‘De sfeer is goed, de supernota niet’: is Bart De Wever nog dé kandidaat-premier?

Het onderhandelingstempo van Arizona gaat niet omhoog, wel integendeel. Vooruit wil eerst een nieuwe supernota van formateur Bart De Wever (N-VA). Ondertussen moet De Wever de Antwerpse gesprekken tot een goed einde brengen. ‘Hij is liever burgemeester dan premier.’

‘Het tempo mag iets hoger liggen’, zei CD&V-voorzitter Sammy Mahdi nog gauw voor hij de vergaderzaal van de Arizona-partijen binnentrad. Op uitnodiging van formateur Bart De Wever (N-VA) kwamen de voorzitters van Vooruit, CD&V, MR en Les Engagés donderdagnamiddag samen. Het was de eerste vergadering sinds het lekken van verschillende vertrouwelijke documenten, waaronder de meest recente versie van de supernota, waarin De Wever de belangrijkste socio-economische hervormingen samenvoegt. Tijdens het onderhoud lekten ook nog eens de budgettaire tabellen op de website van zakenkrant De Tijd.

Luttele uren na het onderhoud verstuurde Vooruit een persbericht. Daarin uitte voorzitter Conner Rousseau zijn ongenoegen over de supernota. Rousseau wacht tot De Wever zijn huiswerk opnieuw doet. Dat betekent: een nieuwe nota, een nieuwe tabel. ‘Tot dan heeft het geen zin om tijd te verliezen met vergaderingen over deelteksten.’ Het plan van De Wever om nu al enkele inhoudelijke knopen stapsgewijs te ontwarren valt weg.

in plaats van een versnelling komt er dus een vertraging. Een lichtpuntje voor De Wever is dat de boel niet helemaal ontploft is, zoals in augustus. Het lek van de eerste supernota kelderde toen de eerste poging van de Wever om in sneltreinvaart een regering te vormen.

Na de sneltrein kwam de boemeltrein. Door de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober verschoof de federale regeringsvorming naar de achtergrond. Al verhinderde dat de thematische werkgroepen niet om deelakkoorden te maken, bijvoorbeeld over defensie.

Met de lokale stembusslag achter de rug en vijf partijvoorzitters die op de een of andere manier hebben gewonnen, willen de meeste Arizona-voorzitters voor het einde van het jaar een regering op de been brengen. Ook Mahdi herhaalde de wens om tijdig te landen, zodat het parlement alle nodige wetgeving kan goedkeuren – denk aan de fiscale hervorming en de begroting.

De leefwereld van sherpa’s

Maar dan moet het sneller gaan, in plaats van trager. Willen de Arizona-partijen slagen in hun opzet, dan kunnen ze beter hun geplande reisjes in de herfstvakantie afzeggen. Op 4 november wordt De Wever opnieuw bij koning Filip verwacht. Er ligt werk op de plank.

De gelekte nota’s van de afgelopen dagen onthulden immers twee dingen. Ten eerste, dat er partners aan tafel zijn die het niet nauw nemen met vertrouwelijkheid. Wie lekt, heeft meestal de bedoeling iets te torpederen. Dat leidt tot de tweede vaststelling: net als in augustus voelt links – lees: Vooruit – de hete adem van de achterban in de nek. In een opiniebijdrage in De Tijd noemen drie ABVV-leden de pensioenhervorming uit de supernota er eentje ‘voor de happy few’.

De socialistische vakbond neemt vooral de ‘beknibbeling’ van 3 miljard euro op de korrel. ‘De politieke sherpa’s nemen hun eigen leefwereld als referentie: voltijders met modelcarrières in uitdagende banen. Wie niet aan dat ideaal voldoet, valt uit de boot.’

Nog in de supernota: de invoering van rechtspersoonlijkheid voor vakbonden, een rechtse eis die uiterst gevoelig ligt. De bonden zien er immers het begin in van de beknotting van hun recht op staken.

Wat Vooruit nog parten speelde: de afzwakking van de meerwaardebelasting. Niet alleen komen er meer vrijstellingen, ook de mogelijke verhoging van de effectentaks wordt afhankelijk gemaakt van de inkomsten uit de meerwaardebelasting. De nota leest als een aartsmoeilijke evenwichtsoefening tussen Georges-Louis Bouchez (MR) en Conner Rousseau (Vooruit). Ook de CD&V en Les Engagés zetten ‘eerlijke fiscaliteit’ hoog op het prioriteitenlijstje. Een onderhandelaar noemde de sfeer goed, maar de huidige supernota ‘niet fair en niet correct’.

Vergeet de raketijscoalitie, de bromance tussen De Wever en Rousseau is veel belangrijker

Fifty-fifty

Met kritiek op zowel de methode als de inhoud rijst de vraag of Bart De Wever nog dé kandidaat-premier is. Een partijvoorzitter windt er geen doekjes om: ‘Hij is liever burgemeester dan premier.’

De Wever zit gewrongen met Antwerpen. Met 37 procent van de stemmen behaalde hij een glansrijke overwinning in de Scheldestad. Volgens Theo Francken (N-VA) is de monsterscore het bewijs dat De Wever premier mag worden. De Antwerpenaar wist immers waar die aan toe was.

In de omgeving van de formateur rijzen er steeds meer vraagtekens over die ambities. In eerste instantie omdat De Wever daar zelf twijfel over zaaide. Tijdens de campagne schatte hij zijn kansen voor de Wetstraat 16 ‘fifty-fifty’ in. De N-VA’er heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij met lange tanden aan de job zal beginnen. De titel van een recent portret in het Europese nieuwsmedium Politico speelt met die vaststelling: ‘Bart De Wever: The man who wants to destroy Belgium reluctantly heads toward running it’. De man die België wil vernietigen, is op weg om het met tegenzin te leiden.

Oud-burgemeester Patrick Janssens, de slimmere versie van Conner Rousseau?

Patrick Janssens

In Antwerpen blijft de vraag wie De Wever het best opvolgt als waarnemend burgemeester. Els van Doesburg (N-VA), die na De Wever de meeste voorkeurstemmen kreeg, ligt voor de hand. Maar zal zij genoeg kunnen wegen in een college waar ook een geslepen vos als ex-burgemeester Patrick Janssens (Vooruit) wellicht deel van zal uitmaken?

Voorlopig zien de Arizona-partners weinig alternatieven voor De Wever als premier. Het Nederlands van Bouchez is te ondermaats, zo zegt een onderhandelaar. Maxime Prévot (Les Engagés) is vlot tweetalig, net als Sammy Mahdi. Loopt ook nog rond in de federale coulissen: Jan Jambon (N-VA), die als minister van Binnenlandse Zaken in de regering-Michel een goede beurt in Franstalig België maakte.

Onderhandelingen over de postjes riskeren wel vaker een vreemde bocht te nemen. Vooralsnog is De Wever als leider van de grootste partij de logische kandidaat-premier. Maar dan moet hij eerst een regeerakkoord maken.

Tips voor de formateur (4): ‘Laat nachtwerk niet om 20 uur beginnen maar om middernacht’