Terwijl de Wetstraat nog luiert, bereiden de regeringsonderhandelaars zich stilaan voor op spannende weken in de formatie. ‘Asiel en migratie wordt een van de grootste knopen.’
Wanneer de Zwarte Madonna door de Luikse wijk Outremeuse is gepasseerd en Antwerpen zijn Moederdag heeft gevierd, kunnen de federale regeringsonderhandelaars opnieuw vaart maken. Officieel duurt hun weekje vakantie tot maandag, maar de verwachting is dat de onderhandelingen weer onder stoom komen na 15 augustus.
En dan is het money time voor de Arizona-partijen N-VA, Vooruit, CD&V, MR en Les Engagés. Tot nu toe verliepen de onderhandelingen onder formateur Bart De Wever (N-VA) al bij al goed. De sfeer heet constructief te zijn. De nota’s of discussiepunten die hun weg naar de pers vonden, schaadden de onderlinge verstandhouding niet.
Dat is niet verwonderlijk. De onderhandelingstafel lag lange tijd bezaaid met sneuvelteksten van de N-VA. Wat lekte, waren dus goeddeels bekende voorstellen uit het verkiezingsprogramma van de Vlaams-nationalisten.
‘Meer middelen voor het OCMW zijn een mogelijk smeermiddel voor een strenger migratiebeleid.’
Dat betekent niet dat er nog niet werd gebikkeld en gekibbeld. Denk aan het opstootje tussen Frank Vandenbroucke (Vooruit) en Georges-Louis Bouchez (MR) – waarbij die laatste Vandenbroucke treiterend ‘monsieur le professeur’ noemde. Maar Arizona is nog niet tot in de diepte gegaan, toch niet echt. Daarvoor zijn er tabellen nodig, want zonder budgetten kun je veel beloven. Zeker wanneer België voor een sanering van 28 miljard euro staat.
Wat heeft Vooruit te zoeken in de regering-De Wever?
Onthechte Rousseau
Zodra de cijfers, onder meer van het Planbureau, er zijn, zal de mist beginnen op te klaren. Put your money where your mouth is: via concrete budgetten voor nieuwe uitgaven – maar ook voor besparingen of nieuwe belastingen – zullen de partijen duidelijk moeten maken wat ze willen. Dat zal met name blijken in de door De Wever gekoppelde onderhandelingen rond fiscaliteit, pensioenen en arbeidsmarkt.
De N-VA heeft er alle baat bij om de indruk te wekken dat het goed vooruitgaat. Met een zelfopgelegde streefdatum van 20 september legt De Wever er de zweep op. De N-VA-voorzitter krijgt de steun van het hof.
Bij de N-VA zien ze ook geen alternatief. Wie anders dan De Wever, een verkiezingsoverwinnaar en de leider van de grootste partij in de coalitie, kan deze opdracht tot een goed einde brengen? Achter de schermen wordt een snelle regeringsvorming verkocht als een antidotum tegen radicaal-rechts, dat bij de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober garen kan spinnen bij een uitzichtloze federale formatie.
Vooruit tempert al van bij het begin de verwachtingen. Voorzitter Conner Rousseau uit op sociale media zijn twijfels bij een goede afloop. De socialisten willen er niet zomaar bij zijn om er bij te zijn. Rousseau is als de dood voor het beeld van Vooruit als bestendiger van het status quo.
Vooruit draait het argument van 13 oktober om: als de partij te veel toegevingen doet, dreigt ze dat duur te betalen op het lokale niveau, ten voordele van Groen of PVDA. Rousseau is bovendien geen kandidaat-minister, zijn job is niet verbonden met de toetreding tot een regering. De kandidaat-burgemeester van Sint-Niklaas lijkt onthecht.
Onderhandelaars bij de andere partijen zien het genuanceerder. Met Frank Vandenbroucke en ex-voorzitter Melissa Depraetere hebben ze gesprekspartners tegenover zich die goede wil tonen om vooruitgang te boeken. Is de pose van Rousseau dan niet meer dan dat: een pose?
De staatsgreep van N-VA en Vooruit: samen hertekenen ze het Vlaanderen van na de verzuiling
Smeermiddel
Net omdat het money time is en de deadline krap – een regering tegen 20 september betekent nog een dikke maand onderhandelen – is de verwachting dat de crisettes en zelfs crisissen nog moeten volgen. Pas wanneer er wordt gelekt uit op til staande compromissen, kan de temperatuur pas echt onder het vriespunt zakken. Die crisismomenten zijn inherent aan regeringsvormingen en hoeven een goed einde niet in de weg te staan. In elk geval zal dan blijken hoe robuust dit ongeziene samenwerkingsverband is.
Een voorbeeld. Vaak wordt gezegd dat er onder de vijf Arizona-partijen consensus zou zijn rond het beperken van de werkloosheid in de tijd. Dat zal wel zo zijn, alleen is het maar de vraag welke flankerende maatregelen ze treffen. Kort gezegd: de maatregel zal wellicht meer mensen richting het leefloon – en dus het OCMW – jagen. Dan is de vraag: hoeveel groter wordt de enveloppe voor de OCMW’s?
Meer middelen voor het OCMW: de maatregel komt ook in beeld als mogelijk smeermiddel voor een strenger migratiebeleid. Bijvoorbeeld door een deel van het jaarlijks budget voor asiel en migratie – ruim 1 miljard euro – daarnaar door te sluizen.
De verwachting is dat de crisettes en zelfs crisissen nog moeten volgen.
De eerste migratienota van de N-VA, die ex-staatssecretaris Theo Francken als expert naar de migratieonderhandelingen stuurt, leidde tot ongenoegen bij vooral Les Engagés en Vooruit. Ook vandaag staan er nog steeds ‘controversiële voorstellen’ in, de juridische experts van de partijen buigen zich over de wettelijke haalbaarheid ervan.
Het woordje ‘asielstop’ dreigt de consensustekst dan wel niet te halen, dat wil niet zeggen dat de N-VA niet langer op een ommekeer hoopt. Ze krijgt daarvoor rugdekking van de CD&V van huidig staatssecretaris Nicole de Moor. Asiel en migratie is een van de thema’s waarover de ‘centristische familie’ van CD&V en Les Engagés van mening verschilt. Terwijl Les Engagés op 9 juni heel wat kiezers wegkaapte bij Ecolo, hebben de Vlaamse partijen de uitstekende score van het Vlaams Belang nog niet vergeten.
Alternatieve staatshervorming: wat zijn nu precies die ‘bicefale bevoegdheden’ waar Bart De Wever (N-VA) het over heeft?
Integratiesteun
Extra drempels voor nieuwkomers liggen dus op tafel. Er zijn verschillende maatregelen denkbaar, zoals een wachttijd die ervoor zorgt dat nieuwkomers pas na een aantal maanden (of jaar) recht krijgen op leefloon. Niet te vergeten: die ommezwaai stond vrij centraal in het migratiediscours van de N-VA.
‘Wij zeggen: je moet bijvoorbeeld vijf jaar onafgebroken op ons grondgebied verblijven – of je nu ingezetene bent of nieuwkomer – vooraleer je een leefloon kunt genieten’, zei De Wever op de vooravond van de verkiezingen. ‘Het leefloon, het kindergeld, alle sociale voordelen die ze onmiddellijk krijgen zonder ooit iets te hebben bijgedragen, zorgen ervoor dat wij vooral inactieve migranten aantrekken.’
Of de hervorming wel kan volgens bijvoorbeeld het standstillprincipe, dat de sociale bescherming vrijwaart van achteruitgang, is een andere vraag.
En natuurlijk moeten de andere partijen mee zijn. Met Vooruit valt zaken te doen. De partij stelde voor om het leefloon de eerste drie jaar te vervangen door ‘integratiesteun’, die gekoppeld wordt aan deelname aan het inburgeringstraject. ‘In verhouding tot andere landen in Europa komen zeer veel mensen hiernaartoe’, zei Rousseau onlangs in Knack. ‘En dat is gewoon omdat wij de meeste financiële steun uitkeren. Zolang we daar niets aan doen, verandert er niets.’ Opnieuw is het Les Engagés van Maxime Prévot dat in het vizier loopt als obstakel. ‘Asiel en migratie wordt een van de grootste knopen’, erkent een insider.
Wordt de Vlaamse formatie moeilijker dan de federale? ‘CD&V moet ophouden met spinnen’
Verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier