‘Het succes van de staatsbon is een late factuur voor de casinocultuur van de banken’

Alles hebben de banken uit de kast gehaald om de staatsbon van Vincent Van Peteghem (CD&V) zwart te maken. Toen de minister van Financiën, na vele vruchteloze pogingen om de banken tot een hogere spaarrente aan te zetten, dan maar zelf de markt opging, was het kot te klein. De regels van de vrije markt zijn vorige week bij het vuilnis gezet, daar kwam het wild geraas zo’n beetje op neer.

Overtuigend was dat allemaal niet. Anders dan in de bankencrisis van 2008, toen de banken geen overheidsinterventies nodig hadden om zichzelf in de problemen te werken, is er op dit moment geen sprake van een groot probleem. Meer nog: op het hoogtepunt van die crisis was het nu net de overheid die Fortis en Dexia moest komen redden – van een marktverstorende ingreep gesproken. Toen hoorde je de banken niet over concurrentievervalsing.

In vergelijking daarmee is er vorige week zo goed als niets gebeurd. De staatsbon van Van Peteghem levert netto een hoger rendement op dan vergelijkbare bankproducten, waardoor de grootbanken mogelijk net iets minder winst zullen maken dan de afgelopen kwartalen. Dat is niet prettig, maar ze kunnen wel iets hebben. De laatste maanden behaalden de banken spectaculaire resultaten omdat de Europese Centrale Bank de rente flink heeft opgetrokken terwijl ze zelf de spaarrente laag hielden. Het verschil levert de bankiers een flinke bonus op. Het is echt niet zo dat BNP Paribas Fortis of KBC op omvallen staat.

Zou Van Peteghem voor de zieltogende CD&V geen geschikte kandidaat-premier kunnen zijn?

Maar dat is niet wat de banken vertelden. Volgt u even mee. Eerst werd Johan Thijs, de ceo van KBC Groep, het veld ingestuurd om te klagen over de oneerlijke concurrentie. Thijs was verontwaardigd over de roerende voorheffing op de staatsbon, die maar de helft bedraagt van de belastingen op vergelijkbare bankproducten. Een aantal fiscaal experts vielen hem prompt bij. Het was van level playing field hier en ‘geschonden gelijkheidsbeginsel’ daar, en er werd al hardop gedreigd met juridische stappen. Dat er 0 (nul) procent roerende voorheffing hoeft te worden betaald op de meeste winsten uit spaarboekjes, werd minder benadrukt. Dat de banken van de weeromstuit zelf leken te suggereren dat ze aan prijsafspraken doen, verdween ook een beetje in het strijdgewoel.

(Lees verder onder de preview)

In een tweede manoeuvre werd geprobeerd ons allemaal schrik aan te jagen. De kleinere banken zouden in de problemen komen omdat ze nu verplicht worden om hoge rentes aan te bieden. Maar die hogere rentes waren natuurlijk net de bedoeling. Het klopt dat Van Peteghem niet té veel miljarden uit de markt moet halen. Dat wordt een overweging bij de eventuele tweede staatsbon later dit jaar, een spoor dat de minister openhoudt. Maar vandaag kunnen bijvoorbeeld Axa en Argenta nog wel tegen een stootje. Volgens econoom Paul De Grauwe maken de banken zo veel winst dat ze gerust de helft ervan kunnen missen.

Het derde bezwaar was bijna potsierlijk. De banken zagen plots veel nieuwe beleggers over de vloer komen, die volgens de Europese regels allemaal een behoorlijk intakegesprek moeten krijgen. En daar is niet genoeg tijd voor, zo klonk het. Echt waar? Je zou toch denken dat banken blij zijn met nieuwe klanten, en met de kans om ze met andere aanbiedingen te bestoken, maar nee. Bovendien krijgen de banken ook een commissie op de staatsbons die ze verkopen.

Het misbaar heeft in elk geval niet mogen baten. Maandag was er al negen miljard opgehaald, en daar komt zeker nog een paar miljard bij. Dat heeft alles te maken met het mooie rendement van de staatsbon, maar ook met de slechte reputatie van de banken zelf. Na de bankencrisis stond er nog een rekening open. Die wordt nu cash betaald. Het succes van de staatsbon is een late factuur voor de casinocultuur van de banken anno 2008.

(Lees verder onder de preview)

De grote winnaar van dit hele verhaal is de minister van Financiën. Na het succes van de staatsbon zullen politieke concurrenten het hem voortaan nog lastiger maken dan bij de mislukte hervorming van de fiscaliteit. Maar ondertussen speelt de minister zo langzaam aan in een andere categorie. Een kleine suggestie voor CD&V-voorzitter Sammy Mahdi: zou Van Peteghem voor de zieltogende CD&V geen geschikte kandidaat-premier kunnen zijn?

Een politiek beest is Van Peteghem niet – of het moest een grijze muis zijn, met een doctoraat. Maar in een tijd van schreeuwers en populisten is dat nog niet het slechtste profiel om mee naar de kiezer te trekken.

Bekijk hieronder hoe je intekent op de staatsbon: