‘Emotie kan aan de politiek ook net een waardevolle impuls geven’

De getuigenissen van de politici in Hertoginnedal verbazen niet.

‘Zijn jullie al eens hysterica genoemd?’ vraagt presentatrice Ella Leyers aan de vrouwelijke partijkopstukken in de nieuwe VRT-reeks Hertoginnedal. Geen van de vrouwen komt uit de lucht vallen. Heel vaak, zegt minister Zuhal Demir. Minister Petra De Sutter beaamt dat. Als een vrouw in de politiek haar stem verheft dan is ze boos, emotioneel en hysterisch, terwijl de man in eenzelfde situatie daadkrachtig en zelfverzekerd wordt genoemd.

Die dubbele standaard is niet nieuw natuurlijk, maar de getuigenissen in Hertoginnedal bevestigen nog maar eens de catch-22 waar vrouwen zich in bevinden als het over emoties gaat. Die is het logische gevolg van een paar hardnekkige verhalen die we over emoties vertellen. 

Verhaal één: emoties zijn niet rationeel. Plato vergeleek de emoties met een paard dat wild trekt aan zijn teugels. Het beest geeft energie, maar het is stuurloos. De rede is in Plato’s metafoor de paardenmenner, die het paard moet beteugelen. Ook vandaag associëren we emoties vaak met momenten waarop je de controle verliest of verblind wordt. Emoties moet je beheersen, leren we. 

Verhaal twee: vrouwen zijn emotioneler dan mannen, en dat hoort zo. Vrouwen zien we geregeld huilen op televisie, van een man is dat een zeldzamer gezicht. Vrouwen praten onderling altijd maar over hun gevoelens, gaat het cliché, terwijl mannen tegen elkaar praten over hun interesses of feitelijke gebeurtenissen. Daaruit volgt ook de verwachting dat vrouwen emotioneler horen te zijn, dat hun hersenen nu eenmaal zo werken. Vrouwen die dat niet zijn, vinden we onderkoeld en afstandelijk. 

Verhaal drie: in de politiek heerst de rede, in het gezin de emotie. Wie spreekt over een ‘emocratie’ bedoelt dat meestal niet positief. De politiek moet wars zijn van emoties die ons redelijke denken bezoedelen, zie verhaal één. De privésfeer, en met name het gezin, is de plek van intimiteit en emotie. Daar wordt geliefd, getroost, en gezorgd. 

Filosofen zijn druk bezig die verhalen te ontrafelen en te ontkrachten. Onder andere Martha Nussbaum, Audre Lorde en Amia Srinivasan zeggen dat emoties net een instrument zijn van de rede, en wijsheid bevatten. Alison Jaggar noemde het idee dat vrouwen emotioneler zijn in de jaren 1990 al een mythe, die trouwens ook over andere minderheidsgroepen verteld wordt. Vrouwen lijken misschien emotioneler, omdat ze al vroeg gestimuleerd worden om hun emoties onder woorden te brengen en te cultiveren, maar een aangeboren grond is er daarvoor niet. Dat bevestigen hersenwetenschappers en biologen. Emotie kan aan de politiek ook net een waardevolle impuls geven, denk aan de klimaatprotesten, of denk aan het vermogen tot empathie waar de sociale zekerheid op berust. Daarenboven is het gezin niet enkel een emotionele verbintenis die op liefde is gestoeld, maar ook een economisch verband waar we maar beter ook redelijk over nadenken, zoals de historica Lotte Houwink ten Cate in haar recente boek De mythe van het gezin bepleit. 

          Als we willen dat vrouwen echt een volwaardige stem hebben in de politiek, is het niet voldoende om op een vrouw te stemmen of quota in te stellen. We moeten stelselmatig de oude verhalen afbreken, en de nieuwe steeds luider vertellen. Tot het bijna op woede lijkt.