‘Drie jaar na het uitbreken van de pandemie, blijven nog te veel vragen onbeantwoord’

‘Als vandaag opnieuw een pandemie uitbreekt, dan staan we opnieuw nergens, zonder een evidence-based plan. Dat kan toch niet in een modern land?’, schrijft Kamerlid Frieda Gijbels (N-VA), die zich de vraag stelt waar de beloofde evaluatie blijft van het gevoerde coronabeleid in ons land.

Het weer wil even niet mee en bosbranden teisteren grote delen van Zuid-Europa, maar voor de rest is het een gewone, typische zomer.  Al is het wel de eerste volledige zonder mondmaskers en alcoholgel in onze reiskoffers, als je erbij stilstaat.

Weet je nog, die tijd toen honderden vrijwilligers solidair mondmaskers naaiden, artsen hermetisch waren ingepakt voor een eenvoudige consultatie, we Kerst vierden in een bubbel in de vrieskou? Op een enkel rondslingerend mondmasker in de auto na, beginnen de herinneringen aan de coronaperiode flink te vervagen.

De bevolking wil terecht niet meer herinnerd worden aan die verschrikkelijke periode, al die angst om dat onzichtbare virus. Maar de overheid? Die kan het zich niet veroorloven om de bladzijde gewoon om te slaan. Uit onze wereldgeschiedenis leren we dat dit niet de eerste pandemie was en gezien de bevolkingsdichtheid en ons reisgedrag zal het ook absoluut niet de laatste zijn. De hamvraag is dan ook of we de volgende keer wél voorbereid zullen zijn? En of we onze les wel geleerd hebben?

Als het over België gaat, dan is mijn antwoord op die vraag ‘neen’. Tot op vandaag is er nog geen enkele grondige, overkoepelende analyse gebeurd van de beleidsmaatregelen die dit land nam en de effecten op de verspreiding van het virus. Hier en daar lopen nog enkele initiatieven en ook de OESO moet nog komen met haar analyse. Kortom, als vandaag opnieuw een pandemie uitbreekt, dan staan we opnieuw nergens, zonder een evidence-based plan. Dat kan toch niet in een modern land? 

Nochtans was onze crisiscoördinatie nogal belabberd. Neem nu de vraag wie verantwoordelijk was voor wat. De RAG, de RMG, de GEMS, de Nationale Veiligheidsraad, het Crisiscentrum, de GEES, het Covid Focal Point, het Strategic Scientific Committee, het Comité Hospital & Transport Surge Capacity, de coronacommissaris… Kan u nog volgen?

Wat doen die organen? Welke zijn opgedoekt? Welke verantwoordelijkheid hebben ze bij een toekomstige pandemie? Met die onduidelijkheid hebben we massaal veel kostbare tijd verloren. Dodelijke tijd. Want we zijn het misschien al een beetje vergeten, maar die eerste coronagolven, die waren bijzonder fataal in ons land. Meer dan in andere landen.

Op de websites van de overheid is helaas bitter weinig te vinden over de manier waarop de crisiscoördinatie is georganiseerd. Het zou best kunnen dat men intern de zaakjes prima op orde heeft, maar het is van groot belang dat ook de bevolking daar op zijn minst een beeld van heeft. En eigenlijk dat niet alleen. De bevolking zou veel meer betrokken moeten worden, ook in de evaluatie van de crisis. De aanpak van een pandemie is immers afhankelijk van de medewerking van burgers. Hen inzicht geven in processen en vertellen waarom bepaalde maatregelen nodig zijn, is van uiterst belang.

Het is overigens ook een hele uitdaging om de samenstelling en de rapporten van al die instanties te vinden. Ze zijn uitgestrooid over het internet en helemaal niet transparant.

Zijn we klaar om onze ziekenhuiscapaciteit te boosten als dat nodig is? Kunnen we nu supersnel testcapaciteit ontwikkelen en staan alle lijnen klaar om zo nodig snel test- en beschermingsmateriaal te kunnen bestellen? Zullen we blijven innoveren en vooruitdenken om onze gezondheidszorg toekomstbestendig te maken en betaalbaar te houden? Hebben we nu begrepen dat fysieke en mentale gezondheid niet van elkaar gescheiden kunnen worden? 

Hebben we een programma klaar om beleidsmakers voor te bereiden op de aanpak van pandemieën? Wie controleert de mate waarin onze samenleving voorbereid is op een pandemie en organiseert grootschalige trainingen? Hoe houden we onze samenleving alert?  Van zorgkundige tot intensieve zorgen. Van burger tot middenveld. Van onderwijs tot ondernemingen. Van burger tot minister.

Ik kan alleen maar vaststellen dat meer dan drie jaar na de uitbraak van de covidpandemie, nog veel te veel vragen onbeantwoord blijven. Het is goed dat onze herinneringen aan corona vervagen, maar het is wel de taak van beleidsmakers om ervoor te zorgen dat zij ze in alle scherpte capteren. Om er lessen uit te trekken. En om ons zo goed mogelijk te wapenen tegen een volgende aanval. Zodat de impact op ons dagelijks leven, op onze weerbaarheid, op ons fysieke en mentale gezondheid, zo beperkt mogelijk kan blijven. Om diezelfde redenen doen we toch ook brandoefeningen wanneer er geen vuur is?

Ons toekomstig pandemiebeleid moet meer zijn dan een ‘we zien wel’ en de tijd om een evidence-based plan uit te werken dringt. Daarom zal ik onze overheid, en vooral federale minister van Gezondheid, Frank Vandenbroucke, blijven herinneren aan de pandemie waar we allemaal niet aan herinnerd willen worden. Voor onze toekomst en die van onze kinderen. We zijn het aan hen verplicht om het de volgende keer beter te doen.

Frieda Gijbels is Kamerlid voor N-VA.