Els van Doesburg, de koningin van Antwerpen

Els van Doesburg was al bekend als superschepen, electoraal zwaargewicht en toekomstig plaatsvervangend burgemeester van Antwerpen. Nu ze zwanger blijkt, lopen de media al helemaal te hoop. Van Doesburg is hot.

Kamervoorzitter Peter De Roover en Antwerpse schepen Els van Doesburg wisten ongetwijfeld wat ze deden toen ze vorige week elk op sociale media hetzelfde bericht postten: ‘En dan hebben we het belangrijkste nieuws nog niet eens verteld… Nieuw leven. Zo welkom, en al zo eindeloos graag gezien.’ Met daarbij een foto van de zwangere Van Doesburg. Amper een paar minuten later hadden alle Vlaamse media dat beeld al van het internet geplukt en aan hun lezers gepresenteerd. Het is een mooie foto in de stijl van Richard Avedon, de Britse portretfotograaf die in de jaren zestig voor zwart-wit koos om de klasse te accentueren van de societyfiguren voor zijn lens.

De Roover en Van Doesburg zijn daarmee niet aan hun proefstuk toe. In 2021 lieten ze op Instagram al onverwacht weten dat ze een koppel waren. Ook toen werd de aandacht op het bericht gevestigd door een opmerkelijke foto in zwart-wit van een knuffelende fractievoorzitter en zijn hupse medewerkster. De Roover: ‘Ik was nooit een man van weinig woorden, en dan blijkt de mooiste dialoog zo kort: JA? JA!’ Van Doesburg: ‘Samen met hem is alles zo veel mooier. Extraordinair en altijd.’ Verder anticipeerde De Roover op te verwachten bagger op sociale media (er was het leeftijdsverschil van 27 jaar, het feit dat De Roover al getrouwd was geweest en een zoon had): ‘Honi soit qui mal y pense’ – ‘Wee degene die er kwaad van denkt’.

Privéleven

De twee Antwerpse politici hadden natuurlijk op een erg zichtbare wijze hun privéleven geëtaleerd. Dat is intussen een vast onderdeel van de N-VA-partijcultuur. Tot in het begin van deze eeuw was het nochtans haast onbetamelijk dat politici opzichtig pronkten met hun privé- en familieleven. Zo pakte De Morgen in die tijd Vlaams minister van Verkeer Kathleen Van Brempt (veel te) hard aan omdat ze zich had laten verleiden tot een reportage in een weekendkrant, inbegrepen een paginagrote moeder-met-kindfoto. ‘Nog goed dat het om een discrete foto ging, of we hadden hier iets lelijks geschreven over politici die hun kinderen prostitueren voor hun eigen profijt’, stond er.

Bart De Wever was een van de eersten die zulke kritiek straal negeerde. De week voor de verkiezingen prijkte hij meermaals met vrouw en kinderen in de boekskes. De deur van zijn privéwoning is ook nooit onvoorwaardelijk op slot voor camera’s en journalisten. Zo heeft de voorzitter zijn partijgenoten de weg gewezen: privacy sells. In Humo gaf Zuhal Demir, toen nog als onervaren staatssecretaris voor Armoedebestrijding, ooit een wel zeer openhartig antwoord op de vraag ‘Wat is goede seks voor u?’ Demir: ‘Als ik bovenop zit.’

Misschien is het een fenomeen van veranderende tijden, wellicht zijn deze N-VA’ers bij de eersten die een evolutie zien en ernaar handelen. Vorig jaar publiceerde Knack het pakkende getuigenis van Annick De Ridder. Als politica is De Ridder een spreekwoordelijke ‘harde’, met meer empathie voor wie het gemaakt heeft dan voor de hinkende mens. Daarnaast heb je de vrouw Annick De Ridder. Die is single, en had een paar jaar geleden een grote kinderwens. Ze koos voor een ivf-traject. Dat mislukte, met alle pijn van dien. ‘Dat is een tijd een kras op mijn ziel geweest’, zei De Ridder, maar inmiddels is ze gelukkig als ‘tante Nicky’ van haar metekinderen. ‘Kinderen krijgen is niet de enige manier om zin te geven aan je leven.’

Het blijft hoe dan ook een merkwaardige kant van vrouwelijke N-VA-toppers. In politieke en maatschappelijke discussies hameren ze voortdurend op klassieke normen, waarden en regels waaraan men zich hoort te houden, en verwart men mild en zacht voortdurend met soft en zwak. Maar door zichzelf in de politieke communicatie ook zeer menselijk te tonen, camoufleert men de harde boodschap. Els van Doesburg verstaat die kunst.

Crashtest

Ook Van Doesburg profileert zich als madame sans gêne als het aankomt op het promoten van een rechts-conservatief wereldbeeld. Dat deed ze al in haar allereerste grote interview als jonge politica. Naar aanleiding van de Internationale Vrouwendag 2020 strooide ze met wijsheden als: ‘We kunnen vieren dat de emancipatie van de westerse vrouw voltooid is.’ Of: ‘De loonkloof is vaak een keuzekloof. Vrouwen kiezen er vaak zelf voor om deeltijds te werken of niet voor topposities te solliciteren.’ Of: ‘Tachtig procent van de vrouwen heeft niet de ambitie om de top te bereiken. Mannen zijn over het algemeen competitiever, dat is gewoon een biologisch verschil.’

Sommigen hebben een half leven nodig om voor zichzelf een plaats af te dwingen in de politieke hiërarchie. Anderen lukt dat merkelijk sneller. De naam van Els van Doesburg duikt in de Vlaamse media op bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018, als kandidaat op de Antwerpse N-VA-lijst. Ze is dan nog maar 29 en heeft dan nog altijd de Nederlandse nationaliteit – inmiddels is ze tot Belgische genaturaliseerd. Gazet van Antwerpen stelde Van Doesburg aan haar lezers voor als ‘medewerker van Peter De Roover’.

Van het een kwam het ander. In mei 2021 volgde Van Doesburg totaal onverwacht N-VA’er Fons Duchateau op als superschepen van Wonen, Stads- en Buurtonderhoud, Groen, Dierenwelzijn en Gezondheids- en Seniorenzorg. Bovendien was ze meteen voorzitter van het Ziekenhuisnetwerk Antwerpen (ZNA), het Zorgbedrijf Antwerpen en Woonhaven. Bart De Wever had haar meteen een megapakket aan zware bevoegdheden toevertrouwd.

Het zou vreemd zijn als hij toen al niet een ‘grotere’ toekomst voor haar voor ogen had. De Wever deed met Van Doesburg hetzelfde als Louis Tobback (Vooruit) in Leuven had gedaan met Mohamed Ridouani: een van de jongste schepenen aan een crashtest onderwerpen. Ridouani slaagde met flair en Tobback promoveerde hem eigenhandig tot zijn troonopvolger, zoals bekend met onverwacht groot succes. Ook De Wever is er de man niet naar om lukraak met bevoegdheden en carrières te experimenteren.

Bikkelhard

Els van Doesburg ziet er misschien onschuldig is, maar ze blijkt een bikkelharde bestuurder, gekneed en gemodelleerd volgens het N-VA-adagium van het primaat van de politiek. Als schepen en voorzitter beslist zíj, niet de technisch meer onderlegde directies of topambtenaren. Voormalig collega-schepen Tom Meeuws (Vooruit) probeerde in zo’n conflict de kant van de directie te kiezen, het luidde het einde in van zijn politieke loopbaan. Met het eenzijdige collectieve ontslag van een aantal radiologen nam ze elke twijfel weg over wie de echte baas van het Ziekenhuisnetwerk Antwerpen is: de bazin. En bijna altijd komt ze weg met wat ze doet. Ze heeft best een hoge gunfactor, zij het meer bij mannen dan bij vrouwen.

Tegelijk geeft Van Doesburg veel te vaak de indruk dat haar zelfbeeld opgetrokken is uit eigendunk. Dat verhindert haar om harder te werken aan haar politieke feeling, aan het ontwikkelen van empathie voor figuren die ze niet moet of inzicht in ideeën die haar niet liggen. Gazet van Antwerpen-journalist Sacha Van Wiele noteerde tijdens een zitting van de gemeenteraad zelfs volgende sneer van De Wever versus Van Doesburg: ‘Gelieve u voorbeeldig te gedragen, of toch te doen alsof.’ Het ging hem vooral over haar foute toon en attitude. Ofwel begrijpt ze die kritiek, bindt ze in en leert ze bij, ofwel betaalt ze ooit een prijs voor haar ijdelheid.

Splijtzwam

Dat neemt niet weg dat 2024 het jaar van de grote doorbraak werd. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober behaalde Van Doesburg in Antwerpen als tweede op de N-VA-lijst 13.045 naamstemmen. Na stemmenkanonnen Bart De Wever (lijsttrekker N-VA, 53.309 stemmen) en Jos D’Haese (lijsttrekker PVDA, 29.896 stemmen) behaalde ze daarmee in Antwerpen het derde beste resultaat.

Vandaar dat De Wever na de voorstelling van het nieuwe stedelijke bestuursakkoord verklaarde: ‘Als ik premier word, wordt Els van Doesburg burgemeester van Antwerpen.’ Dat is volgens hem de consequentie van het nieuwe kiesdecreet, waarbij de grootste stemmentrekker van de grootste lijst automatisch burgemeester wordt.

Dat was balen voor die andere belangrijke N-VA-schepen, Koen Kennis. Kennis is bijna 58 jaar oud. Sinds 2012 is hij hét zwaargewicht in het schepencollege, en na De Wever (tot de promotie van Van Doesburg) de onbetwistbare nummer twee van de Antwerpse N-VA. Hij kon zijn teleurstelling amper verbergen: ‘Als de federale formatie niet zo lang zou aanslepen, had het anders kunnen verlopen’. Dat is zo. Als De Wever vooraf had geweten wanneer (en of) hij de federale formatie tot een goed einde zou kunnen brengen, had hij ook kunnen kiezen om zijn plaatsvervanger te laten benoemen via een ‘akte van opvolging’. Dat is een procedure waarbij voorkeurstemmen niet meetellen. Dan had Kennis mogelijk wel de sjerp kunnen omgorden. Nu moet hij een 23 jaar jongere vrouw laten voorgaan.

Die position switch stond nochtans in de sterren geschreven. De pikorde op de lijst (Bart De Wever één, Els van Doesburg twee, Annick De Ridder drie en Koen Kennis vier) leidt vaak tot eenzelfde volgorde in voorkeurstemmen: De Ridder behaalde er 6443 en Kennis 4903. Geslepen vos Patrick Janssens (Vooruit), inmiddels kersvers schepen van Stadsontwikkeling, had de potentiële splijtzwam al voor de verkiezingen in de smiezen. In Humo vroeg hij zich quasi argeloos af: ‘Als Van Doesburg burgemeester wordt, zullen haar andere collega’s dat aanvaarden?’ Maar vorige week legde De Wever met zijn keuze voor Van Doesburg elke interne discussie stil, nog voor die echt kon losbarsten.

Els, Mathilde, Maxima

En nog een week later maken De Roover en Van Doesburg hun heugelijke geheimpje wereldkundig. Waarop de woordvoerder van De Wever in Gazet van Antwerpen leek te suggereren dat ze bij de N-VA vooraf niet op de hoogte waren geweest van de zwangerschap: ‘We staan er inderdaad te weinig bij stil dat nieuw leven echt wonderlijk is, zo blijkt’, luidde het: ‘De kille politieke analyses laten we even voor wat ze zijn.’

Nochtans zit er – zeker voor Kennis – een warme bijbetekenis aan dat toekomstige geboortenieuws. Tijdens haar zwangerschapsverlof zal Van Doesburg ook als plaatsvervangend burgemeester vervangen moeten worden. Annick De Ridder is intussen Vlaams minister en doet in Antwerpen niet meer mee. Kennis mag dan dus voor welbepaalde tijd de reservebank verlaten. Iedereen gelukkig. Tenminste, als hij tegen dan de politiek nog niet ingeruild heeft voor een job in het bedrijfsleven of de para-overheid.

Als het op het claimen van de toppositie aankomt, is Koen Kennis eigenlijk geen partij voor Els van Doesburg. En dat ondanks zijn ervaring, zijn dossierkennis, zijn Antwerpse netwerk, zelfs zijn old boys-band met Bart De Wever. Maar de plompe, zelfs boerse Kennis – hij maakte van zijn brutaliteit zelfs een belangrijke factor in het verwerven en bestendigen van macht – kan nooit de vedette worden die Els van Doesburg nu al een beetje is. Dat had De Wever al vroeg begrepen. Ook daarin speelt haar romance met Peter De Roover een cruciale rol. Soms lijken ze een jongere variant van de oude minnaars die Wilfried Martens en Miet Smet waren. Ook hen ontzegde niemand hun geluk.

Els van Doesburg heeft de aparte kwaliteit die zich nog het best laat omschrijven als star quality. Op foto’s lijkt ze een jongere zus van koninginnen als Mathilde of Maxima, met dezelfde naturel, dezelfde présence en ongetwijfeld dezelfde ambitie, alsof ze geboren is voor een functie als deze. Klasse en stijl, klassiek maar niet oubollig, geen kasteelvrouw maar een girl next door – zij het eentje uit een betere villawijk, uit een familie met standing. Haar foto’s op sociale media tonen dat ze weet dat ze gezien mag worden en ze dat ook graag uitspeelt. Een knipoog is niet verboden: Van Doesburg laat zich even gemakkelijk portretteren als een nieuwe Julie Andrews/Maria von Trapp uit The Sound of Music. Dat past dan weer helemaal bij de favoriete kapitein Von Trapp-outfit van Bart De Wever.

Hoe dan ook is de vrouw die ooit geknipt leek als het blonde, slimme kindermeisje van de N-VA stilaan klaar voor haar nieuwe rol: niet meer als ‘de vriendin van de Kamervoorzitter’, maar als first lady, als plaatsvervangend burgemeester van Antwerpen en spreekwoordelijke koningin van ‘t Schoon Verdiep.