‘De miljarden van Theo Francken: het geld voor Defensie is er al, maar waar is zijn plan?’

De aankoop van 400 gepantserde voertuigen zal tien keer meer kosten dan Defensie oorspronkelijk aangaf, zegt het Rekenhof. Het knoeiwerk doet vragen rijzen over wat minister van Defensie Theo Francken (N-VA) van plan is met de extra miljarden voor het leger die hij met het Paasakkoord heeft binnengehaald. Komt het geld goed terecht?

Een beter moment had het Rekenhof niet kunnen kiezen. Juist nu iedereen in dit land overtuigd is dat we dringend meer aan ons leger moeten spenderen, brengt het controleorgaan een vernietigend rapport over een belangrijke militaire uitgave uit 2018. Vierhonderd gepantserde wagens van Franse makelij die toen zijn besteld zullen tien keer meer kosten dan gepland. Het rapport van het Rekenhof, waarover de VRT afgelopen maandag uitvoerig berichtte, leest als een blunderboek, inclusief morsige onderhandelingen met assertieve Fransen, een ongelofelijk lakse aankoopdienst en fictieve terugverdieneffecten.

Een slordige 14 miljard euro

Toen de regering-Michel in 2018 besliste om 382 Griffon-pantservoertuigen en 60 Jaguar-gevechtsvoertuigen aan te kopen ging er van alles mis. Defensie liet na om de kosten van de aankoop op lange termijn na te rekenen. Onder meer de kosten van munitie, onderhoud en werkingskosten werden niet opgenomen, of slordig berekend. Op basis van het knoeiwerk van de aankoopdienst van Defensie raamde de toenmalige Zweedse coalitie de kosten op anderhalf miljard euro.

Het Rekenhof, dat toen al sceptisch was, moest bij het leger lang aandringen op een nieuwe, grondige calculatie. Dat is beschamend, maar niet ongewoon: dit land is geweldig goed in het achterwege laten, uitstellen of negeren van harde cijfers. Uiteindelijk kreeg het Hof te horen dat het in totaal over maar liefst 14,4 miljard euro zou gaan. Tien keer meer dus. De toenmalige minister van Defensie was Steven Vandeput (N-VA). Vandaag zit Theo Francken (N-VA) op die stoel. Francken pakt al weken uit met een meeruitgave aan Defensie van maar liefst 17 miljard euro. Je mag er niet aan denken wat daar allemaal mee mis kan gaan.

34 keer de meerwaardebelasting

Het alarmsignaal van het Rekenhof komt geen dag te vroeg. Sinds de Amerikaanse president Donald Trump de NAVO-landen brutaal heeft aangemaand om de defensie-uitgaven op te trekken, lijkt het alsof er niet snel genoeg miljarden naar ons leger kunnen vloeien. De vaak geciteerde 17 miljard euro is een minimum, zo heet het, een absolute voorwaarde om dit en de volgende jaren de tweeprocentnorm van de NAVO te halen. Ter vergelijking: 17 miljard euro, dat is 34 keer wat de felbesproken meerwaardebelasting dit jaar zou moeten opbrengen, mocht die ooit door het parlement raken.

Op de NAVO-top in juni zal Trump méér vragen dan die 2 procent. Gezien de dreiging vanuit Rusland, en de bijna koloniale houding van Trump tegenover Europa, zullen we naar alle waarschijnlijkheid ruim boven de 17 miljard eindigen. Maar heeft de regering-De Wever ook al eens nagedacht over een plan om de miljarden voor defensie efficiënt te besteden?

Een kind in een snoepwinkel

Minister van Defensie Theo Francken (N-VA) glundert als een kind in een snoepwinkel als hij over allerhande peperduur militair materieel spreekt. Maar is er eigenlijk iemand die denkt dat die miljarden ons ook echt gaan beschermen als er geen degelijk, geïntegreerd defensieplan is? Francken heeft zelf in alle geval zijn twijfels, en al helemaal als het over de Europese samenwerking gaat. Vorige week in de Kamercommissie Landsverdediging maakte hij zich bijvoorbeeld nog druk over het feit dat er binnen Europa maar liefst twee onderzoeksprogramma’s lopen voor een nieuw type gevechtsvliegtuig, de SCAF en de Tempest. Maar ook voor België zelf gaf hij toe dat het misschien toch beter zou zijn om een strategische visie op papier te zetten, en een zicht op het aankoopprogramma te bieden: ‘ik meen dat we toch al beter met iets komen vóór de NAVO-top’. Geniaal plan!

Understatement van het jaar

Niemand zal zeggen dat Francken en bij uitbreiding de hele regering-De Wever een makkelijke taak heeft. De veiligheidssituatie van ons land is na de verkiezing van Trump danig veranderd. We moeten onze militaire capaciteit opschalen, daar is iedereen het over eens. Maar kan dit land, dat het ooit heeft gepresteerd om maandenlang de hertekening van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde tot in de finesses te bediscussiëren, ook in de diepte debatteren als het wél over iets gaat?

De NAVO-top vindt plaats in Den Haag op 24 en 25 juni. Als we ruimte willen laten voor een debat dat toch een beetje naar de essentie gaat, dan moet Francken dringend een versnelling hoger schakelen. In de Kamer zei hij over de uitbouw van een Europese defensie, onder meer in overleg met de Fransen: ik denk niet ‘dat we er al helemaal zijn’.

De prijs voor het understatement van het jaar is binnen. Het Rekenhof mag zich al beginnen warmlopen.