‘België is geen land van Churchills’

Onze premiers onderhandelen zichzelf grijs. En misschien is dat geen zwakte.

Bart De Wever is premier. Wie dat tien jaar geleden had voorspeld, werd weggelachen. Vandaag is het een feit. Hoe lang blijft hij? Dat zal de tijd uitwijzen, maar één ding is zeker: ooit moet hij weer gaan. Politiek is genadeloos in haar vergankelijkheid. Yves Leterme was ooit de man die België zou ‘redden’. Nu is hij een voetnoot in de geschiedenis. Kris Peeters, die zichzelf als een staatsman zag, verdween in de bankwereld. Guy Verhofstadt, ooit een Europese visionair, is een echo uit een voorbij tijdperk. Herman Van Rompuy, Patrick Dewael, Karel De Gucht – ooit zwaargewichten, nu enkel nog namen in oude verkiezingsbrochures.

Dat is geen ongeluk. Dat is de logica van democratie.

De Franse filosoof Claude Lefort zag het haarscherp: in een democratie blijft de troon leeg. Macht is niet iets wat je bezit, maar iets wat je tijdelijk mag beheren. In een dictatuur is dat anders. Daar wordt macht niet gedeeld, maar geclaimd. Jozef Stalin liet zich ophemelen als de ‘Vader der Volkeren’, Mobutu Sese Seko omringde zich met gouden scepters, Nicolae Ceaușescu vereerde zichzelf als een halfgod – totdat de geschiedenis hen van hun troon rukte. Hoe langer een leider zich vastklampt, hoe dramatischer zijn val.

Toch verzet het politieke ego zich tegen die wetmatigheid. Elke politicus droomt ervan niet slechts een passant te zijn maar een standbeeld. Winston Churchill kreeg dat lot beschoren. Zijn naam werd synoniem met staatsmanschap, zijn speeches weerklinken in de geschiedenis. Maar België is geen land van Churchills. Onze premiers voeren geen heroïsche oorlogen, ze onderhandelen zichzelf grijs. En misschien is dat geen zwakte maar net onze redding.

Wij zijn een natie van compromissen, van collectief onderhandelde regeerakkoorden en moeizaam gesmede regeringen. Onze premiers krijgen achteraf geen plek in de geschiedenisboeken maar in raden van bestuur. Hoe sneller een democratie haar leiders vergeet, hoe gezonder ze is. Zodra een politicus zich onmisbaar waant, wordt de democratie ziek. Wanneer macht zich vastzuigt aan één figuur is het einde in zicht.

De ware test van een democratie is niet of ze grote figuren produceert, maar of ze zonder hen kan functioneren. Politici moeten komen en gaan. Niet omdat hun bijdrage niet waardevol is, maar omdat geen enkel individu groter mag zijn dan het systeem. De Wever zal regeren, en De Wever zal gaan. Net zoals Alexander De Croo, Charles Michel, Elio Di Rupo en al die anderen voor hem. Dat is geen zwakte, dat is een democratische wetmatigheid.

Want de troon is leeg – en dat is onze grootste zegen.