‘Het is eenzelfde wind die door Nederland en Argentinië waait’

‘Afgedwongen sociale en democratische rechten en vrijheden moeten verdedigd worden maar dat mag van links niet de verdedigers van de status quo maken’, schrijft historicus Vincent Scheltiens na de verkiezingsuitslag in Nederland en Argentinië. ‘Zoals in het verleden steeds het geval is geweest moet die strijd gepaard gaan met een perspectief van radicale maatschappijverandering.’

De week begon met de kieszege van Javier Milei in Argentinië en midweeks gingen we verder met die van Geert Wilders bij onze noorderburen. Uiteraard zijn er Argentijnse en Nederlandse specifieke contexten maar niemand kan ontkennen dat er eenzelfde wind waait door deze twee landen die door een oceaan en twaalfduizend kilometer van elkaar gescheiden zijn. Het is een mondiale wind. Daarom is het ook logisch dat de enen verontrust en de anderen hoopvol vooruitblikken naar wat in juni 2024 in Vlaanderen zou kunnen gebeuren. Beschrijf dat van die wind eens, hoor ik u zeggen.

Ontzettend veel mensen ondergaan de gevolgen van een geglobaliseerde wereld en de impact waarmee die hun levens binnendringt en destabiliseert. Economische crisissen, inflatie, oorlogen, vluchtelingenstromen, pandemie… in deze geglobaliseerde wereld kan je onmogelijk de gevolgen van deze “grote boze wereld” nog buitenhouden. De angst, de onzekerheid, de ontreddering, het gevoel van onbehagen treffen niet alleen degenen die in deze globalisering materieel verliezen. Ook zij die nog hebben, wensen zich anticiperend af te weren om hun welstand te behouden of aan hun kinderen te kunnen doorgeven.

Al deze mensen, wij, worden door de politiek inderdaad niet gehoord en wat zich als een olievlek uitbreidt onder vele mensen is vooral een gevoel van onmacht. Want wat heeft de politiek ons de afgelopen vier à vijf decennia geboden terwijl de versnellende mondiale turbulentie onze levens binnendrong? Een variatie van partijen en beleid heeft zich bij de neoliberale globalisering neergelegd door haar gevolgen als natuurlijk en onafwendbaar voor te stellen. Dat aangetrokken ideologische keurslijf werd inmiddels, door diezelfde politici, geïnstitutionaliseerd via internationale instellingen en verdragen. Dat gold dan weer als argument om de onontkoombaarheid van die pensée unique te bevestigen en de gedoogde bandbreedte smal te houden. Wat onder deze gedepolitiseerde stolp restte waren rituelen van een politique politicienne, kibbelen en overprofilering, eerder de geprefereerde battleground van narcisten en sociopaten dan van gedreven en deskundig onderlegde maatschappijverbeteraars.

(Lees verder onder de preview.)

Intussen positioneerde extreemrechts zich in tal van varianten om aan de rand van deze gedepolitiseerde ruimte politiek te kapitaliseren met een even helder als compleet onuitvoerbaar maar fundamenteel klinkend antwoord: we moeten ons afsluiten van de miserie van de wereld door harde grenzen te trekken en intern een homogenisering te creëren. Dat laatste begint met een hiërarchsering van de bevolking: wie heeft recht op rechten, wie minder, wie niet; wie hoort erbij, wie is passant en wie moet eruit.

Bij verkiezingen doet zich dan voor wat de Amerikaanse filosofe en feministe Nancy Fraser “electorale muiterij” noemt. In sommige gevallen haakt een grote groep kiezers af en blijft thuis. In andere gevallen stemt men voor partijen die zich tegenover een “geglobaliseerde elite” van “anywheres” aandient als de “somewheres” die een herstel van de orde (met sterke nostalgische toets naar een mythisch verleden) aanbieden via een krachtige “schoonmaak”. Of zoals bij de kieszege van Meloni in Italië, een combinatie van afhakers en extreemrechtse vooruitgang.

Doordat de centrumpolitici, ook die van links, die steeds meer over een leegte regeren, grosso modo de neoliberale status quo verdedigen (privatisering en deregulering, austerity, precarisering van de arbeid…), wisselde naar de woorden van de Boliviaanse auteur Pablo Stefanoni de rebellie van kamp… Ook voor vele jongeren is extreemrechts het nieuwe punk. Dat gebeurt des te makkelijker wanneer de zich machteloos voelende mensen met dedain behandeld worden en zich gaan barricaderen. Dat gebeurt eveneens des te makkelijker en wanneer de voorstellen en discoursen van extreemrechts door het centrum én delen van links worden overgenomen en ook door media worden genormaliseerd. Of wanneer zoals nu in de Europese Unie tal van leden van de Europese Volkspartij van Manfred Weber de ophaalbrug van conservatief rechts voor extreemrechts neerhalen om samen te regeren of gedogen.

(Lees verder onder de preview.)

Afgedwongen sociale en democratische rechten en vrijheden moeten verdedigd worden maar dat mag van links niet de verdedigers van de status quo maken. Zoals in het verleden steeds het geval is geweest moet die strijd gepaard gaan met een perspectief van radicale maatschappijverandering. Het mag wel modieus zijn bij media om te koketteren met het conservatisme van de Antwerpse burgemeester over de onmogelijke maakbaarheid van de wereld. Het bewijst alleen maar dat met dat ideologisch frame en die ingesteldheid kinderen vandaag nog steeds geen schoolplicht zouden hebben en hun dag onder de weefgetouwen of in de mijnschacht zouden doorbrengen. Dat werkende mensen geen stemrecht zouden hebben, laat staan betaalde jaarlijkse vakantie, voorwaar een socialistische uitvinding.

Tuurlijk is de wereld maakbaar en uiteraard hoeft dat niet in autoritaire modellen en praktijken te vervallen. Daarmee is gezegd dat links zich moet schrap zetten rond haar core business: de sociale en democratische vooruitgang van de mensen die bij het racisme en het tribalisme van extreemrechts geen baat hebben.

De vijand van de mensen die zich vandaag door deze mondiale wind in de armen van de extreemrechtse demagogen laten drijven, komt niét per vlot over de Middellandse Zee. Die reist per privéjet op en af, en lacht u, samen met extreemrechts, vierkant uit. Bijvoorbeeld wanneer hij, zoals Fernand Huts zijn geld in belastingvrije paradijzen parkeert, en men u een loonnorm oplegt, uw professionele carrière almaar verlengt, uw zwaar beroep niet erkent en ervoor zorgt dat u na die te lange carrière niet genoeg overhoudt om het woonzorgcentrum te kunnen betalen.