Dalilla Hermans: ‘Ik heb het erg moeilijk als ik het staatsmanschap van Bart De Wever hoor roemen’

‘Ik was eerst niet van plan om naar de verkiezingsavond te kijken op televisie’, vertelt Dalilla Hermans. We spreken haar maandagochtend in het historische centrum van Brugge, wanneer de allerdefinitiefste resultaten nog moeten worden afgestempeld door de FOD Binnenlandse Zaken.

Niet geheel onbegrijpelijk dat Hermans, de schrijfster en columniste van Rwandese afkomst, deze uitslagenavond wilde overslaan. Er werd een zwarte zondag voorspeld die alle eerdere zwarte zondagen zou overschaduwen. Ze keek toch, uiteraard. Hermans is haar enthousiaste, spontane zelf wanneer ze erover vertelt, maar niettemin was het een heftige avond voor haar.

Dalilla Hermans: Ik kon het natuurlijk niet laten. Ik heb de hele avond buiten onder mijn luifel zitten kijken terwijl ik in een WhatsAppgroepje met twee vriendinnen commentaar gaf. Dat gaf me gelukkig het gevoel dat ik niet helemaal alleen was. De berichten uit die groepschat mogen wel nooit uitlekken. (lacht)

Wat was de teneur?

Hermans: Goh. Ik had mezelf beschermd door heel pessimistisch te zijn voor de verkiezingen. Ik was voorbereid op het ergste: een monsterscore voor het Vlaams Belang als grootste partij én samen met de N-VA een meerderheid. De teleurstelling viel daardoor een beetje mee, maar dat sloeg ook wel snel om. Blij moeten zijn met de uitslag van de N-VA voelt ook mottig.

Het was wel de verrassing van de avond. Waarom heeft het Vlaams Belang het aanzienlijk slechter gedaan dan verwacht?

Hermans: Bart De Wever heeft Tom Van Grieken in Het conclaaf belachelijk gemaakt. Ik denk dat dat een van de belangrijkste redenen is waarom kiezers uiteindelijk naar de N-VA zijn gegaan. De Wever was intellectueel duidelijk de meerdere, terwijl Van Grieken daar met rode plekken in z’n gezicht zat. Alt-rightkiezers stemmen graag voor het alfamannetje, en in Het conclaaf was dat duidelijk De Wever. De clips uit dat programma bleven maar rondgaan op sociale media.

Ook de focus op lgbtqa+- en vrouwenrechten heeft Vlaams Belang geen goed gedaan. Ze hadden beter alleen over de bruin mannen gesproken. (lacht) Extreemrechts laat zich graag inspireren door het succes van Donald Trump in de Verenigde Staten, maar hier is geen Biblebelt om stemmen te ronselen. Vlaanderen is al lang niet meer diepgelovig en katholiek. Zelfs conservatieve vrouwen hebben geen zin om de strijd voor abortus opnieuw te moeten voeren, en iedereen kent ondertussen wel iemand in zijn dichte omgeving die queer is. Daar heeft het Vlaams Belang zich aan mispakt. Ik denk dat veel mensen misschien van plan waren een proteststem uit te brengen, maar toen dachten zij: dit gaat me toch allemaal wat ver.

Transfobie is blijkbaar geen winner in Vlaanderen.

Hermans: Nee. Ik was ook niet totaal verbaasd geweest als het hen wél stemmen had opgeleverd, maar dat is gelukkig niet gebeurd. Het Vlaams Belang is exposed als een partij die veel conservatiever is dan de meerderheid van de Vlamingen. Zonder Het conclaaf en Eerste keus, waar Vlaams Belangers ook over ethische thema’s moesten praten, hadden we een andere uitslag gehad. Tom Van Grieken heeft zich heel lang aan Vlaanderen kunnen presenteren als de ideale schoonzoon, zonder dat hem veel kritische vragen werden gesteld. Het positieve aan deze campagne is dat dit is veranderd. De media zijn naar mijn zin heel laat wakker geschoten, maar ze zijn wel wakker geschoten. De Standaard bracht enkele dagen voor de verkiezingen een sterke undercoverreportage over het Vlaams Belang. Die had ik al maanden geleden willen lezen, maar ze is er uiteindelijk wel gekomen. Het heeft gelukkig allemaal alleen maar kiezers weggehouden bij die partij.

Waarom bent u dan uiteindelijk toch teleurgesteld?

Hermans: Omdat het alternatief niet zoveel beter is, hè. De N-VA en het Vlaams Belang hebben geen meerderheid in het Vlaams Parlement, maar ze zitten er wel gevaarlijk dichtbij. Ik ben in Vlaanderen blijkbaar omringd door heel veel rechtse mensen die mijn wereldbeeld niet delen. Dat is scary.

Deels valt het succes van die twee partijen te verklaren door wat er op sociale media gebeurt. Ze hebben daar allebei heel veel geld uitgegeven, en kiezers krijgen er maar een heel klein deeltje van de werkelijkheid te zien. Iedereen kent Bart De Wever, en veel mensen vinden hem de allerbeste politicus, maar ze weten niet altijd goed waar de N-VA als partij voor staat.

Om een voorbeeldje te geven: ik denk dat er in Vlaanderen maar heel weinig mensen zijn die de genocide in Gaza niet veroordelen. We hebben allemaal dode baby’s op televisie gezien, en zo goed als iedereen wil dat daar zo snel mogelijk een einde aan komt. Maar weet Vlaanderen wel dat Theo Francken een zionist is die Israël nog altijd steunt? Hij steekt het niet eens weg, hij is er trots op. We kijken allemaal weg van de N-VA, en zien in Bart De Wever een rechtschapen, ernstige politicus die duidelijk weet waar hij mee bezig is. Dat appreciëren heel veel Vlamingen, ook veel mensen in mijn omgeving. Maar de N-VA is geen centrumpartij, hè. De N-VA is niet zo extreemrechts als het Vlaams Belang, maar wel echt rechts.

U werd vorig jaar hard aangevallen door zowel Vlaams Belangers zoals Tom Vandendriessche als door Bart De Wever. De stad Brugge wilde u graag aanstellen als coördinator voor zijn kandidatuur om in 2030 culturele hoofdstad van Europa te worden, maar u werd door hen afgeschilderd als een woke activiste die Vlaanderen haat.

Hermans: Dat was héél heftig, ik heb toen een maand politiebewaking gehad. Ik vond wat De Wever deed ook veel erger dan wat het Vlaams Belang deed. Dat zit nog altijd heel diep bij mij, en daarom verbaast het me wel dat velen dat blijkbaar al vergeten zijn, ook mensen om me heen.

Waarom was wat De Wever deed erger dan wat de Vlaams Belangers deden?

Hermans: Militanten van het Vlaams Belang zijn gewoon racisten: ze zien een zwarte vrouw en ze moeten die niet. Dat is helder, je weet wat je eraan hebt. Ik wil daarmee niet zeggen dat al die haatberichten die ze mij hebben gestuurd niet hard aankwamen. Het was verschrikkelijk, maar het lag wel in de lijn der verwachtingen. Het feit dat ik besta is voor hen genoeg om mij te haten. De Wever couldn’t care less about me. Hij heeft in de zeven boeken, driehonderd opiniestukken en vijfhonderd cursiefjes die ik ondertussen al had geschreven één citaat over blanke en zwarte mensen gevonden dat hem niet aanstond. Op basis daarvan viseerde hij mij zes minuten lang op nationale televisie. Zonder scrupules, zonder schaamte, zonder zich daar achteraf voor te excuseren.

‘Het klínkt alvast racistisch’, schreef Knack over het optreden van De Wever.

Hermans: Bart De Wever is al twintig jaar de populairste politicus van Vlaanderen: hij weet heel goed wat het effect van zijn woorden is als hij in Terzake gaat zitten. Ik zou het nooit in mijn hoofd halen om mijn macht aan te wenden om iemand die ik helemaal niet ken op zo’n manier aan te vallen. Ik begrijp dat echt niet. En waarvoor? Omdat hij er zin in had en zich nog eens in een debatje wilde laten horen? Enkel om zijn boekje over woke te promoten? Of gewoon omdat het kan?

Zijn partij steunde uw kandidatuur uiteindelijk in de Brugse gemeenteraad.

Hermans: Precies. Dat maakt het allemaal nog veel viezer. De haat van het Vlaams Belang is oprecht. De Wever is een cynische, machiavellistische strateeg. Elke keer als ik iemand zijn staatsmanschap hoor roemen, heb ik het daar erg moeilijk mee.

De Wever klinkt soms ook helemaal anders: warm en inclusief. Wat is dan zijn kern?

Hermans: Dat machiavellisme. Hij wil macht. Ik denk niet dat De Wever een racist is, hoor. Maar hij zal racisme tolereren of negeren wanneer hem dat handig uitkomt. Ik vermoed ook dat hij geen sterke meningen heeft over mij als persoon of over mijn werk. Dat maakte hem allemaal niet uit. Maar ik moet vandaag dan wel blij zijn dat hij het Vlaams Belang klein heeft kunnen houden? Dat lukt mij niet.

Wat vond u ervan dat De Wever tijdens de campagne de deur naar samenwerking met het Vlaams Belang definitief dichtgooide? Hij liet er heel lang twijfel over bestaan, wat doet vermoeden dat hij met een andere uitslag na de verkiezingen misschien heel anders had geklonken.

Hermans: Strategisch was dat een slimme zet. Hij heeft heel lang op twee paarden gewed, en het juiste moment gekozen om de sprong te wagen en de deur dicht te gooien. Maar als hij het écht meende, had hij dat natuurlijk al veel langer duidelijk gemaakt. De Wever heeft tijdens de campagne ook niet meer over woke gesproken. Hij voelde: als ik Vlaams Belangers daarin nog verder achternaga, verlies ik een te groot deel van het centrum. Met zulke strategische spelletjes is op zich niet veel mis. Zijn talent daarvoor is bewonderenswaardig, hij is iedereen altijd enkele stappen voor. Hij lijkt na zoveel jaar nog altijd het slimste jongetje uit de klas. Het zou fijn zijn als iets meer mensen met een integere inborst even handig waren als De Wever met de macht. De meeste politici van andere partijen kunnen verbaal niet tegen hem op. De meeste journalisten trouwens ook niet.

Snel over naar iets anders dan maar. Hoe vond u dat Petra De Sutter het deed in haar bij momenten heel persoonlijke strijd met het Vlaams Belang?

Hermans: Ik heb enorm veel respect voor haar. Ze heeft zich niet alleen waardig gedragen tegenover mensen die haar bestaan in twijfel trokken, ik heb het gevoel dat ze met Groen in deze campagne ook een hele partij op haar rug heeft gedragen. Ze is er helaas niet voor beloond. Groen mist sterke persoonlijkheden om de boodschap van die partij te verkondigen. Het is nochtans een consequent progressieve partij, ook als het gaat over migranten en asielzoekers. Ik heb alleen vaak het gevoel dat veel mensen dat gewoon niet weten. Misschien was er ook angst om daarover te spreken, maar de boodschap is in ieder geval niet overgekomen.

Er blijven in het algemeen nog maar weinig politici in het centrum over. Die partijen moeten daar heel dringend over beginnen na te denken, maar ik vrees dat de druk deels verdwijnt omdat het Vlaams Belang het iets slechter heeft gedaan dan gedacht. Een meerderheid met het Vlaams Belang en de N-VA was héél dichtbij: dat moet een inspiratie zijn om er nog veel harder tegenaan te gaan. Helaas waren er partijen die duidelijk werden afgestraft en toch een feestelijk sfeertje probeerden op te hangen. Het was veel sterker geweest als die politici gewoon vlakaf in de camera hadden gezegd: sorry, dit had echt beter gemoeten.

Hebt u het dan over de covoorzitters van Groen, of CD&V?

Hermans: Er zijn heel wat politici in het centrum die zich mogen schamen voor hun uitslag. Ik hoop dat ze allemaal in gang schieten.

Van welke politici hoopt u dat ze de komende jaren een verschil maken?

Hermans: Ik vond de speech van Raoul Hedebouw op verkiezingsavond een verademing. De PVDA is niet meteen mijn partij, maar hij deed dat heel goed. Ik was heel blij met de manier waarop die partij haar overwinning vierde. De PVDA is ook een van de partijen die ervoor heeft gezorgd dat de uitslag in Antwerpen iets van hoop gaf. Die stad is de bakermat van extreemrechts in Vlaanderen, maar daar staat het Vlaams Belang er vandaag veel slechter voor dan elders. Ze is er nog maar de derde partij. Dat was even een mooi moment zondagavond, ook omdat ik zelf zo lang in die stad heb gewoond.

En Vooruit?

Hermans: Ik ben wel blij met de vooruitgang van Vooruit. Het drama rond Conner Rousseau was een gênant dieptepunt, maar die partij is weer opgekrabbeld en heeft er ook dingen uit geleerd. Ze weten dat ze dicht bij de corebusiness van een socialistische partij moeten blijven, en ervoor moeten zorgen dat ze mensen niet nog eens teleurstellen. Kathleen Van Brempt is ook weer verkozen in het Europees Parlement vanaf een onzekere plaats. Ik ben een fan van haar. Ik was de voorbije maanden ook onder de indruk van Caroline Gennez. Tot daarvoor had ik haar misschien niet genoeg krediet gegeven. Dat zijn ook politici die hoop uitstralen.

Bent u dan ook blij dat Conner Rousseau zelf helemaal terug is?

Hermans: Ik vond het jammer dat Vooruit onder zijn leiding een flinkere koers probeerde te varen, want zoiets staat ver van de socialistische basiswaarden af. Alleen hoop ik ook bij hem: lessons learned. Hij is in ieder geval al niet teruggekomen met dezelfde domme uitspraken als waarmee hij is vertrokken.

Ik verwacht dat Vooruit tijdens regeringsonderhandelingen wel een belangrijk verschil kan maken. Er zal de komende maanden nog veel gebeuren, er moeten compromissen worden gesloten. Het is gelukkig niet zo dat omdat de N-VA de grootste partij is haar programma nu over heel Vlaanderen zal worden uitgerold. Er komen in oktober ook gemeenteraadsverkiezingen aan, waarvan ik altijd al heb gedacht dat ze anders zullen zijn dan de verkiezingen van zondag. In Brugge is de N-VA nu de grootste, maar in oktober is de kans groot dat dit niet zo zal zijn. Lokale politiek is nog altijd iets anders dan nationale: mensen komen elkaar tegen in plaats van dat ze alleen clips te zien krijgen van politici die hen op sociale media targeten.

Zal het Vlaams Belang het dan weer minder goed doen, denkt u?

Hermans: Ik hoop van wel. Ik heb in mijn carrière al honderden lezingen gegeven en ben overal in Vlaanderen geweest. Ik praat achteraf altijd wel met mensen, en dan merk ik dat eigenlijk niemand een koud of cynisch wereldbeeld heeft. Mensen willen gewoon goed met elkaar samenleven. Ik hou dat altijd in mijn achterhoofd. De resultaten van zondag zeggen zonder twijfel iets over Vlaanderen – dat ga ik niet ontkennen. Maar lang niet alles.