‘Het regeerakkoord van Vivaldi Plus bestaat al’

Politicoloog Bart Maddens (KU Leuven) blikt vooruit naar een aartsmoeilijk dilemma waar kandidaat-premier De Wever na 9 juni voor zal komen te staan.

Volgens sommigen stevenen we na de verkiezingen af op een coalitie met de zes traditionele partijen plus de N-VA.  Een regering waarbij de groenen worden vervangen door de N-VA, maar die nog steeds vierkleurig is.  Vandaar Vivaldi.  Maar dit keer wel met een meerderheid in Vlaanderen.  Vandaar Vivaldi Plus.

Bij de N-VA bestaat er weinig of geen animo om het communautaire opnieuw onder het tapijt te vegen, zoals in 2014.  Anderzijds zal Vivaldi Plus geen twee derden meerderheid hebben om een staatshervorming door te voeren, laat staan het confederalisme.  Wat voor communautairs zal er dan in het regeerakkoord staan? 

Bart De Wever heeft het eigenlijk al gezegd.  Er moet op een aantal domeinen een ‘bicefaal’ beleid komen.  Dit betekent dat een aantal bevoegdheden de facto gesplitst worden.  Formeel blijft de federale regering bevoegd, maar er worden aparte maatregelen genomen voor Vlaanderen en Wallonië.  Dit zijn de zogenaamde ‘place based policies’.   Daarbij wordt vooral gedacht aan het beleid inzake gezondheidszorg en werkgelegenheid.

De kans is echter klein dat de communautaire appetijt van de N-VA daarmee gestild zal zijn.  Allicht zal de partij ook eisen dat er een grondige staatshervorming wordt voorbereid.  Het regeerakkoord zal voldoende specifiek moeten zijn daarover.  De regering zal zich ertoe moeten engageren om nog tijdens de legislatuur concrete wetsontwerpen goed te keuren en die voor te leggen aan de Raad van State.   Vervolgens kan de regering dan een poging doen om hiervoor een bijzondere meerderheid te vinden in het parlement. 

Het regeerakkoord zal ook duidelijk moeten maken dat die hervorming de richting moet uitgaan van meer autonomie voor de deelstaten.  Zo zou het mooi zijn als de coalitiepartners het al van meet af aan eens zouden zijn over een splitsing van de gezondheidszorg. 

De kans blijft natuurlijk groot dat dit alles pas in een volgende legislatuur zal kunnen. Daarom zal de N-VA  eisen dat artikel 195 van de Grondwet aan het einde van de rit opnieuw voor herziening vatbaar wordt verklaard en dat dit duidelijk zo wordt opgenomen in het regeerakkoord.

De symbolische kers op de communautaire taart zou natuurlijk zijn dat Vivaldi Plus aan Vlaanderen de mogelijkheid geeft om van 11 juli een betaalde feestdag te maken.

Het lijkt een harde dobber te zullen worden voor Bart De Wever om tot zo een regeerakkoord te komen met al die Vivaldi Plus partijen.  Toch heb ik goed nieuws voor hem.  Want dit regeerakkoord bestaat al.  Letterlijk alles wat hierboven is opgesomd staat in het regeerakkoord van de huidige Vivaldi-regering.  Met andere woorden, copy, paste, en klaar is kees.

In feite waren de communautaire passages zo ongeveer de meest concrete die er in het Vivaldi-akkoord te vinden waren.  Al de rest was vaag en nietszeggend.  Maar over het institutionele dossier werden een aantal specifieke en best wel verregaande afspraken gemaakt.  Dat klinkt bizar, maar het is wel zo.

Hieruit blijkt vooral dat Joachim Coens goed onderhandeld heeft in 2020.  Hij had een aantal communautaire voorwaarden geformuleerd voor de toetreding van CD&V tot de Vivaldi-coalitie, en hij heeft zijn slag grotendeels thuisgehaald.  Het is lang niet zeker dat Bart De Wever beter zal kunnen doen.

Maar het belangrijkste punt hier is natuurlijk dat er van al dat communautaire moois in het Vivaldi-akkoord zo goed als niets in huis is gekomen.  Het is bij vrijblijvende voornemens gebleven.  Een keer dat CD&V in het Vivaldi-schuitje zat bleef het oorverdovend stil over de ‘placed based policies’ en de splitsing van de gezondheidszorg.  En hoe zwaar CD&V daar ook op had gehamerd tijdens de onderhandelingen, het communautaire was voor de partij kennelijk niet existentieel genoeg om uit de regering te stappen.

Dit illustreert vooral voor welk een aartsmoeilijk dilemma kandidaat-premier De Wever na 9 juni zal komen staan.  Snel een sociaaleconomisch ‘zakenkabinet’ vormen is één zaak.  Maar hoe zal hij kunnen afdwingen dat zo een regering, met enkel een gewone meerderheid, ook communautaire stappen vooruit kan zetten?

En vooral, hoe zal hij de Vivaldi-val kunnen vermijden, waarin Joachim Coens naïefweg is getrapt?  Allerlei communautair lekkers in het regeerakkoord laten opnemen.  Maar dan nadien lijdzaam en machteloos moeten toezien hoe dat alles dode letter blijft. 

Of zal Bart De Wever voortdurend moeten dreigen met een regeringscrisis?  Een beetje zoals de recent overleden Volksunie-voorzitter Jaak Gabriëls tijdens de derde fase van de derde staatshervorming, in 1990-1991.  Ik heb echter het stille vermoeden dat niemand in de N-VA staat te springen om in de voetstappen van Gabriëls te treden.  Want dat is destijds niet zo goed afgelopen.