Kent u het woord ‘salonfähig’ nog? Het leenwoord uit het Duits, dat al sinds 1984 in Van Dale staat, betekent zoiets als ‘waar zonder schaamte over gepraat kan worden’, of ‘sociaal acceptabel’. Het woord werd trendy in Vlaanderen na Zwarte Zondag in 1991, toen een op de tien Vlamingen op het Vlaams Blok stemde.
Nu zingt het woord minder rond, en het is niet moeilijk te begrijpen waarom. Met de lange reeks van succesvolle peilingen én verkiezingsoverwinningen van het Vlaams Belang — in 2018, 2019 en een kleine twintig dagen geleden — is het debat over het ‘salonfähig maken’ van extreemrechts gaan liggen. Je merkt het op straat, onder kennissen, in de bedrijfswereld en in de media: de kwestie staat amper nog op de agenda. De vraag is al lang niet meer of het Vlaams Belang salonfähig zal worden. Dat is het al.
Die verschuiving is niet typisch voor Vlaanderen. In grote delen van Europa, van Italië over Oostenrijk tot in Finland, is de reputatie van extreemrechts veranderd, niet het minst door de marketing van de partijen zelf. Met name in Frankrijk, waar er bij de verkiezingen van komende zondag een grote overwinning van het extreemrechtse Rassemblement National (RN) wordt voorspeld, gaat het tegenwoordig bijzonder hard.
Afgelopen maandag opende de krant Le Monde met een verhaal over die ‘normalisation’ – de Franse versie van ‘salonfähig maken’. RN-frontvrouw Marine Le Pen heeft, net als bijvoorbeeld de extreemrechtse Italiaanse premier Giorgia Meloni, haar partij acceptabel gemaakt met ‘faux-semblants’, of valse voorwendselen en illusies, schrijft Le Monde.
De partij van Le Pen zou openstaan voor onderhandelingen en compromissen, maar ‘blijft trouw aan haar xenofobe fundamenten’, bijvoorbeeld door vreemdelingen uit te sluiten van de solidariteit of mensen met de dubbele nationaliteit zelfs ‘gevoelige’ jobs in de ambtenarij te ontzeggen. Binnen het RN zijn er bovendien nogal wat politici die er véél extremere standpunten op na houden dan wat Le Pen verkondigt. Dat moet Vlamingen bekend in de oren klinken.
Belangrijker dan het feit dat ze in de verkiezingen niet de grootste werden, was hun alomtegenwoordigheid in de klassieke media vooraf.
De Financial Times had het een week of twee geleden dan weer over hoe Franse bedrijfsleiders Le Pen het hof maken. Ook dat kan geen Vlaamse wenkbrauwen doen fronsen. Al in september vorig jaar schreef de zakenkrant De Tijd dat de ‘sirenenzang van Vlaams Belang’ steeds meer bijval kent onder de Vlaamse ondernemers. En hoewel Voka uiteindelijk net voor de verkiezingen een helder standpunt tégen het Vlaams Belang innam, bleef de vereniging van Vlaamse ondernemers lange tijd koud en warm blazen. Zelfs joodse prominenten betuigen expliciet hun steun aan extreemrechts. Eind vorige week raakte bekend dat het Vlaams Belang de joodse ondernemer David Rosenberg heeft gestrikt voor de Antwerpse lijst voor de lokale verkiezingen in oktober.
Op zondagavond 9 juni waren nogal wat Vlamingen opgelucht omdat het Vlaams Belang niet de grootste partij in Vlaanderen werd. Met 22,7 procent bleef extreemrechts in het Vlaams Parlement kleiner dan de N-VA, die 23,9 procent behaalde.
Die rangorde heeft twee belangrijke gevolgen. De N-VA kan zich voortaan meer dan ooit profileren als een dam tegen extreemrechts, een imago waar de partij tijdens de campagne flink op had ingezet. Dat maakt de steun voor die partij, zelfs onder een groot deel van links Vlaanderen, salonfähiger dan ooit. In Franstalig België, waar de publieke opinie lange tijd zeer vijandig stond tegenover voorzitter Bart De Wever, kan de N-VA op een bredere waardering rekenen dan voor 9 juni.
Maar ook voor het Vlaams Belang zelf is de overwinningsnederlaag geen ramp. Belangrijker dan het feit dat ze in de verkiezingen niet de grootste werden, was hun alomtegenwoordigheid in de klassieke media vooraf. Die brede aanwezigheid zorgde ervoor dat Tom Van Grieken vorige week in de VRT-studio’s als een nobele verliezer mocht gaan uitleggen waar het fout was gelopen.
In een interview in het debatprogramma De Afspraak, dat gaandeweg weliswaar kritischer werd, mocht de Vlaams Belang-voorzitter minutenlang aan soul searching doen, en zijn vergissingen toelichten. Die vergissingen betroffen niet zijn houding tegenover migranten, uiteraard. Hij mocht lekker freewheelen over verkeerde tactieken en strategieën, als was het een coureur die de sprint had verloren.
Het was het voorlopige dieptepunt van de ‘normalisation’ van extreemrechts in Vlaanderen. Het Vlaams Belang scoorde minder dan gehoopt, maar Tom Van Grieken is salonfähiger dan ooit. Hij kijkt reikhalzend uit naar 13 oktober. Hij heeft geduld.
