‘Een partij die enkel haar eigen macht en rijkdom bestendigt, is een arme partij’

De verkiezingen zijn voorbij. De verschillende regeringen zijn of worden gevormd met nieuwe coalities, er is hoop op verandering maar één ding blijft alvast hetzelfde: de versteende particratie die geen nieuwkomers duldt en de macht van de gevestigde partijen bestendigt. En dit zowel federaal als gewestelijk, schrijft Jan Wostyn van Vista.

‘Zelfbestuur is de beste kuur’, orakelde Bart De Wever op 9 juni na de onverhoopte verliesoverwinning van de N-VA. Jan Jambon papegaaide deze nieuwe oneliner nog even na op de Vlaamse feestdag van 11 juli. Op zich een aantrekkelijke oneliner, al strooit het rijm toch wat zand in de ogen. Ook de Kim-dynastie in Noord-Korea vindt zelfbestuur namelijk al 80 jaar de beste kuur, maar daar laten de resultaten toch wat te wensen over. ‘Democratisch zelfbestuur is de beste kuur’ is daarom misschien toch iets accurater. Maar laat nu net dat democratisch gehalte van Vlaanderen best nog wel wat te wensen over.

De afgelopen 5 jaar kenden we een Vlaams zwijgparlement waarbij voorstellen uit de meerderheid eerst goedkeuring moesten krijgen van de 3 betrokken partijvoorzitters. Zodra de Vlaamse regering gevormd is zal de liberale voorzitter in dat systeem vervangen worden door de socialistische voorzitter. De kans dat dat leidt tot meer parlementaire vrijheid is ongeveer zo groot als de kans dat Kim Jong-un voor een meerpartijenstelsel gaat pleiten in zijn heremietkoninkrijk.

Akkoord, de vergelijking met Noord-Korea is natuurlijk grotesk, maar dat neemt niet weg dat de scheiding der machten in Vlaanderen is vervangen door een ver doorgedreven particratie die lak heeft aan democratische cultuur. Dat is in Wallonië trouwens niet anders. De theorie van de 2 democratieën die intussen gemeengoed is geworden heeft dus nood aan een update: de theorie van de 2 parallelle particratieën.

Onregelmatigheden?

Wanneer The Economist België slechts op de 36^e plaats zet in zijn ‘Democracy Index’ als een flawed democracy, geldt dat natuurlijk evenzeer voor Vlaanderen. Als God de mens naar zijn evenbeeld schiep, dan schiep ook België de Vlaamse deelstaat naar zijn evenbeeld. Voor Vlaams-nationalisten zou dat toch wat pijn moeten doen, maar dat lijkt zeer goed mee te vallen en verklaart misschien ook mee waarom zij zich op Belgisch niveau tegenwoordig zo goed thuis voelen in de instellingen.

Reeds jaren pleit met name Bart De Wever ervoor dat Vlaanderen aansluiting moet vinden bij de Noord-West-Europese landen. Op vlak van democratische cultuur richt Vlaanderen zich echter naar wat hijzelf denigrerend ‘Club Med’-landen zou noemen, al scoren zelfs die landen iets beter. Het gebrek aan democratische cultuur in onze contreien liet zich de afgelopen maanden extra hard voelen tijdens de verkiezingen. Wat de hoogmis van de democratie zou moeten zijn, is bij ons vooral een schijnvertoning van de particratie. De resultaten werden ook in Vlaanderen gewoon goedgekeurd door het nieuw verkozen parlement zelf, een manifeste schending van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Hertellingen of diepgaand onderzoek naar de onregelmatigheden in zowel binnen- als buitenland waren nergens voor nodig. Un moment de honte est vite passé.

Onze particratie wekt de schijn van een democratische keuze, maar heeft de drempels voor faire verkiezingen met een gelijk speelveld tussen partijen in die mate opgetrokken, dat nieuwkomers vakkundig geweerd worden. Geen partijfinanciering, een kiesdrempel van 5 procent, duizenden burgerhandtekeningen verzamelen met een haperend IT-systeem, aparte lijstnummerlotingen en ingeperkte tot zelfs geen afficheruimte voor nieuwe lijsten. Aan elk detail werd gedacht om nieuwkomers buiten te houden.

Dat heeft ook verstrekkende gevolgen voor het functioneren binnen de partijen zelf. Wie als verkozene uit dit systeem stapt en als onafhankelijke gaat zetelen, tekent meteen zijn/haar politieke doodsvonnis. Dat komt de bestaande partijen goed uit, want het maakt politieke dwarsliggers binnen de partijen meteen monddood. Zij die de uitvoerende macht en de partijbastions zouden moeten controleren en ter verantwoording roepen, zijn er net afhankelijk van gemaakt.

In Het Conclaaf kon Bart De Wever alle andere aanwezigen ervan overtuigen de partijfinanciering voortaan niet langer te indexeren. Dat is een sluwe strategie want zo lijkt er toch iets substantieels te veranderen, terwijl alles toch vooral gewoon bij het oude blijft. Het aantal stemmen voor het Vlaams parlement steeg de afgelopen 5 jaar met zo´n 3,3 procent en de bevolking zal de komende jaren blijven aangroeien, waarmee een eventuele niet-indexatie al meteen deels teniet wordt gedaan, aangezien de partijfinanciering gebeurt in functie van het aantal stemmen. Bovendien wordt zo de discussie vermeden of er ook een basisfinanciering moet komen voor nieuwe initiatieven, bijvoorbeeld van dissidente parlementairen.

De kiesdrempel, ooit ingevoerd door Verhofstadt om de restanten van de Volksunie tot kartels te dwingen, wordt intussen ook door de N-VA niet meer in vraag gesteld. Deze zou namelijk nodig zijn tegen politieke “versplintering”. Ook hier speelt natuurlijk weer het eigenbelang van de bestaande partijen. Zo liet die andere opperdemocraat van de Vlaamse politiek, Conner Rousseau duidelijk weten dat hij geen “moslimpartijen” wilde in Vlaanderen, naar aanleiding van het succes van Team Fouad Ahidar in Brussel. Begrijp me niet verkeerd, ook ik voel niets voor nieuwe religieus geïnspireerde partijen van welke strekking dan ook, maar als democraat zal ik wel altijd hun bestaansrecht verdedigen. Als Christendemocraten aan politiek mogen doen, dan ook Moslimdemocraten.

Dus neen, Vlaanderen is geen volwaardige democratie, veeleer een versteende particratie met oligarchische trekjes. In maart 2025 zal een Brusselse rechter zich moeten uitspreken in de zaak van Vista tegen de Belgische staat over het excessieve en discriminerende karakter van de partijfinanciering die zowel op Belgisch als op Vlaams niveau een gelijk democratisch speelveld onmogelijk heeft gemaakt.

Tot dan zal er hoogstwaarschijnlijk niets veranderen. De partijfinanciering bereikte intussen een nieuwe recordhoogte van 83 miljoen euro. Aangezien we maar om de 5 jaar samenvallende verkiezingen hebben, zal dat geld de komende jaren verder verbrast worden aan de permanente campagne op sociale media waar iedereen doodmoe van wordt. Aangezien zelfs dat niet volstaat, krijgen we ook nog politieke vliegtuigen en luchtballonnen boven Vlaanderen. Ter land, ter zee en in de lucht.

Zo lijkt het er steeds meer op dat die Vlaamse deelstaat met zelfbestuur eigenlijk niet meer is dan een machtsvehikel voor de grootste partij van Vlaanderen. Henry Ford liet ooit opmerken: ‘A company that makes nothing but money is a poor business.’ Parallel zou je kunnen stellen: ‘Een partij die enkel haar eigen macht en rijkdom bestendigt, is een arme partij.’

Vista is een politieke beweging die een Vlaams, sociaal en progressief alternatief voorstaat, dat de particratie doorbreekt.