‘Het Europese verhaal is minstens evenveel ons verhaal als het Vlaamse’

‘Het hernieuwde verhaal van Europa moet als een derde weg zijn tussen tussen losgeslagen nationalisme en liberalisme’, schrijft Robrecht Bothuyne van CD&V bij de start van het nieuwe jaar.

Een gedeelde geschiedenis, een gedeeld verhaal, een gedeelde toekomst. Dat is het idee achter het ondertussen beroemde en zelfs beruchte programma van Tom Waes. Het verhaal van Vlaanderen is mooi. Maar het mag er niet mee ophouden. Misschien is het een goed idee om na ‘Het verhaal van Vlaanderen’ ook ‘Het verhaal van Europa’ in prime time op VRT te brengen. Beiden vullen elkaar perfect aan.

Al te vaak is de EU een soort passe-partout. Telkens als het fout gaat; wijzen politici, van alle gezinten, naar het Europese niveau als zondebok. Het VB en PVDA vinden elkaar hier opvallend goed in. Zij kiezen voor zo onafhankelijk mogelijke natiestaten. Wat we zelf doen, doen we beter. Maar is dat zo?

Ooit oogde de toekomst volgens het laissez-faire-gedachtegoed veelbelovend. Veertig jaar lang was niets eindig en zat de wereld in onze achterzak. De liberale democratie en de hegemonie van de vrije wereldhandel zouden het bestuurs- en welvaartsmodel van de toekomst zijn. Maar de coronacrisis, de Oekraïne- en daaropvolgende energiecrisis hebben ons hier brutaal wakker geschud. De zekerheid dat in een vrije wereldhandel essentiële producten immer beschikbaar zijn aan de laagste prijzen is weg. En evenzeer is duidelijk dat ons democratisch model niet als eeuwig verworven kan worden beschouwd.

De mens plooit in onzekere tijden van nature terug op wat wel vertrouwd is. Steeds vaker steken nationalistische pleidooien dan ook de kop op in het debat. Maar heeft de natiestaat as such echt alle antwoorden op de maatschappelijke uitdagingen van vandaag? Wie denkt dat een onafhankelijk Vlaanderen of België op zijn eentje dé oplossingen voor de energiecrisis kan uitwerken en uitvoeren, die dwaalt. Onze energiebevoorrading is kwetsbaar gebleken. Maar die kwetsbaarheid vindt geen bescherming binnen de krampachtige muren van de natiestaat. En hetzelfde kan gezegd worden over onze defensie, ons industrie- en klimaatbeleid, asiel- en migratie of de terug op scherp gestelde nood aan voedselzekerheid.

Europa is de sleutel

Als de Oekraïnecrisis leidt tot schaarse dure energie en al even schaarse als dure kunstmest of als de chipsproductie in Azië hapert, heeft dat directe gevolgen voor onze industriële productie of onze voedselzekerheid. Enkel een uitgesproken Europese strategische autonomie op sleuteldomeinen kan hier een antwoord op bieden. Om de concurrentiekracht van onze Europese economie veilig te stellen is het bijvoorbeeld belangrijk dat Europa investeert in zekere, goedkope en klimaatneutrale energie. Onderzoek & ontwikkeling, maar ook productie van hernieuwbare en nucleaire energie moeten daarom kerntaken van de EU worden.

We moeten af van het idee dat ongebreidelde vrijhandel en liberalisering tot meer welvaart leidt, maar mogen ons evenzeer niet laten verleiden door eng nationalisme. Dat geloof in een zelf bedruipende natiestaat is minstens even naïef. Het liberalisme, maar ook het nationalisme zijn doodlopende straatjes.

Mazzucato-manier

Mariana Mazzucato, professor economie aan de University College London, stelde vorig jaar nog het volgende: “Ik ben ervan overtuigd dat we de welvaartstaat kunnen heruitvinden als een plek waar creativiteit, ondernemerschap en innovatie plaatsvinden.” Deze derde weg bestaat ook voor Europa met een hernieuwd geloof in een sterk Europees project.

De Europese Unie moet samen met zijn buren op het Europese continent haar strategische autonomie op lange termijn uittekenen en kunnen garanderen. De corona- energie- en Oekraïnecrisis moet dé impluls zijn voor de creatie van een sterke Unie als motor van een Europese Gemeenschap die inzet op samenwerking en innovatie. Zo gaan we terug weg van het soms betuttelende Europa, maar werken we aan een tastbaar politiek project dat antwoorden kan geven op de belangrijkste uitdagingen van deze tijd. Dat gaat verder dan een geloof in een technocratisch Europa. Nu is Europa al te vaak een anonieme automaat waar we ons van kunnen bedienen en waar we op kunnen schoppen als het gewenste product er niet uitkomt.

Of we het nu willen of niet; de Europeanen zijn op elkaar aangewezen om zich staande te houden in een wereld van sterke machtsblokken. Het Europese project is ons project. Het Europese verhaal is minstens evenveel ons verhaal als het Vlaamse. Laat ons dus verleden, heden en toekomst van dat verhaal uitdrukkelijk samen schrijven. Dat vergt politici die hun geloof in dit project en verhaal durven uitdragen. Laat dat alvast een goed voornemen zijn voor het nieuwe jaar.