‘Hevel de partijfinanciering over naar de gemeenschappen’

‘De wet op de partijfinanciering kan ook gewijzigd worden zonder Franstalige steun’, schrijft Jan Wostyn. ‘Indien de Franstalige partijen MR en PS zichzelf graag rijkelijk blijven bedienen, kunnen ze dat, maar dan wel met de dotaties van de eigen gemeenschap.’

De federale TGV is intussen omgeruild voor een boemeltrein en dat betekent dat we alvast tot Kerstmis geen hervormingen meer hoeven te verwachten. Althans niet op initiatief van een federale regering. Dat neemt niet weg dat het federale parlement wel gewoon volheid van bevoegdheid heeft en wetsvoorstellen kan indienen. Dat principe werd afgelopen weken ook mooi geïllustreerd in Brussel, waar een regering nóg verder weg lijkt, maar het parlement wel al ordonnanties behandelt rond het uitstel van de LEZ-zone, puur op basis van een Franstalige meerderheid. De Nederlandstaligen laten te lang op zich wachten en dus moet er gehandeld worden, zo vinden de Franstalige partijen.

Nu zijn er natuurlijk ook op federaal niveau wel een paar dossiers waarvan men exact hetzelfde kan zeggen. Eéntje ervan is bijvoorbeeld de partijfinanciering. Alle Vlaamse partijen lijken het erover eens dat de financiering veel te royaal is, maar telkens loopt een hervorming spaak. Naar verluidt is dat omdat zowel de PS als de MR zouden dwarsliggen. Wel, ook daar moet er misschien maar eens gehandeld worden. Dat kan perfect met een gewone federale meerderheid. De Vlaamse partijen, zonder het unitaire PVDA-PTB beschikken daar over een ruime meerderheid van 81 zetels op 150. De wet op de partijfinanciering kan dus ook gewijzigd worden zonder Franstalige steun.

De meeste logische hervorming is vrij simpel: hevel de partijfinanciering volledig over naar de gemeenschappen. Dat is coherent omdat vandaag alle partijen in dit land georganiseerd zijn volgens de gemeenschappen, met uitzondering van PVDA-PTB. Ook de Duitstaligen hebben namelijk hun eigen partijen, die vandaag nooit in aanmerking komen voor financiering uit de Kamer omdat ze te klein zijn om een zetel te halen. Daarnaast is deze verschuiving ook noodzakelijk omwille van de precaire budgettaire toestand op federaal niveau. Na aftrek van de dotaties en de sociale zekerheid blijft slechts 20 miljard euro over, terwijl nu 40 miljard euro wordt uitgegeven. De partijfinanciering mag dan een relatief beperkt bedrag zijn, de luxe om niet naar de kleintjes te kijken hebben we al lang niet meer.

Concreet bedraagt de totale partijfinanciering vandaag zo´n 81 miljoen euro. Iets minder dan twee derde daarvan komt uit de federale koffers, ongeveer 50 miljoen euro. Dat lijkt een klein bedrag, maar na nog eens 20 jaar heb je er zo opnieuw een miljard euro federale staatsschuld bij. De eenvoudigste hervorming die de Vlaamse partijen eenzijdig kunnen afdwingen in het federale parlement is om deze federale financiering na 1 jaar gewoon op nul te zetten. Dan kunnen de gemeenschappen binnen het jaar zelf bepalen in hun respectievelijke parlementen hoeveel financiering hun partijen eigenlijk nodig hebben om goed te functioneren.

Indien de Franstalige partijen MR en PS zichzelf graag rijkelijk blijven bedienen, kunnen ze dat, maar dan wel met de dotaties van de eigen gemeenschap. Dat mogen ze dan ook aan de eigen kiezers gaan uitleggen. Zo werkt democratische responsabilisering. De Franse gemeenschap is vandaag helaas wel structureel deficitair met een tekort van 1 miljard euro per jaar, dus dan kan men ook daar toch even kijken waar er misschien wat minder kan uitgegeven worden. In de maand september subsidieert de Franse gemeenschap bijvoorbeeld 20.000 cinematickets die aan 1 euro verkocht worden om mensen naar de cinema te lokken. Een kerntaak van de overheid lijkt me dat toch niet meteen te zijn. Het feest kan niet blijven duren.

Daarna kan dan eindelijk ook in Vlaanderen én de Franse gemeenschap de discussie losbarsten over het soort democratie dat we eigenlijk willen. Willen we een versteende particratie met hoge kiesdrempels? Of willen we een democratie waar ook nieuwe bewegingen recht hebben op een basisfinanciering bij deelname aan verkiezingen, zodat ze de zittende machtspartijen kunnen uitdagen? En welke rol moet de openbare omroep, ook al gesplitst volgens de gemeenschappen, hierin spelen? Dient zij enkel de bestaande partijen aan bod te laten komen, of verdienen ook nieuwe bewegingen aandacht? Neemt Vlaanderen vrede met de plaats 36 die België inneemt op de democratieranking van de Economist als “gebrekkige democratie”? Of gaan we ons eindelijk richten naar de toplanden in Noordwest-Europa, waar Bart De Wever naar eigen zeggen zo naar verlangt?

Tot slot kan dit er ook voor zorgen dat de Vlaamse en Franstalige partijen terug meer aansluiting vinden bij hun kiezers. Het huidige systeem maakt hen immers ongelooflijk lui en losgezongen van de basis. Wanneer ledenwerving nauwelijks nog geld in het laatje brengt, is het ook niet raar dat leden geen impact meer hebben op de partijkoers. Dat leidt finaal tot totale desinteresse en democratische erosie. Een teken aan de wand was dat bij Open VLD minder dan 20% van de officiële leden het de moeite vonden een stem uit te brengen bij de voorzittersverkiezingen.

Vandaag zijn Belgische partijen voor 85% afhankelijk van overheidsfinanciering, tegenover een Europees gemiddelde van zo´n 65%. De invoering van een matching funds systeem in de gemeenschappen zou dit kunnen rechttrekken door de overheidsdotatie ook deels te linken aan de ledengelden en donaties die partijen zélf ophalen.

Kortom, aan mogelijke hervormingen geen gebrek. Dit alles laten liggen omdat er federaal geen akkoord kan gevonden worden over de gemeenschappen heen, is geen valabel excuus meer. Er is intussen meer dan genoeg overleg gepleegd en gepalaverd in alle mogelijke cenakels. Als de Franstalige partijen in Brussel zelfs zónder overleg eenzijdig hun wil opdringen, waarom zouden Vlaamse partijen dan ná ellenlang overleg federaal braafjes in hun mand moeten blijven liggen?

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez zal ongetwijfeld blaffen, maar bijt hij eigenlijk ook?