‘De nieuwe Vlaamse regering offert onze natuur gewoon op’

Het akkoord van de nieuwe Vlaamse regering blinkt uit in holle volzinnen over klimaat en natuur, stelt bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans. Het lijkt deels geschreven op de studiedienst van de Boerenbond.

‘We gaan voor een warm Vlaanderen’ luidt slagzin 2 van het nieuwe Vlaams regeerakkoord – slagzin 1 is ‘we gaan voor een welvarend Vlaanderen’. Met wat in het akkoord staat, is een warm Vlaanderen gegarandeerd, maar niet in de betekenis die de stellers ervan eraan geven. Er staan namelijk wel prachtige volzinnen over de noodzaak van de strijd tegen de klimaatopwarming in de tekst, maar als het gaat om maatregelen om die strijd te voeren is het allemaal veel cryptischer. Het enige wat zeker is, is dat maatregelen ‘haalbaar en betaalbaar’ moeten zijn. Inspanningen leveren is dus niet aan de orde.

Wie uit de zinnen over de uitstoot van het broeikasgas CO₂ kan afleiden wat de doelstellingen zijn, mag het zeggen. Een voordeel van de vaagheid is dat, eender wat er gebeurt, de regering op het einde van haar mandaat kan stellen dat ze de doelstellingen gehaald heeft.

Het is wel duidelijk dat de Vlaamse inspanningen een stuk lager zullen liggen dan wat Europa wil, maar dat is niet erg, want de Vlaamse regering gaat Europa om ‘een pauze’ inzake klimaatmaatregelen vragen. Het is niet eens zeker dat dat geweigerd wordt, want ook Europa gaat na de laatste verkiezingen in de remmen inzake de strijd tegen de opwarming, terwijl de opwarming en haar gevolgen zelf in een versnellende modus zitten. Zo gaan we er nooit komen.

Wat leert het Vlaams regeerakkoord over klimaatmaatregelen? Maatregelen van de vorige regering, zoals de invoering van een renovatieplicht voor woningen en van emissiearme verkeerszones, worden teruggeschroefd. Er zullen alleen nog bossen in bestaande natuurgebieden mogen worden geplant, en er wordt getornd aan de uitbouw van een netwerk van natte gebieden die zowel droogteperiodes als overstromingen moeten  opvangen.

Er wordt geschermd met een herziening van de subsidies voor fossiele brandstoffen, wat goed nieuws is, maar helaas is dat toch vooral een federale bevoegdheid en geen Vlaamse. De ‘klimaatuitdaging’ moet ook een ‘motor voor innovatie en tewerkstelling’ zijn – het bekende riedeltje van politici die menen dat er niet te veel inspanningen geleverd moeten worden, want ‘de wetenschap’ zal het wel oplossen.

Het is jammer dat ‘de wetenschap’ niet gevolgd wordt als ze minder in de kraam van politici past. Het geldt in het bijzonder voor het belang van bos en natuur voor het welzijn van mensen. Natuur en biodiversiteit krijgen in het regeerakkoord een ‘centrale rol’ in het behoud van ons landschap, maar alleen in een ‘blijvend evenwicht met bestaande bedrijven’. Er wordt niet geïnvesteerd in nieuwe natuur- en landschapsparken. De Europese natuurdoelstellingen zullen ‘maximaal’ in al beschermde gebieden gerealiseerd worden.

Samengevat: voor de nieuwe Vlaamse regering moet er geen nieuwe natuur bijkomen.

Ook het stikstofbeleid, dat niet alleen schadelijk is voor onze natuur, maar ook voor onze gezondheid, wordt teruggeschroefd tot letterlijk de eisen van de Boerenbond: alleen de uitstoot van landbouwbedrijven zal nog relevant zijn, niet de impact op natuurgebieden. De landbouwsector zal alleen ‘waar mogelijk’ moeten inzetten op duurzame productie. Projecten als een groenblauwe dooradering van het landbouwlandschap (door middel van propere meanderende rivieren en kleinschalige landschapselementen als hagen en heggen) zullen alleen maar kunnen ‘in de context van meerwaarde voor individuele land- en tuinbouwers’. Natuurlijke rijkdommen zullen vooral veiliggesteld worden als ze ‘broodnodig zijn voor de land- en tuinbouwsector’.

Het natuurluik van het Vlaams regeerakkoord lijkt zo van de studiedienst van de Boerenbond te komen. De CD&V heeft het, ondanks sterke beloftes van het tegendeel door vertegenwoordigers van zowel N-VA als Vooruit, toch klaargespeeld om de bevoegdheden Landbouw en Omgeving samen aan een van haar Boerenbondcoryfeeën toe te laten wijzen: Jo Brouns, in de vorige regering als minister van Landbouw nog kwelduivel van minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA).

Natuur biedt nochtans de efficiëntste én goedkoopste maatregelen tegen de klimaatopwarming, maar er is wel grond voor nodig. En laat grond nu net een van de struikelblokken van de Boerenbond zijn. Het regeerakkoord is duidelijk: er zal geen bruikbare landbouwgrond meer omgezet worden in natuur (over omzetten in bijvoorbeeld infrastructuur wordt niet gerept).

Er bestaan nochtans sluitende scenario’s om via een aangepast landgebruik efficiënte maatregelen tegen de klimaatopwarming te genereren. In het regeerakkoord wordt gesproken over een afbouw van de varkensstapel met 30 procent (er wordt wel in alle talen gezwegen over de rundveestapel). Als er minder vlees gegeten en geproduceerd zou worden, is er minder nood aan maïs en andere veevoedergewassen, waardoor er grond kan vrijkomen voor bossen en overstromingsgebieden die de klimaatopwarming en haar gevolgen kunnen counteren.

Maar boeren en de Boerenbond hebben blijkbaar liever dat woongebieden onder water komen te staan dan dat ze grond moeten opgeven. Misschien kunnen ze de schuld voor overstromingen dan op bevers en hun dammen steken, zoals onlangs in Polen gebeurde – zolang er maar geen mensen met de vinger moeten worden gewezen.

We moeten afwachten wat de begrotingstabellen van de nieuwe Vlaamse regering ons leren over de geplande investeringen. We moeten afwachten hoe lang het zal duren voor de verwezenlijkingen van Zuhal Demir inzake natuur in de vuilnisbak worden gekieperd. Demir heeft het laten gebeuren, ondanks haar dikwijls herhaalde statement dat ze, eender welk mandaat ze zou krijgen, Omgeving zou behouden om haar werk voor onze natuur te bestendigen. In haar laatste communicatie daarover zei ze echter dat ze ‘er klaar mee was’. Einde verhaal.

Het zal interessant zijn om in een reconstructie van de onderhandelingen te kunnen zien hoe N-VA en Vooruit gemanoeuvreerd hebben en de CD&V – nota bene een partij die de verkiezingen verloor met een zeer natuuronvriendelijk programma – de kans gaven inzake natuur haar zin te krijgen. Het illustreert nogmaals hoe weinig natuur op de politieke agenda weegt. We gaan echt eens een zware waterbom of andere natuurcalamiteit nodig hebben voor de ogen open zullen gaan. De bevoegdheid Klimaat zit trouwens bij Vooruit, maar om dat, zoals de logica zou zijn, te koppelen aan Omgeving, was blijkbaar te veel gevraagd. Het is een gemiste kans.

Het wordt dus bang afwachten of Jo Brouns van plan is meer dan wat lippendienst aan de natuur te bewijzen. Wordt hij een heruitgave van het lamentabele beleid van zijn voorganger op beide departementen: zijn partijgenoot Joke Schauvliege? Zij was een ramp voor de Vlaamse natuur door het – bewust – laten aanmodderen van landbouwdossiers als de stikstofoverlast, de overbemesting en de watervervuiling. Hoe langer dat soort problemen niet ernstig aangepakt wordt, hoe groter en duurder de gevolgen zullen zijn. In deze context is ‘haalbaar en betaalbaar’ een fragiel begrip.