Gelekte WhatsApp-berichten bewijzen: premier De Croo sprak niet de waarheid in het parlement

Uit WhatsApp-verkeer waar Knack de hand op kon leggen blijkt dat het kabinet van premier Alexander De Croo (Open VLD) wel degelijk de begroting heeft goedgekeurd zoals ze aanvankelijk werd voorgelegd door staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open VLD). De premier heeft dat de voorbije weken steeds ontkend. Vorige week ontkende hij zelfs het bestaan van de WhatsApp-berichten.

Op woensdag 9 november om 17.23 uur stuurt het kabinet van premier Alexander De Croo (Open VLD) twee WhatsApp-berichten naar de begrotingsverantwoordelijke van het kabinet van staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open VLD) over de teksten van de begroting 2023. De berichten luiden: ‘is dus ok voor ons’ en ‘merci voor aanpassingen!’

Daarmee geeft het kabinet-De Croo zijn akkoord over de begroting zoals die op 10 november werd ingediend. Toch zal ze de aanleiding zijn voor het ontslag van staatssecretaris De Bleeker, omdat premier De Croo het oneens is met wat er in de door iedereen goedgekeurde tekst en tabellen staat.

De twee WhatsApp-berichten maken deel uit van een hele reeks berichten over de begroting tussen het kabinet van De Bleeker en dat van de premier, waar Knack inzage in kreeg.

Kris Van Cauter, ex-adviseur van het kabinet-De Bleeker, bevestigt bij het zien van de WhatsApps tegenover Knack dat de hele reeks berichten volledig en authentiek is. En dat dit de berichten zijn waar hij naar verwees toen hij via LinkedIn liet weten dat ‘het kabinet (van de) premier expliciet zijn akkoord gegeven (had) via WhatsApp voor de versie met de 1,3 miljard lastenverlaging in en dat betekent dat de premier de eerste versie die aan het parlement werd bezorgd zelf heeft goedgekeurd.’

De premier heeft altijd ontkend dat zijn kabinet die begroting had goedgekeurd. Meer nog, vorige week ontkende hij voor de Kamercommissie Binnenlandse Zaken zelfs het bestaan van de WhatsApp-berichten.

Wat vooraf ging

Maandag 14 november wordt in de commissie Financiën van de Kamer de afgewerkte begroting van 2023 besproken, die op 10 november was rondgedeeld. Kamerlid Sander Loones (N-VA) merkt op dat het tekort daarin 1,3 miljard euro groter is dan premier Alexander De Croo (Open VLD) één maand eerder, op dinsdag 11 oktober, in zijn State of the Union had gezegd. Dat betekent dat het Belgische tekort in 2023 niet 5,8 maar 6,1 procent bedraagt van het bruto binnenlands product (bbp). Daarmee heeft België het grootste begrotingstekort van alle EU-landen.

Hoe komt het dat het tekort met 1,3 miljard toeneemt? Staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open VLD) neemt in de ‘Algemene toelichting bij de begrotingen van ontvangsten en uitgaven voor begrotingsjaar 2023’ de kostprijs van de btw-verlaging voor gas en elektriciteit op, maar niet de geplande compensatie die een hervorming van de accijnzen moet opleveren. Ze redeneert dat die btw-verlaging beslist beleid is, terwijl de hervorming van de accijnzen nog moet worden uitgevoerd en onzeker is. Ze baseert zich daarvoor op de programmawet van 28 oktober. Daarin staat dat de hervorming van de accijnzen pas kan ingaan als de energieprijzen genoeg zijn gezakt. En het is lang niet zeker dat die voldoende zullen zakken, integendeel.

Dinsdag 15 november ontstaat er bij Open VLD en met name bij premier De Croo en partijvoorzitter Egbert Lachaert enige zenuwachtigheid over het tekort in de afgeleverde begroting, dat volgens De Bleeker is toegenomen, en vooral over de consequenties daarvan. Niet alleen betekent het dat België het grootste tekort van alle EU-landen zal hebben, maar ook dat de btw-verlaging zal zorgen voor een groter tekort. En dat terwijl De Croo altijd verklaart dat de btw-verlaging budgetneutraal is, met andere woorden de schatkist niets zal kosten dankzij een verhoging van de accijnzen.

Daarom volgt er een gesprek waaraan niet alleen Lachaert, De Croo en De Bleeker deelnemen, maar ook vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open VLD), aan wie De Bleeker als staatssecretaris is toegevoegd. Ook hun vier kabinetschefs schuiven mee aan.

De Bleeker en haar kabinetschef Lieve Schuermans worden daar de mantel uitgeveegd. Volgens de premier hebben zijn begrotingsadviseurs bij het kabinet van De Bleeker aangekaart dat de interpretatie van de btw-verlaging afweek van het politieke akkoord binnen de regering-De Croo. De Bleeker en Schuermans verdedigen er zich door erop te wijzen dat de begrotingsadviseurs van De Croo en Van Quickenborne hun fiat hebben gegeven vóór de indiening van de begroting in het parlement. En dat ook alle andere kabinetten geen opmerkingen hadden.

Lachaert draagt nog een ander argument aan. Hij vindt dat zo’n belangrijke aanpassing van de begroting niet door kabinetsleden moet worden afgehandeld, maar door de ministers zelf. De Bleeker en Schuermans hadden dus contact moeten opnemen met premier De Croo. Dat ze dat niet deden, wordt hen ook verweten. Dat is opmerkelijk, want natuurlijk hadden ook de betrokken kabinetsleden van De Croo de premier erbij kunnen betrekken. Bovendien is een minister en dus ook de premier politiek verantwoordelijk voor wat er op zijn kabinet gebeurt. Als een kabinetslid van de premier instemt met de begroting, stemt het kabinet in met de begroting.

’s Avonds laat het kabinet-De Croo weten dat er een ‘materiële fout’ is gemaakt in de begroting die De Bleeker presenteerde en dat die moet worden rechtgezet. Schuermans en De Bleeker moeten de raming van de lagere btw op energie aanpassen.

Woensdag 16 november gaat het kabinet-De Bleeker samen met de administratie aan het werk om de btw-ramingen terug te schroeven en het tekort opnieuw op 5,8 procent van het bbp te brengen. Daarvoor moeten een hele reeks tabellen worden aangepast. Dat wringt bij kabinetschef Schuermans, die haar ontslag indient. Op verzoek van De Bleeker klaart ze nog de klus, maar ze zal daarna toch opstappen.

Ook de positie van De Bleeker staat die dagen ter discussie, maar als journalisten voorzitter Lachaert daarmee confronteren, lacht hij dat weg.

Donderdag 17 november wordt de begroting aangepast. In de Kamer zegt De Croo, in aanwezigheid van staatssecretaris De Bleeker, dat er in de begroting ‘een materiële vergissing’ staat, die hij ‘betreurt’: ‘We moeten dit soort fouten vermijden en zullen maken dat het niet meer gebeurt.’

Volgens sommigen neemt Lachaert die donderdag contact op met Alexia Bertrand (MR) met de vraag of zij eventueel beschikbaar is om De Bleeker te vervangen. Bertrand is de gewezen kabinetschef van Didier Reynders (MR) en oppositieleidster in het Brussels Parlement. Ze onderhoudt al langer goede contacten met Lachaert en De Croo.

Nog die donderdag wordt ’s avonds – het is dan bijna middernacht – de herwerkte versie van de begrotingsdocumenten verspreid. Daarin staan opvallende optelfouten, die totaal losstaan van de btw-verlaging op energie. De Bleeker en haar medewerkers zijn over die optelfouten met verstomming geslagen. Blijkt dat bij het verwijderen van een lijn in een Excel-tabel enkele verborgen cellen zijn gesneuveld, waardoor subtotalen niet meer kloppen. Het gaat om een menselijke fout van de administratie onder grote tijdsdruk, maar die niet werd opgemerkt door de kabinetten.

Vrijdag 18 november geeft De Bleeker verstek voor de ministerraad. Medewerkers getuigen dat ze, wanneer ze ’s morgens op haar kabinet verschijnt, moet gaan liggen omdat ze ziek is van de stress.

’s Middags moet De Bleeker op het hoofdkwartier van Open VLD in de Melsensstraat verschijnen. Daar wordt haar door Lachaert duidelijk gemaakt dat ze moet opstappen. Ze spartelt nog wat tegen, maar na beloften over haar toekomst gaat ze akkoord. Nog voor De Bleeker een afscheidstoespraak kan houden voor haar kabinetsleden laat het Paleis al weten dat Bertrand de eed zal afleggen als nieuwe staatssecretaris Begroting.

Een week later, op zaterdag 26 november, verschijnt er in zakenkrant De Tijd een reconstructie over de heisa rond de begroting en de vervanging van De Bleeker door Bertrand. De krant heeft het daarbij over ‘een blauwe rampweek’.

In dat stuk staat een passage over wat er op dinsdag 15 november gebeurde, toen Lachaert, De Croo, De Bleeker, Van Quickenborne en hun vier kabinetschefs samenkwamen. Zoals gezegd, krijgen De Bleeker en haar kabinetschef Schuermans er de volle laag omdat ze de kosten van de btw-verlaging voor gas en elektriciteit in rekening brachten, met als gevolg de verhoging van het begrotingstekort. Zij verdedigen zich door te zeggen dat de begrotingsadviseurs van De Croo en Van Quickenborne groen licht hadden gegeven voor de begroting vóór de indiening in het parlement.

Daarover schrijft De Tijd: ‘Maar over dat groen licht is het woord tegen woord. Volgens het kabinet van de premier hebben zijn begrotingsadviseurs wel degelijk aangekaart dat de interpretatie van de btw-verlaging afweek van het politieke akkoord in Vivaldi.’

Die zaterdag 26 november plaatst Kris Van Cauter een opmerkelijk bericht op LinkedIn over de reconstructie zoals die beschreven wordt in De Tijd. Van Cauter wordt omschreven als een briljant financieel expert bij de dienst nationale en regionale rekeningen en conjunctuur van de Nationale Bank van België. Hij begeleidde ooit de hervorming van de overheidsboekhouding. In maart 2022 werd Van Cauter bij koninklijk besluit geïnstalleerd als voorzitter van het wetenschappelijk comité voor de overheidsrekeningen. Hij wordt daarna adviseur op de Beleidscel Begroting van het kabinet-De Bleeker.

Het bericht dat Van Cauter op zijn LinkedIn-pagina plaatst, is duidelijk: ’Vrij correcte weergave (in De Tijd) van de gebeurtenissen de voorbije week, enkel met betrekking tot het leescomité is het niet woord tegen woord, maar heeft het kabinet (van de) premier expliciet zijn akkoord gegeven via WhatsApp voor de versie met de 1,3 miljard lastenverlaging in en dat betekent dat de premier de eerste versie die aan het parlement werd bezorgd zelf heeft goedgekeurd.’

Van Cauter zegt hier dus dat het kabinet van de premier instemde met de begroting waarin de btw-verlaging zorgde voor een groter tekort van 1,3 miljard dit jaar en 1,7 miljard volgend jaar, waarvoor De Bleeker op het matje werd geroepen en wat uiteindelijk tot haar ontslag leidde.

Op zondag 27 november spreekt een woordvoerder van premier De Croo formeel tegen dat zijn kabinet heeft ingestemd met de begroting 2023 zoals die in eerste instantie door toenmalig staatssecretaris voor Begroting De Bleeker in het parlement is ingediend. ‘Wij hebben wel degelijk tijdig laten weten dat er fouten stonden in de toelichting bij de begroting, waardoor de toelichting niet overeenstemde met de begrotingsnotificaties, noch met de wetten ter uitvoering van de begroting’, luidt het bij het kabinet van de premier. Daarbij wordt onder andere een fragment van een WhatsApp-gesprek als bewijs voorgelegd, maar omdat het niet om het volledige gesprek gaat en de context onduidelijk is, blijven de twijfels bestaan. Het is pas nu Knack de volledige conversatie kon inkijken dat de communicatie helder wordt.

In het kader van het principe van openbaarheid van bestuur vraagt Kamerlid Loones in een brief gedateerd 27 november aan de premier om ‘toegang te krijgen tot de communicatie tussen uw kabinet en het kabinet van toenmalig staatssecretaris De Bleeker, via WhatsApp of andere middelen’ over de eerste versie van de begroting. Daarop wordt niet ingegaan.

Op woensdag 7 december stelt Loones de premier in de Kamercommissie Binnenlandse Zaken opnieuw enkele vragen over de WhatsApp-berichten. In het voorlopig verslag staat: ‘Daarnaast zou de spreker (Loones) verduidelijking willen over de voormelde WhatsApp-berichten. (…) Een van de topmedewerkers van de beleidscel van de staatssecretaris voor Begroting (beweerde) dat de beleidscel van de eerste minister via WhatsApp-berichten wel degelijk haar akkoord had verleend aan de indiening van die begroting. De eerste minister reageerde in de media dat er geen WhatsApp-berichten zijn. De spreker heeft evenwel van journalisten vernomen dat aan hen wel WhatsApp-berichten werden getoond. De eerste minister stelde eveneens dat er via de formele notificatieprocedure bemerkingen geformuleerd werden aan het adres van de toenmalige staatssecretaris voor Begroting. De spreker roept op tot transparantie en wil niet alleen die notificaties, maar ook de WhatsApp-berichten inzien.’

In het voorlopig verslag staat ook het antwoord van premier De Croo: ‘Een deel van de opmerkingen van de heer Loones hebben betrekking op analyses uit de media. Het is moeilijk om daar een antwoord te bieden. De eerste minister benadrukt wel dat zijn beleidscel via de geijkte wegen heeft aangegeven dat de begrotingsdocumenten opgemaakt moesten worden in overeenstemming met de beslissingen van de regering. In de discussie over andere vormen van communicatie verzoekt de heer Loones om een bewijs van iets dat niet heeft plaatsgevonden. Dat is niet evident.’

Een video van deze zitting is hier te vinden. De vraag van Loones gebeurt rond minuut 24:30, het antwoord van de premier rond 1:12:00.

Het is duidelijk dat de premier met ‘andere vormen van communicatie’ verwijst naar de WhatsApp-berichten, iets wat volgens de premier ‘niet heeft plaatsgevonden’. Dat de premier het bestaan van WhatsApp-berichten blijft ontkennen, schiet velen in het verkeerde keelgat.

Ondertussen komt Knack in het bezit van de volledige reeks WhatsApp-berichten die op woensdag 9 november verstuurd werden tussen Kris Van Cauter van het kabinet van staatssecretaris Begroting De Bleeker en de begrotingsverantwoordelijke van het kabinet van premier De Croo. Tegenover Knack is Van Cauter formeel: ‘Dit zijn inderdaad alle WhatsApp-berichten tussen het kabinet-De Bleeker en het kabinet van de premier over de begroting die op 10 november door staatssecretaris De Bleeker werd ingediend en rondgedeeld en waarin ik in mijn bericht op LinkedIn naar verwees.’

De WhatsApp-berichten

Het is de administratie Federale Overheidsdienst Beleid & Ondersteuning (FOD BOSA) die instaat voor de opmaak van de teksten voor de algemene toelichting bij de begroting. Om een goedkeuring te krijgen van de kabinetten van de premier en vicepremiers worden die teksten vóór ze worden ingediend gelezen door een zogenaamd ‘leescomité’, waarin de kabinetten vertegenwoordigd zijn. Binnen dat leescomité worden de teksten rondgemaild, opmerkingen gemaakt, vragen gesteld. Dat gebeurt ook zo voor de begroting 2023. De opmaak van de teksten gebeurt onder hoge tijdsdruk, een gevolg van het feit dat in ons land de politici altijd maar op het laatste nippertje beginnen met begrotingsbesprekingen.

Een reconstructie van hoe dat deze keer concreet in zijn werk ging, leert het volgende:

Dinsdag 8 november om 21.21 uur wordt de tekst waarover later de discussie zal losbarsten per mail gestuurd naar het leescomité, dat bestaat uit de begrotingsverantwoordelijken en de kabinetschefs. In de tekst die dan wordt rondgestuurd, is de impact van de btw-verlaging op gas en elektriciteit verrekend, waardoor het overheidstekort stijgt van 5,9 naar 6,1 procent van het bbp. In de mail werd gevraagd om per kabinet alle opmerkingen te verzamelen tegen een dag later, woensdag 9 november 14 uur.

Op woensdag 9 november komt er voor de deadline geen reactie van de PS, de MR of Groen, en ook niet van het kabinet van vicepremier Van Quickenborne. Twee begrotingsverantwoordelijken nemen telefonisch contact op met het kabinet van Begroting om te weten te komen waarom het overheidstekort stijgt naar 6,1 procent. Het gaat om de begrotingsverantwoordelijke van de vicepremiers Vincent Van Peteghem (CD&V) en Frank Vandenbroucke (Vooruit). Nadat hen wordt uitgelegd dat dit komt omdat men de gevolgen van de btw-verlaging op gas en elektriciteit heeft meegerekend, stellen ze geen verdere vragen en vragen ze ook niet om de begroting of de tabellen te herzien.

Drie kabinetten maken die woensdag ook opmerkingen per mail over. Daaronder ook het kabinet van de premier. Dat stuurt om 13.28 uur een mail waarin de opmerkingen van vier adviseurs van de premier zijn gebundeld. Zij maken, zoals de premier nadien zal verklaren, opmerkingen die verband houden met de discussie over de btw-verlaging en de accijnzen. Het gaat in het bijzonder over deze paragraaf die deel uitmaakte van de mail die de dag eerder ’s avonds was gestuurd: ‘De impact van de voormelde permanente btw-verlaging naar 6 % wordt voor 2023 (vanaf het 2e kwartaal) en 2024 geraamd op respectievelijk 1325 miljoen euro en 1766 miljoen euro. Met deze bedragen wordt rekening gehouden voor de raming van het nominaal saldo voor entiteit I. Met de potentiële opbrengst van de eventueel geleidelijke accijnsverhoging wordt geen rekening gehouden.’

Verschillende leden van het kabinet van de premier maken de opmerking dat er in deze paragraaf alleen melding wordt gemaakt van een permanente btw-verlaging. Binnen de regering was er lang discussie of die btw-verlaging permanent zou zijn, dan wel tijdelijk. Uiteindelijk werd beslist dat de btw-verlaging permanent is als de energieprijzen voldoende zakken, of tijdelijk als de energieprijzen hoog blijven maar met grote kans dat de btw-verlaging dan wordt verlengd. Dat staat in de opmerking die het kabinet van de premier maakt:

“Begrotingsverantwoordelijke van de premier: Deze opmerking is niet in lijn met de beslissing.

Adjunct-kabinetchef van de premier in reactie op de opmerking van de begrotingsverantwoordelijke: De beslissing van de regering was eigenlijk als volgt:

– De btw-verlaging wordt verlengd t.e.m. Q1/2023

– Begin volgend jaar gaan we kijken hoe de energieprijzen zijn geëvolueerd en dan zijn er 2 mogelijkheden.

– Ofwel blijven de energieprijzen hoog. In dat geval zullen we vermoedelijk de btw-verlaging verlengen met 1 kwartaal (dus t.e.m. Q2/2023). Omdat de energieprijzen hoog blijven, zullen we dit niet compenseren met een accijnsverhoging

– Ofwel zijn de energieprijzen voldoende gezakt. In dat geval maken we de btw-verlaging permanent en beginnen we dit met een accijnsverhoging te compenseren.

– Maar dus een permanente btw-verlaging zonder accijnsverhoging (wat hier wordt beschreven) is niet wat beslist is door de regering”

Merk op: er wordt in deze opmerkingen alleen op gewezen dat een verlenging van de tijdelijke btw-verlaging in het geval van hoge prijzen ook een mogelijkheid is. Er wordt vanuit het kabinet van de premier geen enkele opmerking gemaakt of vraag gesteld om de tabellen met de cijfers aan te passen.

Om aan alle opmerkingen tegemoet te komen wordt aan de administratie van het FOD BOSA met een mail om 13.40 uur gevraagd om de teksten aan te passen. Ook de paragraaf waar de opmerkingen van het kabinet van de premier op slaan, wordt aangepast: er wordt verduidelijkt dat er ook de mogelijkheid is van verdere tijdelijke btw-verlaging.

De administratie bezorgt nog steeds die woensdag om 16.56 uur per mail de aangepaste teksten aan het kabinet van de staatssecretaris voor Begroting, met de vraag om snel af te ronden zodat alles tijdig naar de drukker kan en naar de koning voor de ondertekening.

Om 17.02 uur wordt een mail gestuurd met de aangepaste tekst vanuit het kabinet Begroting naar de begrotingsverantwoordelijke van de premier. Ook het kabinet van vicepremier Georges Gilkinet (Ecolo) krijgt die mail, omdat het andere aanpassingen had gevraagd.

De aangepaste tekst luidt als volgt (in het vet staat de aanvulling):

De impact van de voormelde permanente btw-verlaging, of een verderzetting van de tijdelijke btw-verlaging in het geval van hoge prijzen, naar 6 % wordt voor 2023 (vanaf het tweede kwartaal) en 2024 geraamd op respectievelijk 1325 miljoen euro en 1766 miljoen euro. Met deze bedragen wordt rekening gehouden voor de raming van het nominaal saldo voor entiteit I. Met de potentiële opbrengst van de eventueel geleidelijke accijnsverhoging wordt nog geen rekening gehouden.

Nadat de aangepaste tekst is gemaild, gaat de conversatie met de begrotingsverantwoordelijke van de premier voort per WhatsApp. Kabinetsleden bevestigen dat dit niet ongebruikelijk is tijdens de laatste fase van de afronding van teksten als het snel moet gaan. We geven hieronder het volledige WhatsApp-verkeer tussen Kris Van Cauter van het kabinet Begroting en de begrotingsverantwoordelijke van het kabinet van de premier, dat Knack te pakken kreeg. De naam van de afzender van het kabinet van de premier is bekend bij de redactie. De berichten gaan niet alleen over de btw en accijnzen, maar ook nog over andere zaken van de gemailde tekst. De berichten over de btw en accijnzen staan hier in het vet.

De begrotingsverantwoordelijke op het kabinet van de premier stuurt om 17.12 uur twee berichten:

17.12 ik zie dat er niets is aangepast voor maatregelen onder vaste inspanning zoals farma en efficientie SZ. Ik vind wel dat hier melding van moet worden gemaakt

17.12 idem opmerking over btw en accijnzen hier is niks aangepast

De begrotingsverantwoordelijke van op het kabinet Begroting, Kris Van Cauter, antwoordt meteen:

17.12 Ze hebben er in de tekst melding van gemaakt is me gezegd.

Tekst gaat vanavond naar de drukker, Koning tekent morgenmiddag

(De ‘Ze’ slaat op de administratie van de FOD BOSA, die de teksten moeten aanpassen en waarmee het kabinet Begroting telefonisch contact heeft.)

De begrotingsverantwoordelijke van de premier reageert vervolgens in reply twee keer op de eigen WhatsApps van 17.12 uur. In de eerst reply corrigeert ze haar eigen woorden die gaan over de btw, in de tweede reply stelt ze nog een vraag en die gaat over farma.

17.13 “idem opmerkingen over btw…” sorry , te snel is wel voor een stuk aangepast, ik check of het ok is

17.13 “ik zie dat er niets is aangepast voor maatregelen onder vaste inspanning zoals farma en efficientie SZ. Ik vind wel dat hier melding van moet worden gemaakt” dit toch niet? Ik check nog eens, mss ook te snel gekeken (smiley)

Daarop verstuurt Van Cauter drie berichten via WhatsApp om te wijzen op de passages die gewijzigd zijn in de tekst die niets te maken hebben met de btw- of accijnzenmaatregelen:

17.14 Voor farma had hij me gezegd dat hij iets (in) de tekst ging toevoegen, de tabel ging nog moeilijk

17.14 De regering heeft tijdens het conclaaf ook concrete invulling gegeven van maatregelen die onder de vaste inspanning waren voorzien met betrekking de lijnen ‘farma’ en ‘efficiënte sociale zekerheid’. De te realiseren rendementen waren reeds opgenomen in het monitoringcomité

17.15 Is natuurlijk wat flou op het vlak van welke maatregelen werden genomen

De reactie van de begrotingsverantwoordelijke van de premier:

17.15 ahja ik zie het nu staan

17.16 is idd flou, voor farma lijkt het me wel ok omdat het over prijsdalingen gaat

17.16 Voor efficiëntie SZ check ik eens met Jan

17.23 is dus ok voor ons

17.23 merci voor aanpassingen!

Van Cauter stuurt een laatste WhatsApp van de dag naar de begrotingsverantwoordelijke van de premier:

17.23 No problem, duimpje

Op woensdag 9 november vertrekt om 17.24 uur van het kabinet Begroting een mail naar de administratie van de FOD BOSA, met de boodschap dat het kabinet van de premier instemt met de teksten zoals ze dan voorliggen. De administratie stuurt de teksten naar de drukker. De tekst zal door koning Filip, staatssecretaris De Bleeker, minister Van Quickenborne (aan wie De Bleeker als staatssecretaris is toegevoegd) en minister van Financiën Van Peteghem worden ondertekend. Op donderdag 10 november wordt alles ingediend en nog diezelfde dag worden de 260 bladzijden rondgedeeld. Al die tijd komt er geen vraag tot aanpassing van de tabellen. Tot er op maandag 14 november discussie over ontstaat in de Kamercommissie Financiën.

10 conclusies

1. Op geen enkel ogenblik vraagt iemand van het kabinet van de premier of de vicepremiers om de impact van de btw-verlaging, die aanleiding geeft tot een hoger tekort, te verwijderen uit de tekst en tabellen van de ‘Algemene toelichting bij de begroting van ontvangsten en uitgaven voor begrotingsjaar 2023’. De opmerking die bij de tekst van het kabinet van de premier wordt geformuleerd, namelijk dat een voortzetting van de tijdelijke btw-verlaging in het geval van hoge prijzen ook een mogelijkheid is, wordt op aangeven van het kabinet van staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker door de administratie aangepast.
   
   
2. De kabinetten van vele vicepremiers formuleerden geen vragen of opmerking bij de tekst die vanuit het kabinet-De Bleeker werd gemaild. Ze gaven dus hun impliciete akkoord over de tekst zoals die op 10 november werd ingediend. Het kabinet van vicepremier Georges Gilkinet (Ecolo) dankt de administratie voor alle antwoorden die zeer snel werden aangeleverd.
   
   
3. Er is duidelijk WhatsApp-verkeer geweest tussen het kabinet Begroting en het kabinet van de premier op woensdag 9 november, al beweert de premier zelfs nog op 5 december voor de Kamercommissie Binnenlandse Zaken dat het ‘niet heeft plaatsgevonden’.
   
   
4. Meer nog, op woensdag 9 november geeft de begrotingsverantwoordelijke van de premier om 17.23 uur een expliciet akkoord op de gewijzigde tekst via twee WhatsApp-berichten: ‘is dus ok voor ons’ en ‘merci voor aanpassingen!’
   
   
5. De stelling van Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert, geuit op dinsdag 15 november tegenover staatssecretaris De Bleeker en haar kabinetschef, dat de aanpassing van de begroting niet door kabinetsleden maar door de minister zelf moest worden afgehandeld, is weinig overtuigend: de betrokken kabinetsleden van De Croo hadden de premier er zelf bij kunnen betrekken. Bovendien is een minister en dus ook de premier politiek verantwoordelijk voor wat er op zijn kabinet gebeurt. Als een kabinetslid van de premier instemt met de begroting, stemt het kabinet in met de begroting.
   
   
6. De toelichting bij de begroting 2023 die op 10 november wordt rondgedeeld, zorgt pas op 14 november voor discussie, nadat de oppositie heeft opgemerkt dat het begrotingstekort was toegenomen. Ook tussen 10 en 14 november heeft niemand van de regering gevraagd om de tabellen of teksten te wijzigen.
   
   
7. De toelichting bij de begroting 2023 die op 10 november werd ingediend en die voor heel de heisa zorgde, is niet alleen ondertekend door toenmalig staatssecretaris De Bleeker, maar ook door de vicepremiers Vincent Van Peteghem (CD&V) en Vincent Van Quickenborne (Open VLD) – die laatste is dus een partijgenoot van De Bleeker en premier De Croo. Alle ondertekenaars keuren die tekst en de tabellen goed.
   
   
8. Ondanks de handtekeningen van Van Peteghem en Van Quickenborne is het alleen staatssecretaris voor Begroting De Bleeker die moet opstappen. Ook een groot deel van de medewerkers van De Bleeker, zoals haar kabinetschef Lieve Schuermans en begrotingsadviseur Kris Van Cauter, hebben het kabinet ondertussen verlaten. Dat roept vragen op over de rol van Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert, die De Bleeker naar de uitgang begeleidde.
   
   
9. De hele zaak doet ook vragen rijzen over de juistheid van de cijfers in de begroting die vandaag voorligt, nadat die achteraf op last van de premier werden bijgesteld. Want wat de begroting 2023 betreft, zijn de geraadpleegde begrotingsexperts het eens: de verlaging van de btw op gas en elektriciteit zal in 2023 niet budgetneutraal zijn en dus wegen op de begroting. Ook bijvoorbeeld CD&V-fractieleider Servais Verherstraeten zegt in de commissie Financiën: ‘De btw-verlaging op energie zal volgend jaar niet budgetneutraal zijn’ en hij twijfelt er zelfs aan of dat ooit het geval zal zijn. De begroting die door De Bleeker op 10 november werd ingediend, staat dichter bij de waarheid dan de aangepaste versie die na de discussies op 15 november onder druk van premier De Croo tot stand komt en op 17 november wordt ingediend en rondgedeeld. In het voorjaar, bij de begrotingscontrole, zal de regering niet anders kunnen dan toegeven dat de btw-verlaging niet budgetneutraal is, aldus begrotingsexperts. Dat alles roept ook vragen op over de werking van de Kamer, die het aanpassen van begrotingscijfers zomaar lijkt te laten gebeuren.
   
   
10. Het bestaan van de WhatsApp-berichten, de expliciete goedkeuring van het kabinet van de premier, het gedwongen vertrek van staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker, met in haar zog een hele reeks medewerkers, én de tussenkomst van premier Alexander De Croo om de begroting alsnog positiever bij te stellen, doen afbreuk aan zijn geloofwaardigheid.