In Gent is de strijd om de burgemeesterssjerp heviger dan ooit. De verkiezingscampagne onthult diepe scheuren in de coalitie die de stad de afgelopen zes jaar bestuurde.
Gemeenteraadsverkiezingen: hoe liggen de kaarten in de Vlaamse provinciehoofdplaatsen en Brussel-stad? Knack wikt en weegt de kansen van de hoofdrolspelers.
In Gent kan niemand nog verhullen dat de gemeenteraadsverkiezingen in de eerste plaats om de burgemeesterssjerp draaien. Het is ook decennia geleden dat een kiesstrijd er nog zo bars en bits werd gevoerd. Dat bleek onlangs duidelijk in het VTM-journaal tijdens een ontluisterend debat tussen huidig burgemeester Mathias De Clercq (Voor Gent) en zijn uitdager Filip Watteeuw (Groen). Niet alleen lijken beide lijsttrekkers elkaar rauw te lusten, ze slagen er niet eens meer in om een gesprek te voeren waar iemand wijs uit kan worden. Nochtans hebben ze hun stad de afgelopen zes jaar samen bestuurd.
Hoge prijs
Om te begrijpen hoe het zover is kunnen komen, moeten we terug naar 2018. Toen trokken de Gentse Groenen nog samen met Vooruit (toen SP.A) naar de kiezer met een kartellijst die werd aangevoerd door de socialistische schepen Rudy Coddens, de gedoodverfde opvolger van afscheidnemend burgemeester Daniël Termont. Het draaide anders uit. Met 33,5 procent van de stemmen werd het kartel wel de grootste, maar Groen had dubbel zoveel verkozenen als de socialisten. Meteen stapte Filip Watteeuw, die nochtans minder voorkeurstemmen had dan Coddens, als kandidaat-burgemeester en hoofdonderhandelaar van het kartel naar voren.
Watteeuw was niet de enige die zijn kans greep. Op verkiezingsavond, nog voor de einduitslag helemaal vaststond, eiste Mathias De Clercq triomfantelijk het burgemeesterschap op. Uiteindelijk zou De Clercq een hoge prijs voor zijn sjerp betalen: de Open VLD kreeg maar twee schepenen tegenover vijf voor Groen, twee voor Vooruit en één voor de CD&V. Dat Watteeuw en De Clercq nooit een echte tandem zouden vormen, was toen al overduidelijk.
Baarlijke duivel
Ondertussen verzuurde de relatie tussen de groenen en de socialisten. Die laatsten gaven Watteeuw en zijn partij de schuld voor hun nederlaag, en Groen leek maar niet te begrijpen dat een overwinnaar zich grootmoedig hoort op te stellen.
In de zes jaar die volgden, slaagden de coalitiepartners er niet in om de plooien glad te strijken. Hun openlijke gebakkelei over onder meer de lage-emissiezone (LEZ), de sluiting van een camping en de aanpak van overlast in zowel de Brugse Poort als recreatiedomein Blaarmeersen haalden het nationale nieuws. Soms leek het wel alsof ze wilden maskeren dat ze inhoudelijk grotendeels op dezelfde golflengte zaten. Van de verstandhouding binnen de coalitie bleef al helemaal niets over wanneer eind 2022 uitlekte dat de Open VLD en Vooruit aan de paarse stadslijst Voor Gent werkten.
Toch wisten de Open VLD, Vooruit, Groen en CD&V, de stad behoorlijk goed te besturen. Zo loodsten ze de Gentenaars vlot door de pandemie, maakten ze het verkeer veiliger, wisten ze de slabakkende woonmaatschappij vlot te trekken en haalden ze onder meer Vlaamse middelen binnen voor de restauratie van de Opera en de aanleg van een tunnel onder Dampoort. Daarbij valt niet te ontkennen dat Watteeuw en zijn partijgenoten zeker op het vlak van mobiliteit een duidelijke stempel op de stad hebben gedrukt. Sommige Gentenaars dragen hem daardoor op handen, anderen zien in hem de baarlijke duivel. Vandaar dat zijn partij hem nu samen met Hafsa El Bazioui, die op de tweede plaats staat, als co-lijstrekker naar voren schuift.
Goede coach
Tot voor kort dachten de Gentenaars dat dé vraag was met wie Voor Gent straks zal besturen: Groen of de N-VA. Maar een peiling van Gazet van Antwerpen, Het Nieuwsblad en De Gentenaar bracht daar verandering in: de voorsprong van Voor Gent (21 procent) op Groen (18 procent) blijkt veel nipter te zijn dan gedacht. Dat baart de stadslijst vooral zorgen doordat er geen opkomstplicht meer is. ‘Groen-kiezers zijn doorgaans wat activistischer en zullen dus wellicht meer geneigd zijn om te gaan stemmen. Het zouden weleens ónze kiezers kunnen zijn die thuisblijven’, zegt een kandidaat van Voor Gent. Daarbij komt nog dat ook Fouad Ahidar, die zijn kersverse partij op 9 juni in Brussel op de kaart zette, een lijst heeft ingediend die onvermijdelijk stemmen zal afsnoepen van (linkse) partijen.
Geen wonder dat beide kandidaat-burgemeesters openlijk op ramkoers liggen. De Clercq waarschuwt zijn kiezers er de hele tijd voor dat Watteeuw weleens de sjerp in handen zou kunnen krijgen, want dan zou de bestuursstijl volgens hem helemaal veranderen. ‘Filip Watteeuw zweert bij zijn eigen gelijk, luistert veel te weinig naar de Gentenaars en polariseert onze stad’, zegt hij. ‘De vraag is dus: willen de kiezers een burgemeester voor sommige Gentenaars of een burgemeester voor álle Gentenaars?’ Watteeuw van zijn kant vindt dat de Clercq niet genoeg inspanningen heeft geleverd om de bestuursploeg te coachen. ‘Gent heeft meer dan ooit nood aan een burgemeester die zijn of haar ploeg steunt en zeker niet afvalt’, zegt hij.
Daarmee overstemmen ze de hele tijd hun eigen verkiezingsprogramma’s. Zo schuiven alle partijen boeiende recepten naar voren – het een al wat haalbaarder dan de ander – om het wonen in Gent enigszins betaalbaar te maken. Daarnaast blijft het evenwicht tussen mobiliteit en leefbaarheid, zoals in alle centrumsteden, een grote uitdaging en staat de stadsbegroting danig onder druk.
Al bij al wisten Open VLD, Vooruit, Groen en de CD&V de stad behoorlijk goed te besturen.
Bescheiden socialisten
Hoe dan ook wordt het spannend straks. Ofwel moeten Groen en Voor Gent – met lange tanden – weer samen besturen ofwel hijst de grootste van de twee de N-VA aan boord. Huidig coalitiepartner CD&V zal hoogstwaarschijnlijk te klein zijn om een strategisch verschil te maken, en het Vlaams Belang en de PVDA komen niet in aanmerking.
En de socialisten? De partij die haast dertig jaar lang de Gentse burgemeester leverde, heeft zich de voorbije bestuursperiode nogal bescheiden opgesteld. In Voor Gent spelen ze op dit moment de tweede viool, maar ze hebben natuurlijk wel de verkiezingsresultaten van 9 juni gezien. ‘We sluiten niet uit dat onze partij – en niet de Open VLD – de sterkhouder van de stadslijst zal blijken te zijn’, zegt een Gentse socialist. ‘Maar dat wil niet automatisch zeggen dat wij dan allerlei eisen zullen stellen zoals Groen zes jaar geleden heeft gedaan.’
