Een extraparlementaire regering, wat vindt de N-VA daarvan?

De Nederlandse regeringsvorming stevent af op een ‘extraparlementair kabinet’. Wat is dat, en kan België er iets van leren? ‘Moeilijk om ons te vergelijken met Nederland.’

Geert Wilders wordt geen minister-president van Nederland. Om de vorming van een rechts kabinet van zijn PVV, de liberalen van de VVD, het NSC van Pieter Omtzigt en de BoerBurgerBelangen te vergemakkelijken, is hij bereid zijn persoonlijke ambitie op te bergen.

De Nederlandse regeringsformatie sleept al aan sinds november, maar een klassieke regering waarin elke meerderheidspartij ministers levert, lijkt niet in zicht. Steeds vaker valt in dat verband het begrip ‘extraparlementair kabinet’ te horen. Wat houdt dat precies in?

‘Juristen, historici, beleidskundigen en zelfs de onderhandelende partijen hebben allemaal een andere definitie’, zegt de Vlaamse politoloog Kristof Jacobs, verbonden aan de Radboud Universiteit in het Nederlandse Nijmegen. ‘Het belangrijkste kenmerk lijkt te zijn dat de partijleiders zelf niet in de regering stappen, maar in het parlement blijven. Zo kunnen ze zich blijven profileren via hun partij. Wie dan wel in de regering zit? Dat kunnen technocraten zijn, maar ook politici die geen deel uitmaken van de Tweede Kamer. Denk aan lokale bestuurders.’

Migratie

Wat zal die regering doen? Volgens Jacobs moet de beleidsploeg het eens worden over enkele grote thema’s. ‘Denk aan migratie, financiën of internationaal beleid’, zegt hij. ‘Zo blijven er veel onderwerpen over waarmee het parlement in alle vrijheid aan de slag kan.’

Of de formule enige slaagkans heeft, zal de komende weken moeten blijken. Er blijven heel wat vraagtekens over, aangezien tussen de vier rechtse partijen behoorlijk wat onenigheid bestaat. ‘Zélfs over een thema als migratie’, zegt Jacobs. ‘Zo is de VVD vóór arbeidsmigratie en Wilders’ PVV tegen. Zo wil Pieter Omtzigt de internationalisering van universiteiten tegengaan, maar was de VVD voorstander.’

Een beknopt regeerakkoord maken is dus makkelijker gezegd dan gedaan.

‘Eén keer een mes in de rug, maar geen twee keer’: Bart De Wever (N-VA) dreigt deur te openen voor Vlaams Belang

20 Vivaldi-ministers

Het idee van zo’n summier regeerakkoord leeft ook in ons land, meer bepaald bij de N-VA. Al jaren loopt voorzitter Bart De Wever te koop met het idee van een ‘zakenkabinet’ of ‘minikabinet’. N-VA-partijwoordvoerder Philippe Kerckaert licht toe: ‘Het minikabinet zoals wij het in onze context zien, wil zeggen: een kleine regering met slechts één minister, of vicepremier, per regeerpartij. Dat zijn het liefst mensen met zo veel mogelijk expertise.’

Zo’n minikabinet zou twee sporen tegelijkertijd bewandelen: een op korte termijn en een op lange termijn. ‘Terwijl een groot akkoord over de staatshervorming onderhandeld wordt,’ zegt Kerckaert, ‘kunnen de financiën fatsoenlijk beheerd worden door een compacte groep bekwame mensen en zenden we een positief signaal uit naar de internationale markten.’

Volgens de N-VA zijn zulke stappen niet mogelijk in een regering die langdurig in lopende zaken zit, noch in een regering zoals Vivaldi, die twintig regeringsleden en evenveel kabinetten telt.

Tegelijk zien ze bij de N-VA grote verschillen met de Nederlandse formatie. ‘De contexten zijn moeilijk te vergelijken. De Nederlandse economie en overheidsfinanciën zijn op orde. En Nederland is geen optelsom van twee democratieën.’

Aangetast door uiterst rechts

Ook politoloog Nicolas Bouteca (UGent) wijst op verschillen tussen beide Lage Landen. ‘Bij ons zit er begrotingsgewijs minder vet op de soep dan in Nederland. Zelfs in een beperkt regeerakkoord zal de federale regering de sociaal-economische hervormingen wel stevig moeten garanderen. Als je binnen de meerderheid geen strakke afspraken maakt, loop je het risico dat er van de noodzakelijke besparingen of nieuwe inkomsten niets in huis komt.’

Blijft de vaststelling dat zowel in Nederland als in België out of the box wordt nagedacht over de formatie. Het zegt iets over onze tijd, aldus Jacobs. ‘De klassieke partijen worden kleiner, de antisysteempartijen worden groter. Dat maakt onderhandelingen moeilijker, en dan begint men creatiever na te denken. Overigens, specifiek voor De Wever kan zo’n zakenkabinet een manier zijn om een regering zonder het Vlaams Belang te verkopen. Door het geen klassieke regering te noemen, kan hij de kritiek van de concurrentie op rechts pareren.’

In Nederland wordt die redenering omgedraaid: daar wordt een regering met PVV, waarvoor weinig partijen staan te springen, vergoelijkt door te schermen met een extraparlementaire regering, zegt populisme-expert Cas Mudde. ‘VVD-leider Dilan Yesilgöz hoopt te overleven en tegelijkertijd niet “aangetast” te worden door samenwerking met uiterst rechts’, schrijft Mudde op X, het vroegere Twitter.

Mudde: ‘Net als in 2012 (toen de PVV gedoogsteun gaf aan een regering geleid door VVD, nvdr) is de strategie van de VVD om te wachten tot haar kiezers terugkomen van de PVV, om daarop de regering op te blazen en te spinnen dat de “onverantwoordelijke” PVV schuld treft.’

Het valt af te wachten hoe heet de soep wordt gegeten in Nederland. ‘Haast bij iedere regeringsonderhandeling is het de inzet om snel te onderhandelen en met een beperkt programma van wal te steken’, zegt Jacobs. ‘In de feiten lukt het amper.’ Dat is in België niet anders.

Nederlandse formatie in een impasse: ‘Wilders zit nog altijd in een uiterst comfortabele positie’