Herman De Bode (N-VA): ‘Je moet het links nog altijd uitleggen: Vlaams Belangers zijn geen untermenschen’

Herman De Bode, gewezen kabinetschef van Jan Jambon, is tegen een coalitie van N-VA met het Vlaams Belang. Tenzij er een ramp gebeurt.

Er zijn minder aangename plaatsen voor een interview dan de Brasschaatse woonst van Herman De Bode, de zakenman die toen hij de 60 voorbij was nog voor een politiek mandaat koos. Het uitzicht op zijn tuin – met de allure van een park – is prachtig, met bloeiende magnolia’s, beeldengroepen en wilde reeën die een kijkje komen nemen (‘en mijn bloemen opeten’) vanuit het nabijgelegen Peerdsbos. Bovendien voorziet de gastheer ons meteen van ‘een cadeautje’: een exemplaar van het nieuwe Vlaams Manifest van Remi Vermeiren, voormalig voorzitter van de KBC Groep.

Het kenmerkt Herman De Bode, een ondernemer met een indrukwekkende internationale carrière en een gestaalde Vlaams-nationale inborst. In 2005 zag hij zich genoodzaakt op te stappen als managing partner van McKinsey & Company Benelux omdat hij medeondertekenaar was van een eerste versie van het Manifest voor een zelfstandig Vlaanderen in Europa. Voor Franstalige ondernemers was dat toen nog ongehoord.

Herman De Bode: U móét dat boek van Remi Vermeiren lezen: het bevat de zakelijke argumentatie waarom het zowel voor Vlaanderen als voor Wallonië beter is om een eigen koers te gaan. Helaas wordt het in Vlaanderen volkomen doodgezwegen. Alleen Rik Van Cauwelaert heeft er een groot artikel aan gewijd in De Tijd. Als u een voorbeeld wilt van cancelcultuur, dan hebt u er één in handen.

Knack-peiling: coalitie Vlaams Belang en N-VA heeft Vlaamse meerderheid

U kunt het ook positief bekijken. Nu heeft geen enkele medewerker of ondertekenaar van dat manifest ontslag hoeven te nemen, zoals u negentien jaar geleden.

De Bode: Toen werden N-VA’ers in de meeste Franstalige milieus nog als des duivels aangezien: wij waren extremisten die het land wilden kapotmaken. Intussen hebben ze ontdekt dat dit niet het geval is. Alleen bij Ecolo zitten er nog hardnekkige tegenstanders. De Franstalige groenen blijven extreme mensen.

De groenen in zuid en noord hebben er samen met de liberalen mee voor gezorgd dat er in 2020 een einde kwam aan de onderhandelingen tussen de N-VA, de PS en Vooruit om een federale regering te vormen. De N-VA verdween in de oppositie.

De Bode: Vooral het dubbelspel van de liberalen zit Bart De Wever (N-VA) nog altijd hoog. Alexander De Croo (Open VLD) zei vooraf: als een politicus van een kleine partij de ambitie heeft om premier te worden, dreigt hij vervolgens de dweil van de Wetstraat te worden. Hij heeft 100 procent gelijk gekregen. Kijk maar naar wat hij met Vivaldi aangericht heeft, zogezegd om te laten zien dat België werkt. Een mooi palmares is het wel geworden. Zoals ik zei (tikt op de kaft van het boek): hierin staan alle gegevens.

België heeft de coronacrisis toch vrij robuust doorstaan, ook in vergelijking met onze buurlanden?

De Bode: Voor een beperkt aantal parameters kun je zeggen dat België het niet zo slecht doet. Meestal vergeet men erbij te vertellen dat die goede Belgische cijfers alleen een zaak van Vlaanderen zijn. Want als je Vlaanderen vergelijkt met Wallonië, dan constateer je een ramp. Wallonië is een onleefbaar deelgebied. Als Wallonië straks grotendeels zelfstandig zou worden, dan zit het met een tekort van 16 procent. (met nadruk) Zes-tien pro-cent. Dat is de schaamte voorbij. Alleen dankzij de transfers vanuit Vlaanderen daalt dat tekort van 16 naar 11 procent en wordt die werkelijkheid wat verdoezeld.

Vandaar dat confederalisme niet alleen zeer gewenst zou zijn voor Vlaanderen, maar op termijn ook goed zou zijn voor Wallonië zelf. Dan kan het eindelijk voluit gaan voor de uitbouw van een eigen socialistisch model. Dan is er geen voorbehoud meer tegen een regering die bestaat uit PS, Ecolo en de PTB/PVDA.

Dat zal maar gebeuren indien Vlaanderen tijdens die confederale onderhandelingen met flinke financiële garanties komt. Want als de toekomst van Wallonië zou bestaan uit een socialisme zonder centen, dan is het gedoemd om het Albanië aan de Maas te worden. Dat staat de PS nooit toe.

De Bode: Die financiële afhandeling is een element in de negotiatie. Maar de PS zal de N-VA toch een eind tegemoet moeten komen? Het is trouwens de enige manier voor de PS om groter te blijven dan de PTB: dat ze de zaken écht in eigen handen kan nemen. Want als de PS mee verantwoordelijk blijft voor het uitgeleefde Belgische model dat zowel Vlaanderen als Wallonië afremt, dan garandeer ik u dat de PTB vanaf de volgende verkiezingen de grootste partij is in het zuiden van het land.

Wat straks alvast niet meer moet kunnen, is de kop in het zand blijven steken. Ik werd vreselijk boos toen ik las dat zo’n socialistische minister als Frank Vandenbroucke ons kwam uitleggen dat we niet ‘fatalistisch’ mogen zijn over de begroting en de staatsschuld. Mag ik verwijzen naar wat er in ons Vlaams Manifest over die staatsschuld staat? Dat Vlaanderen de voorbije vijftig jaar een gecumuleerd overschot heeft geboekt van ongeveer 260 miljard euro. En dat in diezelfde tijd vooral Wallonië maar ook Brussel ons heeft opgezadeld met een gecumuleerd tekort van een kleine 200 miljard euro. Als je bovendien rekening houdt met de interestlasten daarop, dan is het duidelijk dat de Belgische staatsschuld zoals we die nu kennen integraal veroorzaakt is in het zuiden van het land. Dat is onhoudbaar.

De kans bestaat inderdaad dat het Belgische model na de verkiezingen verder onder druk komt te staan. Al sinds 2019 tonen de peilingen een vast patroon: het Vlaams Belang en de N-VA staan los op kop. Heerst er euforie bij de Vlaamse ondernemers?

De Bode: Ik ben de 70 voorbij, ik ben geen actief ondernemer meer en dat geldt ook voor het gros van mijn vriendenkring. Maar Fernand Huts of een ondernemer van een jongere generatie als Frank Donck vonden het tien jaar geleden al een goede zaak dat de N-VA meer dan 30 procent van de stemmen haalde. Op sociaaleconomisch vlak staat de N-VA namelijk voor een neoliberaal beleid, en dat strookt met hun maatschappelijke visie. Ooit stonden de ondernemers massaal achter de liberalen, maar al sinds vele jaren vinden de meeste Vlaamse ondernemers dat de Open VLD geen standvastigheid meer vertoont. Ze zijn hun ziel trouwens blijven verkopen, gewoon om mee te kunnen blijven doen.

Was u ooit gecharmeerd door Guy Verhofstadt?

De Bode: Natuurlijk. Zijn Eerste Burgermanifest bevat een vurig pleidooi voor het confederalisme. In die tijd heb ik op Verhofstadt gestemd.

U weet dat wat u hier zegt ook afgedrukt wordt?

De Bode: Eén keer heb ik dat gedaan. Dat volstond. Al ben ik zeker geen antiliberaal. Verhofstadts kabinetschef, wijlen Luc Coene, was een schitterende vent. Gelukkig is vandaag niet meer de Open VLD maar de N-VA voor veel Vlaamse ondernemers de partij van hun voorkeur. Ondernemers hebben een afkeer van instabiliteit, onzekerheid en avonturen. De N-VA heeft de voorbije jaren echt wel duidelijk gemaakt dat ze niet van plan is om Vlaanderen en België in dezelfde richting van Catalonië en Spanje uit te sturen. Dus om terug te komen op uw vraag: hoe kijken de bedrijfsleiders vandaag naar de politiek? Vrij positief, denk ik. Alleen kijken ze stilaan reikhalzend uit naar het moment dat het eindelijk écht anders zal worden.

Is het met de N-VA (even) in de federale en (voortdurend) in de Vlaamse regering echt fundamenteel anders geworden? Nee toch?

De Bode: Nochtans is de N-VA de enige partij waar ik nog respect voor heb. De socialisten zijn zeer ideologisch, de liberalen zijn alleen nog bezig met het behouden van postjes, en de christendemocraten met het overeind houden van oude machtsstructuren.

Maar ik geef grif toe dat het mijn grootste ontgoocheling was als kabinetschef: het besef dat het in dit land haast onmogelijk is om zaken structureel te veranderen. Ik heb Jan Jambon destijds voorgesteld om een serieus budget uit te trekken om de beste Vlaamse studenten te laten studeren aan buitenlandse universiteiten die wereldwijd in de top tien staan. Als je zo’n inspanning tien, twintig jaar volhoudt, zou dat Vlaanderen fundamenteel veranderen. Dan zouden wij leven in de meest creatieve, meest internationaal genetwerkte regio van Europa. Uiteindelijk heeft Jan gekozen voor een start met vijftig beurzen. Ik hoop dat een volgende regering dat aantal verdubbelt, en dat ook het bedrijfsleven een bijdrage levert. Dan komen we al aan tweehonderd beurzen.

Vanuit dezelfde bekommernis zou ik graag één nieuw vak inlassen in het onderwijs. Noem het ‘maatschappelijke sturing’. Jongeren leren hoe een begroting in elkaar zit, waaraan de overheid haar geld uitgeeft en waar ze haar inkomsten haalt. Hen uitleggen wat er kan binnen de grenzen die Europa ons oplegt, en wat niet. Zo’n vak zal jongeren empoweren. Vandaag halen ze hun zogezegde kennis vaak van allerlei vuiligheid op het internet. Dat verbieden lukt toch niet. Dus moet je hen de juiste kennis bijbrengen om hen in staat te stellen om bagger als zodanig te herkennen. Dan staan ze meteen sterker tegenover al die simplistische verhaaltjes van radicale stemmen van links en van rechts.

De huidige Vlaamse regering met Jan Jambon als minster-president heeft geen schoonheidsprijs behaald. Het stikstofakkoord is een draak, het PFAS-schandaal is nog niet voorbij en de Oosterweelverbinding blijft maar aanslepen.

De Bode: De grote verdienste van deze Vlaamse regering is dat ze het budget op orde heeft gehouden. De problemen met de Antwerpse mobiliteit hebben niets te maken met een gebrek aan visie of daadkracht, maar met onze bestuurlijke procedures: hoe Vlaanderen zijn checks-and-balances heeft uitgebouwd en hoe dat systeem is geëvolueerd. Ik heb de indruk dat de Raad van State ergens onderweg het contact met de realiteit heeft verloren. Als er na de volgende verkiezing een confederaal model komt, geeft dat ook aan ons in Vlaanderen de kans om onze structuren fundamenteel te hertekenen. Het zou goed zijn om te vertrekken van een wit blad. We moeten de rol van de Raad van State ter discussie durven te stellen. Hebben we die nog nodig? Zijn er geen betere mechanismen om rol in te vullen die de Raad van State vandaag heeft? Waarom zouden we de controle op onze regelgeving niet beter kunnen organiseren?

Want het móét anders, niet alleen in België maar ook in Vlaanderen. Mensen zijn het immobilisme beu, het gevoel dat niets nog mag en kan. Ik ga er ook niet flauw over doen: juist omdat heel wat bedrijfsleiders en ondernemers vinden dat het anders moet, zijn ze van plan om op het Vlaams Belang te stemmen.

‘Na tien jaar is de fut er helemaal uit bij de N-VA’

De Vlaamse ondernemerswereld lijkt op z’n minst verdeeld. Hans Maertens van Voka zei in Humo dat zijn organisatie géén regering zal steunen met het Vlaams Belang erin.

De Bode: Wat heeft het Vlaams Belang vandaag in een regering te zoeken? Ik kan het niet beter verwoorden dan Bart De Wever: alle kritieke bevoegdheden zitten federaal. Of het nu gaat over pensioenen, langer werken, de beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd, de gezondheidszorg, fiscaliteit, migratie, veiligheid of het leger: het zijn allemaal federale bevoegdheden. Alle kritieke maatschappelijke pijnpunten worden voorlopig nog op federaal niveau beslist. En de Franstalige partijen zullen het Vlaams Belang nóóit opnemen in een federale regering. Dus is een stem voor het Vlaams Belang een nutteloze stem. Het is zelfs een destructieve stem, want het vermindert het gewicht dat Vlaanderen op federaal vlak in de schaal kan werpen. Dat is toch waar de N-VA voor staat.

Er zijn toch nog andere Vlaamse partijen die federaal willen meedoen?

De Bode: Nu u het zegt, met Paul Van Tigchelt op Justitie is er opnieuw een kansje dat de Open VLD in Antwerpen de kiesdrempel haalt.

De peilingen zijn wat ze zijn: voor het eerst sinds 2010 zou het kunnen dat niet de N-VA maar wel het Vlaams Belang de grootste partij van Vlaanderen wordt.

De Bode Ik weet dat nog niet. Je moet niet vergeten dat de N-VA over Bart De Wever beschikt. De sterkte van zijn eigen brand is zelfs groter dan die van de N-VA. Met de foutenmarges erbij liggen het Vlaams Belang en de N-VA niet eens zo ver uit elkaar in de peilingen. Ik zie De Wever in z’n eentje een verschil van 2 tot zelfs 3 procent goedmaken. Ik ga ervan uit dat bij de verkiezingen het verschil tussen het Vlaams Belang en de N-VA minimaal zal zijn.

Toch kan VB’ster Barbara Pas de Vlaamse Giorgia Meloni worden. De grootste partij van Vlaanderen mag als eerste een Vlaamse informateur aanduiden.

De Bode: Formeel klopt dat. Het Vlaams Belang zal dan de andere Vlaamse partijen uitnodigen, en dan moet elke partij maar voor zichzelf uitmaken of haar programma voldoende overeenkomsten bevat met dat van het Vlaams Belang. Als hij gedronken heeft, is er trouwens weinig verschil meer tussen Conner Rousseau (Vooruit) en het Vlaams Belang.

Ernstig, ik denk niet dat het Vlaams Belang in staat is om ook maar één Vlaamse partij te overtuigen om met hen in zee te gaan. Zo komt het initiatiefrecht terug bij de N-VA. Mogelijk komen de socialisten mee aan boord, maar de volgende Vlaamse regering zal dan niet veel verschillen van de huidige.

Jan Jambon zei in Het Nieuwsblad: ‘Voor ons is het Vlaams Belang een partij als een andere’.

De Bode: Ik heb dat gelezen in de context van Jambons afkeer van het cordon sanitaire. Zeg nu zelf: dat cordon is toch een van de grootste stommiteiten uit onze politieke geschiedenis? Het idee kwam van Jos Geysels van de groenen, de andere partijen hebben meegedaan en de pers is erop gesprongen. Alsof het helpt om meer dan 20 procent van de Vlamingen zwart te maken.

Het Vlaams Belang is een relevante politieke partij. Het is niet juist om zijn kiezers en politici voor te stellen als het ultieme slechte in deze maatschappij, als pure racisten en erger. Sinds Vlaanderen niet meer luistert naar de kerk en de pastoor zijn wij een land van geuzen. Wij laten ons niet meer eender welk gezag aanpraten. Zeg tegen een Vlaming dat hij iets niet mag doen, en hij reageert met ‘een welgemeende fuck you’.

Dat dedain voor de Vlaams Belang-kiezers is bovendien bijzonder elitair. Alsof die kiezers geen evenwaardige burgers zouden zijn. Alsof zij, in de woorden van Hillary Clinton, allemaal ‘deplorables’ zijn – zoals zij de Republikeinse kiezers van Donald Trump noemde. Ik heb het helemaal niet begrepen op Trump, maar die mensen hebben het niet verdiend om vernederd te worden door de elite uit Washington. Meer dan 65 procent van de Amerikanen met een universitair diploma stemt op de Democraten. Ook bij ons zie je een vergelijkbare kloof. Het is geen toeval dat de dokwerkers in Antwerpen massaal op het Vlaams Belang stemmen. Helaas moet je het ook bij ons nog altijd uitleggen aan links: Vlaams Belangers zijn geen untermenschen.

Desondanks zegt ook u, zwart op wit: in geen geval zal er na de volgende verkiezingen een Vlaamse regering zijn met het Vlaams Belang erbij?

De Bode: Een Vlaamse regering met de N-VA en het Vlaams Belang komt er inderdaad niet. Behoudens… events.

Wat bedoelt u daarmee?

De Bode: Onverwachte gebeurtenissen, vlak voor de verkiezingen. Zoals Winston Churchill ooit zei: ‘The only opposition we have to encounter is the opposition of events.’ Stel dat een week voor de verkiezingen een paar vrouwen op gruwelijke wijze worden verkracht, en de daders blijken Afghaanse vluchtelingen te zijn. Of dat er opnieuw een aanslag plaatsvindt met ik-weet-niet-hoeveel doden en gewonden. In zo’n extreem en onvoorspelbaar scenario – waarvan ik hoop dat het nooit bewaarheid zal worden – bestaat de kans inderdaad dat het Vlaams Belang meer dan 30 procent van de stemmen behaalt.

En dan is er geen andere mogelijkheid voor een partij als de N-VA om met het Belang in zee te gaan. Want we gaan in Vlaanderen toch geen coalitie maken met alle andere partijen, alleen maar om het Vlaams Belang níét te laten meedoen? U kunt zich toch niet voorstellen dat de N-VA vijf jaar lang in een en dezelfde regering zou zitten met Groen, laat staan met de PVDA? Dat zijn extreem gevaarlijke gekken die zelfs nog altijd geen afstand hebben willen nemen van Mao en Stalin. En die leugens die ze verkondigden over Colruyt, dat zogezegd amper belastingen betaalt: je moet maar dúrven. Het is dus uitgesloten dat de N-VA zakendoet met dergelijke criminelen.

Nogmaals, alleen in uitzonderlijke omstandigheden en als het echt niet anders kan, zit er niets anders op dan het Vlaams Belang mee op te nemen in de regering. En als het meer dan 30 procent behaalt, heeft de democratie gesproken en zullen we de democratie moeten respecteren. Dan zullen we die partij vijf jaar lang moeten uitzweten. Intussen zal het Belang in het beste geval voortdurend water bij de wijn hebben moeten doen, en zal de kiezer zien dat er van al die stoere praat niet veel uit te voeren valt. Dan verliest de proteststem haar aantrekkingskracht, en zakt een partij van 30 procent in één klap terug naar 15 procent. Dan besteedt niemand nog zoveel aandacht aan Tom Van Grieken en co.

Toppolitici van de CD&V en de Open VLD herinneren zich dat Bart De Wever al in 2019 ‘creatieve’ oplossingen zocht om het Vlaams Belang bij de Vlaamse regering te betrekken. Hij zou gedoogsteun overwogen hebben, zoals Mark Rutte dat in 2010 als leider van een Nederlandse minderheidsregering heeft geprobeerd met Geert Wilders.

De Bode: Daar geloof ik geen letter van. Ik heb die vraag namelijk ooit horen stellen aan Bart De Wever. Weet u wat zijn enige reactie was? (slaat beide handen voor de ogen) Daar denkt hij zelfs niet aan. Bart staat daar niet alleen in. Minstens de helft van de topfiguren van de N-VA ziet een coalitie met het Vlaams Belang hoegenaamd niet zitten. Weet u, het Belang doet wel voortdurend alsof de N-VA niet anders kán dan samen een zogezegde Vlaamse meerderheid vormen. Maar hebt u Tom Van Grieken of een andere belangrijke Belanger ooit al één positief woord horen spreken over de N-VA? Ik kan mij niets anders herinneren dan kritiek en hatelijkheden. Denkt u echt dat Bart De Wever ook maar de minste intentie heeft om de hand te reiken aan wie hem en zijn partijgenoten al jaren uitmaakt voor prutsers? Dat is het beste argument tegen al die speculaties: Bart De Wever vertrouwt geen enkele Vlaams Belanger. Van daaruit vertrekt het toch allemaal in de politiek – of juist niet?

De Wever: ‘Alles wat Vlaams Belang zegt, daar ben ik ongeveer tegen’