Voor U, Volt, BBB, L99 – de kans is groot dat u nog nooit van die partijen hoorde. Toch dingen ze op 9 juni mee naar uw stem. Ze zijn de uitdagers van de gevestigde partijen N-VA, Vlaams Belang, CD&V, Open VLD, Vooruit, Groen en PVDA.
In de groep nieuwe partijen zijn er grote verschillen. Wellicht de bekendste nieuwe partij is Voor U. De formatie rond bezieler Els Ampe (ex-Open VLD), diende voor elk parlement een provinciale kandidatenlijst in, inclusief voor het Europees Parlement. Een partij als Partij voor de Bomen – die zich inzet voor, jawel, bomenwelzijn – komt alleen op voor het Vlaams Parlement in Vlaams-Brabant.
Het wordt nieuwkomers dan ook niet gemakkelijk gemaakt. ‘Er zijn veel administratieve hinderpalen’, zegt Ivan Sabbe. Tussen 2009 en 2014 zat de ondernemer bij Lijst Dedecker (LDD), vandaag trekt hij de Vlaamse lijst voor Voor U in West-Vlaanderen. ‘De eerste hinderpaal is dat je 500 handtekeningen nodig hebt om een lijst in te dienen. Steun van parlementariërs is ook een optie, maar de meesten willen dat niet.’
Wie in één kieskring wil opkomen voor zowel het Vlaamse als het federale parlement, moet dus 1000 handtekeningen verzamelen. Voor een Europese lijst tikt dat aan tot 5000 stuks. Dat is veel, zeker in vergelijking met buurlanden als Nederland, waar de drempel 30 steunverklaringen bedraagt.
De Kamerfractie van de PS heeft een beleggingsportefeuille van 1,2 miljoen euro. Is dat netjes omgaan met belastinggeld dat de democratie moet dienen?
Bovendien regende het klachten over MARTINE, de toepassing van de overheid waarmee partijen handtekeningen kunnen registreren. Volt, de partij die voor meer Europese samenwerking pleit, diende zelfs een klacht in bij de federale ombudsman. Door technische storingen tekenden gemiddeld slechts 53 van alle 100 personen die via de Volt-partijwebsite naar MARTINE klikten. ‘We denken nog altijd aan een rechtszaak’, zegt Europees lijsttrekker Sophie in ‘t Veld, ‘maar we hebben nu eenmaal minimale middelen.’
Obscene partijfinanciering
Die middelen bezorgen alle nieuwkomers hoofdbrekens. Bij Voor U, dat van de strijd tegen een grote overheid een speerpunt maakt, zouden de leden samen zowat een half miljoen euro uit eigen zak bijdragen. Sabbe: ‘De traditionele partijen kunnen rekenen op een partijfinanciering van 78 miljoen euro per jaar. Een nieuwkomer krijgt niets.’
Bij Partij Blanco, die wil dat blancostemmers vertegenwoordigd worden door lege zetels in de Kamer, is het niet anders, zegt Raf Lens: ‘Wij hebben geen enkele professionele politicus of bekende kop, laat staan financiers. We zijn met de hoed rondgegaan, te beginnen met de eerste duizend euro voor onder meer een website.’
‘De partijfinanciering is obsceen’, vindt Sophie in ’t Veld. ‘De Kamerfractie van de PS heeft een beleggingsportefeuille van 1,2 miljoen euro. Is dat netjes omgaan met belastinggeld dat de democratie moet dienen?’
In tijden van politieke ontevredenheid is het ook lastig om genoeg kandidaten te mobiliseren. Bekende koppen zijn dan mooi meegenomen. Bij Voor U zijn dat Ampe en Sabbe. Gewezen Volksunie-kopstuk Nelly Maes duwt de Europese lijst. In Limburg wordt de federale lijst aangevoerd door Dirk Vijnck, die in 2009 het nieuws haalde toen hij de LDD inruilde voor de Open VLD en dan weken later terugkeerde naar de LDD.
De Oost-Vlaamse lijsttrekker van Voor U wordt Michaël Verstraete, de advocaat die tijdens de coronapandemie vond dat rechters de doodstraf moesten kunnen uitspreken voor viroloog Marc Van Ranst. Sabbe noemt dat ‘een boutade’. ‘Die mensen zien in dat ze misschien iets te extreem zijn geweest. Maar laten we voldoende sceptisch kijken naar de overheid. Tijdens corona was het gezond verstand deels zoek.’
De VRT heeft een regeltje uitgevonden waardoor partijen zonder zittende parlementsleden niet worden meegenomen in de stemtest.
Doe de stemtest (niet)
Naar eigen zeggen ondervindt Sabbe nog veel tegenwerking van de media. ‘Het wringt dat we niet waren uitgenodigd op het lijsttrekkersdebat van Knack en Kanaal Z.’ Nieuwkomers vallen ook buiten peilingen. ‘Bovendien heeft de VRT een regeltje uitgevonden waardoor partijen zonder zittende parlementsleden niet worden meegenomen in de stemtest. Wij klagen de particratie aan, maar de media houden de particratie in stand.’
Vraag blijft of een van de partijtjes boven de kiesdrempel van 5 procent raakt. Sabbe denkt dat hij aan de nodige 47.500 stemmen zal komen, hij mikt vooral op de grote groep onbesliste kiezers.
Sophie in ’t Veld vindt dat er een fundamenteel debat moet komen. ‘Al die drempels zijn ooit bedoeld om extremistische of ondemocratische partijen buiten de deur te houden. Nou, dat is spectaculair mislukt. Nu komen wij als middenpartij er niet aan te pas. Dat kan toch niet de bedoeling geweest zijn?’
