Samen met federaal fractieleidster Barbara Pas mocht Chris Janssens afgelopen zondag de sprint aantrekken voor Tom Van Grieken. Terwijl de voorzitter van het Vlaams Belang op zijn verkiezingsmeeting goeddeels op veilig speelde, diepte Janssens een uitspraak van Zuhal Demir op. In het genderdebat had de huidige minister van Omgeving zich jaren geleden al achter de slogan van çavaria geschaard: ‘Soms ben je niet dezelfde vanbinnen als vanbuiten’. Janssens zag zijn kans schoon. ‘Ik heb de indruk dat dat fenomeen zich ook in de politiek voordoet’, zei de man die voor het Vlaams Belang de Vlaamse fractie voorzit. Demir zou een ‘Groen-politica’ zijn die opgesloten zit ‘in het lichaam van een N-VA-minister’.
Het was een goedkope aanval op een directe concurrent, die op het vlak van natuur- en bosbeheer inderdaad enkele stappen heeft gezet om te vergroenen, maar op veel andere domeinen toch gewoon een N-VA-minister was. Tegelijk was de opmerking van Janssens veel meer dan een sneer naar een tegenstander in zijn eigen Limburgse kieskring. Hij vertolkte het sentiment dat de aanloop naar 9 juni heeft getekend als geen ander. Over de inzet van de verkiezingen – migratie, koopkracht, misschien het Vlaams Belang zelf – kan er veel discussie zijn, maar over het grondgevoel van de campagne niet. Wantrouwen tegen migranten, wantrouwen tegen de media, wantrouwen tegen de overheid: het is allemaal een godsgeschenk voor het Vlaams Belang.
Het om zich heen grijpende wantrouwen is meteen ook de reden waarom de inhoudelijke discussies er wel eens minder toe zouden kunnen doen dan het lijkt. Het debat was de laatste weken best van een hoog niveau. Politici lieten programmapunten doorrekenen door het Planbureau. Voorstellen over zowat alle denkbare onderwerpen, van elektrische wagens tot commercieel draagmoederschap, werden uitgediept en geëvalueerd. Media gaven meer dan anders ruimte aan lezers, luisteraars en kijkers om vragen te stellen, wat het politici moeilijker maakte om in cynisme of arrogantie te vervallen. Zelfs op televisie, met tv-formats als Eerste Keus (VRT) of Het Conclaaf (VTM), ging het om de inhoud.
Het zorgde voor een verrassend beeld. Juist in de aanloop naar de verkiezingen, wanneer het gehakketak onder politici doorgaans niet meer te harden is, ging het heel de tijd over waar het over moet gaan. Dat wil zeggen: over de complexiteit van beleid, waarbij je niet zomaar een maatregel kunt voorstellen zonder dat iemand vraagt: ‘Hoe ga je dat betalen?’ Over hoe je koopkracht het best meet, en hoe die over het algemeen goed beschermd werd, behalve voor de lagere klassen. Over wat een inactiviteitsval is, en waarom het verschil tussen lonen en uitkeringen belangrijk is als je mensen weer aan het werk wilt krijgen. Het ging over hoeveel de opvang van nieuwkomers kost, en waarom werkgevers arbeidsmigratie willen aanzwengelen. Natuurlijk ging het ook over minikabinetten, mogelijke coalities en allerhande breekpunten en veto’s. Maar over het algemeen won de inhoud het van de politique politicienne.
Toch zou het raar lopen als die inhoudelijke debatten de uitslag van komende zondag zouden bepalen. Zeker linkse politici vergeten al eens dat de verkiezingen niet met argumenten worden beslist, maar met emoties. De bankencrisis, de covidepidemie, de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis hebben onze fundamenten aan het wankelen gebracht. De verkleuring van het straatbeeld doet Vlamingen al jaren naar houvast zoeken. Er raast al jaren een storm over het Westen en niemand weet wanneer die gaat liggen. Extreemrechts heeft de wind in de zeilen, en alles wijst erop dat het Vlaams Belang zondag de grote overwinnaar wordt.
Op de verkiezingsmeeting van afgelopen zondag viel vooral de voorzichtigheid op, als was het Vlaams Belang een partij die bang is om voor open doel alsnog naast te schieten. Er vielen amper uitschuivers te noteren. Filip Dewinter kwam niet eens aan het woord.
Maar de gematigdheid is niet meer dan schijn, want het extremisme zit bij het Vlaams Belang juist onder de oppervlakte. Bij figuren als Tom Vandendriessche (lijsttrekker Europees Parlement), of Ortwin Depoortere (nationaal secretaris) is het fascisme nooit ver weg. Om Chris Janssens te parafraseren: Vlaams Belangpolitici zijn extremisten opgesloten in het lichaam van democraten. Als er één partij is die vanbinnen niet hetzelfde is als vanbuiten, dan wel het Vlaams Belang. Maar het is zeer de vraag of dat de Vlaamse kiezer zondag zal tegenhouden.
