los van elkaar te zien. De hoop was dat de stembusuitslag van 13 oktober alles in een stroomversnelling zou brengen, zodat er eindelijk ook in Brussel een regering zou kunnen gevormd worden. Dat bleek op 14 oktober helaas ijdele hoop.

De situatie is zo mogelijk nog complexer geworden wat de roep voor een hervorming van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest steeds luider zal doen weerklinken.

De lokale verkiezingen in de 19 Brusselse gemeenten tonen een zeer divers gewest, wat ook mee verklaart waarom het fuseren van de 19 gemeenten, wat alle Vlaamse partijen wensen, helemaal niet zo evident is als het lijkt. De uitslagen tonen een lappendeken van verschillende machtsbastions en gemeenschappen die elk de macht proberen grijpen in een klein stukje Brussel. Je zou op basis van de uitslag van 13 oktober makkelijk kunnen stellen dat er meer politieke uniformiteit is tussen de 69 gemeenten van de provincie Antwerpen dan de 19 Brusselse gemeenten. De rijkere gemeenten in zuidoostelijke “hoog-Brussel” zijn het terrein van de MR en wat overblijft van Défi, terwijl de armere gemeenten in de kanaalzone van “laag-Brussel” het machtsterrein van de lokale PS-potentaten blijven. In het noordwesten zijn dan weer een paar gemeenten in handen van Les Engagés.

Aan Franstalige kant zien we wel dat de 3 Franstalige coalitiepartners MR, Les Engagés en PS waar mogelijk ook gemeentelijk hun lot aan elkaar verbinden, zoals bijvoorbeeld in Brussel-stad. De uitgaande coalitie verloor daar haar meerderheid omdat onder andere Défi zijn 3 zetels kwijtspeelde en Ecolo opnieuw klappen kreeg.

Dit heeft echter zeer verregaande gevolgen voor de moeilijke regeringsvorming op gewestniveau. Groen/Ecolo bestuurden namelijk mee in Brussel-stad en Elsene, maar worden nu in beide gemeenten aan de kant geschoven. Opnieuw een bittere pil om te slikken voor de Groenen, die ook al het uitstel van de LEZ moesten slikken en nu ook met een gewestelijk Good Move niets meer kunnen klaarmaken. Brussel-stad en Elsene vormen namelijk dé centrale as doorheen het hele gewest en beslaan ongeveer een kwart van de oppervlakte. Niet meteen een recept om de Groenen snel weer aan tafel te krijgen.

MR-voorzitter Bouchez had eerder al laten weten gebruik te willen maken van “constitutionele creativiteit” indien er geen schot in de zaak zou komen langs Nederlandstalige kant. Pro memorie: in Brussel moet elke taalgroep zijn eigen meerderheid vormen om tot een volwaardige regering te komen. Aan Nederlandstalige kant is dat nog steeds niet gelukt omdat de uitgaande coalitie van Groen, Vooruit en Open VLD nog slechts 8 van de 17 Nederlandstalige zetels overhoudt. Een nieuwe meerderheid vormen zonder Groen (4 zetels) lijkt echter politiek helemaal onmogelijk. De manier waarop Groen nu overal aan de kant wordt gezet, mag dan politiek wel logisch lijken op gemeentelijk niveau, maar dreigt de patstelling op gewestelijk niveau verder te versterken.

De meest evidente coalitie langs Nederlandstalige kant lijkt een combinatie van Groen met de 3 Vlaamse coalitiepartners N-VA, Vooruit en CD&V, die nipt 9 op 17 zetels haalt. Dit vergt echter een toenadering tussen Groen en N-VA. Indien Groen nodig was geweest voor een coalitie in Antwerpen, was die er misschien noodgedwongen gekomen, maar zover kwam het dus niet. Sommige Groenen willen daarom liever een coalitie met Vooruit en Team Fouad Ahidar, maar wat ze daar dan precies bij te winnen hebben is evenmin duidelijk. Een klimaatcoalitie zal dat in elk geval ook al niet worden. Bovendien zijn de Franstalige partijen als de dood voor een coalitie met Team Fouad Ahidar, die in de armere Brusselse gemeenten in één klap 28 zitjes veroverde in 5 verschillende gemeenten.

Ook de N-VA is echter geen evidente coalitiepartner voor de Franstaligen. De politieke schaker in formateur Bart De Wever zal namelijk niet aarzelen om de Brusselse hefboom ook in de federale onderhandelingen te gebruiken. Immers, indien de Nederlandstalige coalitie in Brussel N-VA omvat, ligt het minister-presidentschap van Leisterh (MR) niet alleen in de handen van Groen maar ook van N-VA. Die laatste partij heeft paradoxaal genoeg ook niets meer te verliezen in Brussel want ze verloor alle 6 gemeenteraadsleden in één klap. Een samenspel van Franstalige rechtse stemmen die terug naar de MR stroomden en mogelijk ook wel een iets mindere opkomst onder de Nederlandstaligen onder invloed van de afschaffing van opkomstplicht in Vlaanderen.

Tot overmaat van ramp is het Brusselse Gewest virtueel failliet. Zowel tijdens de campagnes van juni als oktober was dit op geen enkel moment een thema. Net omdat het Gewest zo´n lappendeken van aparte belangen geworden is, lijkt niemand nog het grote plaatje te willen zien, laat staan er verantwoordelijkheid voor op te nemen. Dit alles brengt ons in een “perfecte storm”. Groen werd in Brussel door Bouchez onder de bus gegooid. Voor N-VA moet in Brussel helemaal niets. De doorbraak van Team Fouad Ahidar langs Nederlandstalige kant, heeft de N-VA paradoxaal quasi incontournable gemaakt, ondanks zetelverlies. Langs Franstalige kant probeert elke partij eerst en vooral de eigen belangen in de eigen gemeentelijke bastions veilig te stellen, waar ook die voor hen vervelende dubbele meerderheid niet speelt.

De toekomst van het Brussels Gewest ziet er dan ook weinig rooskleurig uit. Een hervorming dringt zich duidelijk op en de Franstalige partijen zullen de komende weken (en maanden?) terecht moord en brand schreeuwen dat het Gewest wordt gegijzeld indien er geen meerderheid kan gevonden worden aan Nederlandstalige kant.

Maar hoe hard ze ook roepen, het is wel hun eigen verantwoordelijkheid dat het Gewest met een deficit van bijna 20% van de inkomsten kampt. Wie het Gewest wil hervormen heeft federaal bovendien een dubbele meerderheid nodig. Maar waarom zou nota bene N-VA zomaar de Brusselse hefboom uit handen geven? Voor minder dan verregaand confederalisme zal De Wever daar geen interesse in hebben.

Zo staan de Franstaligen, mede door het ondoordachte beukwerk van Bouchez tegen Groen in Brussel, eigenlijk met de rug tegen de muur. Voor één keer zijn het de Vlamingen die rustig kunnen toekijken als “demandeurs de rien”. Wie zich nog herinnert hoe de Franstaligen omgingen met de vraag tot splitsing van BHV, zal niet geneigd zijn veel mededogen voor de Franstaligen te voelen.

En Brussel? Brussel ondergaat helaas het lot van een tienerkind in een liefdeloos en mislukt huwelijk. Het lijdt eenzaam zolang het tergend langzame scheidingsproces tussen vader Vlaanderen en moeder Wallonië zich niet voltrokken heeft. Het krijgt geen zakgeld meer van vader noch moeder. Vader is heel onverschillig geworden en moeder zit in de schulden. Het heeft bij een scheiding geen goesting om bij vader te gaan wonen, die geen liefde toont, maar ook niet bij moeder, die gestresseerd is door geldgebrek en al genoeg problemen aan haar hoofd heeft.

Om het trauma te verdoezelen geeft Brussel zich dan maar over aan megalomane geldverkwisting om de pijn te verdoven. Helaas voor Brussel is het geld nu echt wel op en is het niet in staat zelf geld te verdienen. Zijn er politieke familietherapeuten in de zaal?