Zuhal Demir oogst kritiek met privébewakers voor minimale dienstverlening bij enkelbanden

In ‘uitzonderlijke omstandigheden’ wil Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir (N-VA) privébewakers inzetten bij het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET). De vakbonden reageren boos. ‘Ambtenaren dienen deze taken uit te voeren.’

De malaise bij de gevangenissen stijgt tot het kookpunt. Door de structurele overbevolking is de onvrede bij het gevangenispersoneel groot. Om de druk te verlichten, wordt onder meer gekeken naar het inzetten van meer enkelbanden, waardoor gedetineerden hun straf thuis zouden kunnen uitzitten.

In tegenstelling tot de federaal beheerde gevangenissen, is alles wat betreft enkelbanden Vlaamse beleidsmaterie. In Vlaanderen waakt het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET) over de monitoring van personen met een enkelband. In 2023 droegen 6700 personen een enkelband, een record. In enkele jaren tijd is het aantal medewerkers van het VCET verdubbeld: van 55 naar 110.

De druk op het nog beperkte Vlaamse justitieapparaat groeit dus. Dat brengt nieuwe risico-inschattingen met zich mee. Zo kent het VCET tot op heden nog geen systeem van minimale dienstverlening. Wanneer de cipiers het werk neerleggen in de gevangenissen, wordt de werking verzekerd door de politie. Zoiets is decretaal niet vastgelegd in Vlaanderen.

Daar wil minister van Justitie Zuhal Demir (N-VA) verandering in brengen. Onlangs keurde de ministerraad een ontwerp van decreet goed waarin staat dat het VCET moet voorbereid zijn op uitzonderlijke omstandigheden. ‘Het gaat letterlijk om overmacht van alle aard’, klinkt het op het kabinet-Demir. ‘Een pandemie, grootschalig ziekteverzuim, onbeschikbaarheid van aansluiters op kritieke momenten, et cetera. Vergelijk het met de gevangeniscontext: als de veiligheid in het gedrang komt, moeten we een minimale dienstverlening voorzien.’

Opvallend is dat Demir voor die taak naar een privépartner kijkt. ‘Dat kan voor alle duidelijkheid vandaag ook al via het raamcontract Beveiliging van de Vlaamse overheid’, aldus het kabinet-Demir. ‘Alleen is dat binnen onze risico-inschatting niet op een correcte manier georganiseerd en blijven er risico’s bestaan. Het moet gaan om mensen die niet alleen een opleiding hebben genoten maar ook gescreend en goedgekeurd zijn door het Nationaal Veiligheidsorgaan. Dat is vandaag niet het geval.’

De huidige partner binnen dat raamcontract is privébewakingsfirma G4S. Binnenkort wordt het contract opnieuw opengesteld.

(Lees verder onder de preview)

Identiteitskaart

Demir maakt zich sterk dat het inzetten van de privépartner hoogst uitzonderlijk zal blijven. ‘Het is zuiver preventief. Binnen het VCET voorzien we nu al de mogelijkheid om mensen in noodsituaties op te roepen én hebben verschillende mensen ervaring bij zowel het aansluiten als het monitoren. Maar dat is zelfs tijdens corona niet nodig gebleken.’

Toch stuit de beslissing op tegenstand van de socialistische vakbond ACOD Overheidsdiensten. Die wijst op de gevoelige aard van de job. Zo zal een privébedrijf toegang hebben tot gevoelige informatie over wie een enkelband draagt, en krijgt het toestemming om de identiteitskaart van de gedetineerden te controleren. ‘Zowel de dienst monitoring als de mobiele ploeg van het VCET te vallen onder gezagsfuncties’, zegt Jan Van Wesemael van de ACOD Overheidsdiensten. Dat zijn volgens de vakbond specifieke functies wier beslissingen raken aan de grondrechten. ‘Met andere woorden: ambtenaren dienen deze taken uit te voeren.’

Ook bij het christelijke ACV heerst onbegrip. ‘Voor ACV Openbare Diensten is het onbespreekbaar private firma’s in te zetten op kerntaken en zeker niet op dergelijke gevoelige taken waarbij de privésfeer van burgers wordt binnengedrongen’, zegt Ilse Remy.

De ACOD gaat evenmin akkoord met een minimale dienstverlening ‘die eventuele werkonderbrekingen of stakingen kunnen neutraliseren’. Ruimer laakt de vakbond de inzet van privébedrijven in het Vlaamse overheidsapparaat. ‘Uit een recent rapport van het Rekenhof is gebleken dat Vlaanderen te veel spendeert aan uitbestedingen en consultancy’, zegt Van Wesemael. ‘Minister-president Jan Jambon (N-VA) heeft gezegd dat hij daaraan zal werken. Dit lijkt mij volledig in strijd met die uitspraak.’