De vakbonden, en ook vrouwenorganisaties, schilderen de regering-De Wever af als een mannenbastion dat geen oog heeft voor vrouwen. Het vaakst wordt er naar de pensioenen gewezen. Is dat terecht? ‘De boodschap is duidelijk: werken, werken, werken.’
Het pensioen van vrouwen ligt in België gemiddeld 25 procent lager dan dat van mannen. Dat berekende het Federaal Planbureau vorig jaar nog. We zitten daarmee net onder het Europese gemiddelde, maar de vakbonden en ook vrouwenorganisaties vrezen dat de regering-De Wever het alleen maar erger zal maken.
Vrouwendag, acht maart, moet een actiedag worden daartegen. Gelijkheid tussen mannen en vrouwen is nochtans een van de principes die in het regeerakkoord staan ingeschreven voor de pensioenhervorming. Maar vrouwen werken natuurlijk vaak minder lang, of deeltijds, en lijden straks verlies als de regering daar strenger voor wil zijn. Wij vroegen pensioenexperte Ria Janvier (UAntwerpen) om met die bril naar het regeerakkoord te kijken.
Ria Janvier: Ik heb zelf enkele jaren geleden een onderzoek gedaan naar de genderdimensie in de ambtenarenpensioenen. Mijn conclusie was op dat moment dat het voor de ambtenaren behoorlijk goed meevalt, maar dat komt vooral doordat zij heel veel verlofstelsels hebben die meetellen voor het pensioen.
Ik zal u een voorbeeld geven: het Vlaamse personeelsstatuut biedt de mogelijkheid om elk jaar één maand verlof zonder wedde te nemen. Die maand wordt later gewoon meegerekend voor het pensioen. Moeders die in de zomervakantie een maand thuis blijven om voor de kinderen te zorgen, ondervinden daar geen nadeel van. Dat ambtenarenstelsel zal met de regering-De Wever op dit punt ook niet fundamenteel veranderen.
Is het voor werknemers heel anders?
Janvier: Dat wordt een van de hete hangijzers in de uitwerking van de pensioenhervorming: welke periodes zullen gelijkgesteld worden aan werken en welke niet meer? In het regeerakkoord staat dat moederschapsrust en zorgverloven uitgezonderd blijven, dat gaat vaak over relatief korte periodes.
Maar er zijn natuurlijk nog veel meer redenen waarom vrouwen minder of deeltijds gaan werken. Het gaat dan over het evenwicht vinden tussen werk en gezin, met kinderen thuis, of ook het zorgen voor ouders die ondertussen zelf hulpbehoevend zijn geworden. Mensen – vaak vrouwen – die om zulke redenen minder gaan werken, moeten weten dat hun pensioen daardoor lager zal uitvallen.
Deze regering maakt zulke keuzes voor het gezin of familie minder makkelijk?
Janvier: De boodschap is duidelijk: werken, werken, werken. Ik zeg dat ook tegen al mijn studenten, uiteraard ook de vrouwelijke: blijf bij voorkeur voltijds werken. Dat is de beste sociale bescherming.
Want anders worden mensen gestraft?
Janvier: Dat is niet het juiste woord, vind ik. Er valt evengoed wat te zeggen voor het beperken van die gelijkgestelde periodes. Het gaat om tijdvakken waarin mensen geen bijdragen leveren aan ons pensioenstelsel, en daar later toch een tegenprestatie voor ontvangen. We betalen dus collectief als samenleving daarvoor. Dat is zeker een te verdedigen maatschappelijke keuze, maar op een moment dat er bespaard moet worden, is het ook logisch dat daar naar gekeken wordt.
Het is een voordeel dat we ter discussie kunnen stellen, ook al worden er voornamelijk vrouwen door getroffen. Het is belangrijk dat mensen zich in de toekomst bewust zijn van hun keuzes, want die kunnen later grote gevolgen hebben voor hun pensioen. Vaak zijn ze daar op dat moment niet mee bezig.
Wat met ziekteperiodes en echtscheidingen? Vijf cruciale vragen bij de pensioenhervorming van de regering-De Wever
Staan er nog dingen in het regeerakkoord die gevolgen hebben voor vrouwen?
Janvier: Bijzonder vrouwonvriendelijk is de hervorming van het echtscheidingspensioen. Vandaag is het uitgangspunt dat de niet-gewerkte jaren van een ex-echtgenote meetellen voor het pensioen. Ik geef het voorbeeld van een vrouw die werkte tot haar dertigste, om vervolgens vijftien jaar thuis voor de kinderen te zorgen, en daarna opnieuw een job zoekt.
Strandt haar huwelijk, dan worden die vijftien niet-gewerkte huwelijksjaren mee gerekend voor haar eigen rustpensioen aan 62,5 procent van het loon van haar ex-man. Het financiële risico van die scheiding wordt met andere woorden nu nog bij de samenleving gelegd: wij betaalden collectief mee aan het pensioen van de ex-echtgenote.
De vorige regering heeft al geprobeerd om een hervorming door te voeren waarbij het risico helemaal bij het koppel kwam te liggen, maar zonder succes. Wat zegt het federale regeerakkoord van de regering-De Wever? Regel het zelf.
Wie in het huwelijk treedt of wettelijk gaat samenwonen, wordt aangeraden om bij de notaris langs te gaan en samen een regeling te treffen over de verdeling van hun pensioenrechten in geval van een relatiebreuk. Doet men dat niet, dan is echtscheiding het risico van het individu, oftewel meestal de vrouw. Hoe dan ook, de samenleving komt niet meer tegemoet. Voor ex-partners die allebei een laag pensioen hebben, is na zo’n scheiding het risico op armoede reëel.
‘Bijzonder vrouwonvriendelijk is de hervorming van het echtscheidingspensioen.’
Er komt wel een sensibiliseringscampagne, want de meeste mensen weten natuurlijk helemaal niet waarover dit gaat. Jongeren die tot over hun oren verliefd zijn als ze in het huwelijksbootje stappen, zullen beslissingen moeten nemen over wat er met hun pensioen gebeurt als ze later uit de echt zouden scheiden.
Ook het overlevingspensioen wordt hervormd, iets waar traditioneel ook vooral vrouwen op rekenen.
Janvier: Ik heb daar nogal wat ongeruste mails over gekregen. De leeftijdsgrens voor zo’n overlevingspensioen is sinds de regering-Di Rupo al stelselmatig opgetrokken, en ligt nu op 50 jaar. Volgens het nieuwe federale regeerakkoord zal iemand pas een overlevingspensioen kunnen krijgen als hij of zij in aanmerking komt voor een rustpensioen.
Voor een vrouw die aan het werk is als haar man sterft, is deze hervorming geen drama: ze krijgt voor minstens twee jaar een overgangsuitkering zodat ze niet meteen in de financiële problemen komt. Voor een vrouw die nooit heeft gewerkt, of is gestopt met werken om bijvoorbeeld voor haar langdurig zieke man te zorgen, zijn de gevolgen natuurlijk veel groter.
Stel dat ze 59 jaar is als haar man sterft, dan zal ze straks tot haar 67 jaar moeten wachten voor ze in aanmerking komt voor een overlevingspensioen. Tot daarvoor heeft ze enkel twee jaar recht op een overgangsuitkering. Men gaat in deze hervorming echt uit van vrouwen die volledig actief zijn op de arbeidsmarkt. Is dat niet zo, dan komen ze in de problemen. Er staat enkel in het regeerakkoord dat er een lange overgangsperiode komt.
Begrijpt u dat vrouwen protesteren tegen die maatregelen?
Janvier: Protesten kunnen een impact hebben, zeker omdat er nog zo veel moet worden uitgewerkt. De details zijn nog lang niet uitgeklaard, terwijl die vaak wel van belang zijn.
‘Misschien moet Bart De Wever een alleenstaande vrouw aan de onderhandelingstafel uitnodigen’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier