De Vlaamse formatiecrisis: ‘Misschien stonden we met Jan Jambon als formateur vandaag al verder’

Formateur Matthias Diependaele (N-VA) brengt Vooruit en CD&V donderdag dan toch opnieuw aan tafel. Hoe moet het verder met de regeringsonderhandelingen? ‘Het zou wel eens kunnen dat de laatste nota van Diependaele straks ook in de weekendkranten staat.’

Het was de definitieve, allerlaatste nota die Matthias Diependaele voor de N-VA op tafel wilde leggen van de Vlaamse regeringsonderhandelingen. Of zo werd de derde versie van zijn landingsnota door die partij toch in de markt gezet. Het njet van CD&V – uitgesproken live voor de televisiecamera’s door Sammy Mahdi – zorgt ervoor dat Diependaele toch weer iets nieuws zal moeten bedenken. Naar de koning kan hij niet gaan, dus zal hij uiteindelijk weer met Mahdi en Vooruit-voorzitter Conner Rousseau aan tafel moeten. Hoe moet het verder?

‘De formatie is nu echt helemaal onderdeel geworden van de campagne voor de lokale verkiezingen’, denkt VUB-politoloog Dave Sinardet. ‘Je kunt dat Mahdi zelfs niet helemaal verwijten, hij is in ieder geval niet de enige schuldige van deze mislukking. Er is de voorbije weken veel kostbare tijd verloren gegaan. We zijn al drie maanden na de verkiezingen en alle knelpunten moesten eigenlijk nog besproken worden. Dat lukt waarschijnlijk niet meer voor 13 oktober. We komen in een periode dat de voorzitters door de campagne eenvoudigweg geen tijd meer hebben in hun agenda’s voor zware onderhandelingen.’

Ook Bart Maddens, politoloog aan de KU Leuven, is niet verrast. ‘Iedereen voorspelde voor de verkiezingen dat het zo zou lopen’, zegt hij. ‘Na de verkiezingen is er een vreemd soort van euforie ontstaan, maar eigenlijk was dat zinsbegoocheling. Commentatoren zijn lang blind geweest voor de moeilijkheden die ingebakken zaten in deze formatie. De zomer is nu voorbij, we zijn back to reality.’

‘Iedereen is maar beter eerlijk: er komen geen regeringen vóór 13 oktober’

Perceptiespel

De voorbije anderhalve week was de Vlaamse formatie al verworden tot een merkwaardig schouwspel. Diependaele kwam tot driemaal toe met een nota waarvan de status nooit heel duidelijk was: ze moest de basis vormen voor de finale onderhandelingen, maar de coalitiepartners moesten er zich al wel op voorhand finaal over uitspreken. ‘Dit herinnert aan de regeringsvorming van 2010 en 2011, toen er ook met zulke nota’s gewerkt werd’, zegt Maddens. ‘De nota-Di Rupo werd uiteindelijk afgewezen door de N-VA en aanvaard door de CD&V. Dat was het moment waarop de breuk tussen die twee partijen definitief werd, en vervolgens kon de regering-Di Rupo worden gevormd. Vandaag valt op dat het ook allemaal zo publiek verloopt voor de camera’s. De cijfers worden blijkbaar ook nog eens geprojecteerd zodat er geen tabellen uitgedeeld hoeven te worden. Dat wijst toch ook op een diep wantrouwen.’

‘Vergeet niet: ook voor de N-VA komen de lokale verkiezingen er natuurlijk aan’, vult Sinardet verder aan. ‘Ook die partij speelt een perceptiespel. Het zou wel eens kunnen dat de laatste nota van Diependaele straks ook in de weekendkranten staat, hoewel de N-VA er minder belang bij heeft om die te lekken dan de supernota van De Wever.’

Geen excuses

Is het, alles welbeschouwd, heel erg dat de onderhandelingen over de lokale verkiezingen worden getild? Zeker in Vlaanderen twijfelt niemand er echt aan dat deze coalitie er uiteindelijk komt, al is het maar omdat het de enige werkbare formule is. Het eindspel kan dan misschien wel nog anderhalve maand wachten. ‘De Vlaamse onderhandelaars hebben nochtans minder excuses dan hun federale collega’s’, vindt Sinardet. ‘Federaal moet er bijna dertig miljard gevonden worden voor de begroting. Het is begrijpelijk dat zo’n gigantische oefening niet van de eerste keer lukt. Vergeleken daarmee zit de Vlaamse regering er warmpjes bij: de discussies gaan vooral over waar er meer geld moet bijkomen. Ik zal niet zeggen dat dat geen moeilijke keuzes zijn, maar het is toch wel echt van een andere orde.’

Diependaele moet in ieder geval op zoek naar een andere formule, maar de kans wordt met de dag groter dat de formatie tot aan de lokale verkiezingen in een sluimerstand gaat. Had het anders kunnen lopen? ‘Ik heb het altijd een beetje raar gevonden dat de N-VA Jan Jambon zo snel na de verkiezingen gedumpt heeft’, zegt Maddens er nog over. ‘Jambon heeft als minister-president alle regeringscrisissen tot een goed einde gebracht. Hij communiceert misschien nogal klungelig, maar hij heeft toch altijd compromissen gevonden. Hij heeft al bewezen dat hij het kan, terwijl Diependaele duidelijk nog moet groeien. Misschien hadden we met Jambon als formateur wel al verder gestaan vandaag.’