‘Hoe De Wever verandering kan brengen op EU-niveau’

‘Niet enkel op nationaal niveau is dringend beleidsverandering nodig. Ook op Europees niveau is dat het geval. Als stichtend land van de Europese Unie geniet België het nodige vertrouwen om een aantal zaken in beweging te krijgen’, schrijft Pieter Cleppe (Brussels Report).  ‘Hier zijn enkele suggesties voor de nieuwe regering-De Wever.’

Vraag de effectieve herziening van recente Europese wetgeving

Frankrijk wil dat nieuwe dure EU-verplichtingen voor ondernemingen om in kaart te brengen hoe hun toeleveranciers allerlei sociale en milieustandaarden respecteren worden uitgesteld. Tsjechië en een groep landen vragen dan weer een uitstel van de uitbreiding van de Europese klimaattaks via het emissiehandelssysteem (ETS) naar rijden op diesel en verwarmen op gas. Voor Belgische gezinnen die op aardgas stoken alleen al zou dit in een jaarlijkse extra factuur van honderden euro’s resulteren. Het zijn maar enkele van de recent goedgekeurde Europese regels die tegenstand oproepen, en dan hebben we het nog niet gehad over Europese digitale regelgeving, zoals de AI Act, maar ook de Europese GDPR-regels, over dataverwerking. Mario Draghi waarschuwde vorig jaar dat GDPR “onze kleine bedrijven vermoordt”, maar de nieuwe Europese Commissie ziet hoegenaamd geen probleem.

De Europese Commissie stelde onlangs haar plannen voor deregulering voor, maar daarbij willen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen & co “op koers” blijven op vlak van klimaatbeleid, en probeert ze te vermijden dat recent gestemde Europese wetgeving opnieuw wordt herbekeken. Nochtans is het de Europese “green deal” die de kost van Europese regelgeving de voorbije jaren fors de hoogte injoeg. Als KMO-land moet België eisen dat Europese deregulering niet bij woorden blijft, maar dat zeker ook de meest recente nieuwe regels worden herbekeken. Dat Commissievoorzitter von der Leyen nu zelfs durft voor te stellen om EU-klimaatbeleid nog wat aan te scherpen, door een EU-klimaatambitie tegen 2040 ook bindend te maken, is een teken aan de wand dat men het anti-groene signaal dat de kiezer uitstuurde afgelopen juni in het Berlaymontgebouw nog steeds niet heeft begrepen.

Hef het taboe op de Europese klimaattaks op

Ondanks de smeekbedes van de Europese chemische industrie om iets te doen aan de hoge energieprijzen, gebeurt er weinig tot niets. Op dit moment is de huidige Europese belasting op CO2 uitstoot via het emissiehandelssysteem (ETS) zo hoog dat deze klimaattaks op zich al meer bedraagt dan de volledige aardgasprijs in de Verenigde Staten, waar gasprijzen vier tot vijf keer lager zijn bij ons. En zoals gezegd wordt die klimaattaks dus nog eens uitgebreid.

De hoge energiekost in Europa is een van de belangrijkste redenen voor de huidige Europese deïndustrialisatie. De vorige regering – De Croo deelde dan wel openlijk de zorgen van de chemische sector op dit vlak, maar trok nooit openlijk de Europese ETS-klimaatbelasting in twijfel, ondanks het feit dat de CO2-uitstoot in de V.S., waar zo’n klimaattaks ontbreekt, procentueel sterker daalde per capita dan in de EU, sinds 2005, toen het ETS-systeem werd ingevoerd. Wanneer men het in absolute termen bekijkt, is de daling ongeveer gelijk. Minstens toont dit aan dat er ook manieren zijn om uitstoot te verminderen door in te zetten op economische groei, in plaats van op taksen.

Vraag de bescherming van de Europese interne markt

Het aantal inbreukprocedures dat de Europese Commissie opstartte tegen inbreuken op de interne marktregels lag 80% lager in de eerste drie jaar van de Commissie-von der Leyen, tussen 2020 en 2022, in vergelijking met de Commissie geleid door haar voorganger, Jean-Claude Juncker. Tegelijk werd het moeilijker voor ondernemingen om over de grens actief te worden sinds 2018, in EU-lidstaten als Frankrijk, Hongarije, Duitsland, en Polen, maar ook België.

In 2023 vierde de EU de dertigste verjaardag van de eigen “interne markt”, maar de waarheid is dat die onder druk staat. Naast het openen van de eigen markt, kan de Belgische regering dit ook als prioriteit op de Europese agenda plaatsen. Dat andere lidstaten protectionisme verkiezen, is jammer genoeg niet makkelijk op te lossen, maar België kan wel eisen dat de Europese Commissie dit opnieuw als een prioriteit ziet. Zeker sinds de Corona-crisis, doet de Commissie minder en minder inspanning om illegale overheidssteun te bestrijden. Als open economie is dit voor België nochtans van het allergrootste belang.

Vraag een vermindering van het Europese protectionisme

De laatste jaren slaagde de EU er nauwelijks in om nieuwe vrijhandelsakkoorden af te sluiten. In 2023 mislukte dit bijvoorbeeld nog met Australië. Onlangs werd wel vooruitgang gemaakt met het akkoord met het Latijns-Amerikaanse handelsblok Mercosur, maar Europese lidstaten moeten dit nog goedkeuren, waarbij de stem van Italië in de praktijk zal beslissen of het er komt.

In spanning wacht iedereen nu af hoe de onderhandelingen met Trump zullen verlopen. Noch Europa of de V.S. zijn koorknapen wanneer het op protectionisme aankomt, maar op veel vlakken is de EU op dit moment protectionistischer dan de V.S., zoals bijvoorbeeld wat betreft handel in auto’s of landbouwproducten. Het evidente aanbod dat de EU aan Trump zou kunnen doen is om dit meer gelijk te trekken. Als open economie zou België ook hier voortrekker kunnen zijn, en niet alles aan de ambtenaren van de Europese Commissie overlaten.

Daarbovenop kwam de EU de afgelopen jaren met heel wat extra protectionisme. In de eerste plaats valt daarbij het nieuwe klimaattarief CBAM op, dat ook heel wat bureaucratie meebrengt voor bedrijven. Het idee hierachter is dat de rest van de wereld importtarieven dient te betalen aan de EU zolang ze het Europese klimaatbeleid niet overneemt. Dergelijk klimaatprotectionisme, dat vanaf 2026 in voege zou treden, moet uiteraard op de schop. Dat het Europese beleidsmodel om CO2-uitstoot te verminderen meer de concurrentiekracht aantast dan de Amerikaanse benadering is immers geen excuus voor handelstarieven. Als alternatief zou de EU beter een alternatief klimaatbeleid kunnen uitwerken dat de eigen concurrentiekracht niet zo ernstig aantast.

Ook de anti-ontbossingsrichtlijn EUDR en andere nieuwe Europese regels zijn getuige van een tendens waarbij de EU aan handelspartners allerlei bureaucratische verplichtingen gaat opdringen. Die recente tendens van de EU wordt nu trouwens openlijk door de V.S. gehekeld. Howard Lutnick, de door Trump genomineerde minister van Handel, kondigde daarbij al aan dat de VS via “handelsinstrumenten” vergeldingsmaatregelen zouden kunnen opleggen als antwoord op groene EU-regulering die Amerikaanse bedrijven hindert. Om maar te zeggen dat de EU heel wat kan doen om de toorn van Trump te vermijden.

Vermijd dat Europese initiatieven op vlak van defensie NAVO-samenwerking ondermijnen

Het kreeg weinig aandacht, maar in september 2024 waarschuwde NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg in zijn afscheidstoespraak dat Europese landen moesten voorkomen dat ze de defensie-inspanningen van de NAVO “dupliceren” met EU-initiatieven. Hoge NAVO-functionarissen wezen er toen ook op dat de defensie-inspanningen van de EU al middelen onttrokken aan de bestaande NAVO-structuren.

Naast de hoofdzetel van de EU, herbergt ons land ook de hoofdzetel van de NAVO.  Desondanks lijkt de regering- De Wever mee te gaan met het idee om eurobonds voor defensie uit te geven, wat neerkomt op gemeenschappelijke schulduitgifte. Volgens geruchten zou men minstens 500 miljard euro willen gaan lenen. Eurocraten proberen steevast om gemeenschappelijke Europese schuld door te drukken, en een Europese defensie, los van de NAVO uit te bouwen, al dan niet met het beleid van Trump als drukkingsmiddel. Het kan diezelfde Trump echter net een extra excuus geven om de NAVO – paraplu voor West-Europa weg te nemen.

Migratiechaos stoppen

Dat de chaotische aanpak van illegale migratie ons land hard treft, wordt nu door zowel links als rechts aanvaard. Bij het drugsgeweld in Brussel zijn bijvoorbeeld wanhopige uitgeproceerde illegalen betrokken. De nieuwe regering scherpt het asielbeleid aanzienlijk aan, maar om de zogenaamde Australische aanpak uit te voeren, is consensus op EU-beleidsniveau nodig. Die aanpak bestaat kort gezegd in een akkoord met een derde land waar illegale migranten naar toe kunnen worden gebracht om asiel te krijgen, en daarbij ook asielrecht verliezen voor het territorium dat ze illegaal probeerden binnen te dringen, maar waarbij men wel asiel kan krijgen buiten Australië, via akkoorden die het land dan sluit.  

Vele Europeanen beschouwen de Australische aanpak als immoreel, ondanks het feit dat Australië in het afgelopen decennium dat het zijn beleidsmodel uitvoerde illegale migratie zowat volledig kon stoppen, terwijl het een einde maakte aan het grote aantal verdrinkingsdoden voor de Australische kust en het land ook rechtstreeks vanuit vluchtelingenkampen asielzoekers bleef invliegen. In de Middellandse Zee verdronken gedurende de laatste 10 jaar een 30.000 mensen. Europa onderdrukt dus maar beter het eigen moreel superioriteitscomplex. De opvang die Australië bood is zeker voor verbetering vatbaar, en per migrant is de kost hoog, maar veel mensen hoefden niet naar de centra in derde landen te worden gebracht, omdat mensensmokkel niet langer aantrekkelijk was. Premier De Wever krijgt nu alvast de kans om zowel de eigen coalitiepartners als de andere Europese leiders hiervan persoonlijk te overtuigen.