Regeren zonder de PS is een staatshervorming op zich. Het mantra van de Zweedse regering, die in 2014 aantrad, wordt opnieuw opgerakeld door MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, een van de grote winnaars van 9 juni. De liberaal wil Bart De Wever (N-VA) verleiden om zijn grote institutionele plannen op te bergen en voluit te kiezen voor centrumrechtse, socio-economische hervormingen in de zogenaamde Arizona-coalitie van de N-VA, de MR, Vooruit, de CD&V en Les Engagés. Bovendien, zo klinkt het, heeft die constellatie toch geen 100 zetels, en dus geen tweederdermeerderheid die nodig is voor een staatshervorming.
Of is er toch meer mogelijk dan we denken? ‘De kaarten liggen vandaag veel beter dan voor de verkiezingen’, zegt advocaat grondwettelijk recht Quinten Jacobs. ‘Aanvankelijk dacht iedereen dat de groenen nodig zouden zijn. Maar via een klassieke tripartite plus N-VA ligt de weg naar een tweederdemeerderheid open.’
Stel, u bent raadgever voor de N-VA. Wat is uw advies?
Quinten Jacobs: Ik zou hen aanraden om in het regeerakkoord in te schrijven dat de regering voorstander is van overhevelingen van bevoegdheden, zoals Gezondheidszorg en Arbeidsmarktbeleid. Daarna moet de regering een actieve rol opnemen in een dialoog tussen de deelstaten waarbij een tweederdemeerderheid wordt gezocht. In afwachting van een groot akkoord zouden bepaalde bevoegdheden, zoals Werk, al asymmetrisch kunnen uitgeoefend worden, dus op maat van de deelstaten – daar is slechts een gewone meerderheid voor nodig. Zo heeft De Wever toch al iets in de hand.
Een dialoog van gemeenschap tot gemeenschap: daarover struikelde CD&V’er Kris Peeters ruim vijftien geleden al eens. Waarom zou het nu wel lukken?
Jacobs: Hoe zei De Wever het zelf? Ad astra per aspera: de weg naar de sterren is lastig. Kijk, er is geen garantie op succes, maar het lukte Jean-Luc Dehaene (CD&V) wél ten tijde van de vierde staatshervorming. Mocht De Wever premier worden, dan heeft hij het voordeel dat hij de agenda bepaalt. Ook in het Vivaldi-regeerakkoord stond asymmetrisch beleid ingeschreven, maar premier Alexander De Croo (Open VLD) heeft daar nooit echt werk van gemaakt.
‘De invoering van een federale kieskring zal op tafel komen.’
Klein probleempje: de PS zegt dat ze federaal liever naar de oppositie trekt. Waarom zou ze helpen bij de staatshervorming?
Jacobs: De kans is groot dat de PS wel zal besturen in de Brusselse regering, en dus deel zal uitmaken van de dialoog tussen deelstaten. Bovendien is ze geen demandeur de rien. Als ze vindt dat er meer geld moet naar Brussel en Wallonië, moet er gemorreld worden aan de bijzondere financieringswet.
Het voordeel is dat artikel 195, de zogenaamde sleutel op de grondwet, is opengesteld. Daardoor kan men via een originele weg richting een staatshervorming: schrijf de bevoegdheidsoverdrachten gewoon als nieuwe grondwetsartikels in. Daarvoor heb je ‘slechts’ een tweederdemeerderheid nodig, zonder de nood aan meerderheden in elke taalgroep. Meer nog, je hebt zelfs niet per se 100 zetels nodig, want onthoudingen worden niet geteld als tegenstemmen.
Maar Georges-Louis Bouchez wil helemaal geen staatshervorming.
Jacobs: Bouchez heeft zelf gezegd dat hij regio’s financieel verantwoordelijk wil stellen voor de aanpak van hun eigen werklozen. Om zoiets juridisch sluitend te organiseren, heb je ook een staatshervorming met tweederdemeerderheid nodig. Als De Wever ook bevoegdheden wil overdragen, zal hij op andere gebieden toegevingen moeten doen. De Europese Commissie zou zelfs een handje kunnen helpen.
‘De PS is geen demandeur de rien.’
Hoe bedoelt u?
Jacobs: Europa verwacht een grote begrotingsinspanning van België. Cruciaal is dat voor de Europese Commissie slechts één cijfer telt: de optelsom van alle begrotingen. Als één deelstaat het bruin bakt, is dat vervelend voor het hele land. Er moet een mechanisme komen dat de inspanningen verdeelt tussen alle overheden, en dat kan onmogelijk los worden gezien van communautaire onderhandelingen. De Wever zal nooit een grotere kans krijgen als nu om het land in een nieuwe plooi te leggen.
Wat zal hij daarvoor moeten ophoesten?
Jacobs: De Wever vraagt partijen om over hun eigen schaduw te springen, dus moet hij dat ook doen. De N-VA zal misschien wel de Baert-doctrine moeten lossen, de idee dat elke staatshervorming uitsluitend een stap naar meer zelfstandigheid mag zijn. Het herfederaliseren van de geluidsnormen of de invoering van een federale kieskring zal op tafel komen. Het zou weinig rationeel zijn om omwille van een symbolisch taboe opnieuw een zogenaamde afspraak met de geschiedenis te missen.
De zegetocht van Georges-Louis Bouchez (MR): ‘Hij is in het echt veel leuker dan op televisie’
