Is het een kwestie van tijd vooraleer Europese landen als België de dienstplicht opnieuw moeten herinvoeren? ‘Defensie dient niet om jongeren op te voeden.’
Sinds de Amerikaanse president Donald Trump omstandig duidelijk maakt dat Oekraïne, en eigenlijk misschien wel heel Europa, niet meer echt op hem hoeft te rekenen, moet de regering-De Wever nog een tandje bijsteken voor ons leger: het beloofde geld voor defensie moet er veel sneller komen dan in het regeerakkoord nog maar net is ingepland.
Liefst wil België in juni al aan de andere lidstaten van de NAVO kunnen tonen dat ook wij twee procent van ons bbp aan de strijdkrachten uitgeven. Daarvoor wordt deze week waarschijnlijk al vier miljard euro gevonden. Naarmate defensie steeds meer middelen krijgt en belangrijker wordt, volgt de vraag: waar gaan we ook nog genoeg soldaten vandaan halen?
In datzelfde regeerakkoord staat een voorstel van Theo Francken om alle achttienjarigen aan te schrijven met de vraag of zij een jaar lang in dienst willen treden bij het leger. Ze krijgen daar een opleiding, en worden er ook voor betaald. Op een heel groot succes wordt er niet gerekend, want in eerste instantie zijn er slechts vijfhonderd plaatsen voorzien.
Met de snelheid waarmee de Verenigde Staten zich uit Europa lijken terug te trekken, zijn er radicalere ideeën die opspelen. ‘West-Europa moet nadenken over de herinvoering van de dienstplicht’, zei de Nederlandse defensiespecialist Dick Zandee dinsdag in De Tijd.
Zandee is natuurlijk lang niet de eerste die erover begint: eigenlijk al sinds het uitbreken van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne wordt er met dat idee gespeeld. Dat betekent niet dat iedereen er ondertussen voor gewonnen is. ‘U moet zich dat voorstellen: wij hebben in dit land zo’n 120.000 achttienjarigen’, zegt Marc Thys. Hij is de gewezen chef van de landmacht, en bracht onlangs samen met Jens Franssen Geen vrede zonder wapens uit. ‘De organisatie van defensie is uitgehold en heeft lang niet de capaciteit om zo veel mensen op te leiden. Dat is de grootste hindernis: kandidaten zijn er vandaag genoeg, bijvoorbeeld om reservist te worden.’
Thys vindt het voorstel van Francken een veel beter idee. ‘Dat cijfer van 500 jongeren is vandaag realistisch’, zegt hij. ‘België is een van de laatste landen in Europa die met zo’n campagne beginnen om jongeren aan te schrijven, dus het is goed dat we daar eindelijk mee van start gaan.’
‘Ik krijg tijdens lezingen ook elke keer wel de vraag naar het herinvoeren van de dienstplicht, meestal door iemand die dat vroeger zelf heeft moeten doen. Zulke mensen hopen vaak dat het leger de jeugd kan opvoeden, maar als dat al nodig zou zijn dient defensie daar niet voor. Het lijkt me nuttiger om het voorstel van Francken uit te breiden naar andere overheidsdiensten zoals de brandweer of de politie.’
‘Onze welvaart en vrijheden zijn niet vanzelfsprekend. We moeten in staat zijn om die te verdedigen.’
Heropvoeden is misschien wat overdreven, hoewel onze hele samenleving vandaag niet echt voorbereid is op een oorlog. De vechtbereidheid is hier ook aanzienlijk lager dan in landen als de Baltische staten of Polen, waar de dreiging van Rusland veel reëler is.
Betekent dat dan dat het enthousiasme ook hier alleen zal toenemen als het gevaar nog veel groter wordt, zoals we ons meestal ook pas bewust worden van de dreiging van een ramp nadat ze zich een eerste keer heeft voorgedaan? Marc Thys hoopt dat we sneller tot inzicht komen. ‘Voor mij is dat de belangrijkste uitdaging voor politici’, zegt hij. ‘Zij moeten de boodschap overbrengen: onze welvaart en vrijheden zijn niet vanzelfsprekend. We moeten in staat zijn om die te verdedigen.’
Defensiespecialist Steven Blockmans: ‘Het nekschot voor de NAVO is nog niet gegeven’
Achttienjarigen naar het front?
Zweden, dat vorig jaar lid werd van de NAVO, voerde in 2018 opnieuw een soort van dienstplicht in. ‘Een semi-dienstplicht’, noemde Dick Zandee het, die net als wel meer internationale analisten gewonnen is voor het idee. In Vlaanderen is defensie-expert en voormalig kolonel Roger Housen ook een voorstander van het Zweedse model.
‘We moeten een voorbeeld nemen aan dat land’, zegt Housen. ‘Als de Verenigde Staten ons volledig laten vallen, dreigen we een groot personeelsprobleem te krijgen in ons leger. Het Amerikaanse leger heeft driehonderdduizend manschappen die op korte termijn kunnen ingrijpen bij spanningen of oorlog in Europa. Als zij verdwijnen, moeten we ze op de een of andere manier vervangen. Ik had niet gedacht dat ik het ooit nog zou zeggen, maar een vorm van dienstplicht moet ons daarbij helpen.’
Housen legt het Zweedse voorbeeld uit: ‘Alle achttienjarige worden eerst in een brief gevraagd of ze interesse hebben in maatschappelijke dienstverlening zoals bij het leger of andere diensten. Het gaat breder, en kan ook bij andere overheidsbedrijven. Van degenen die reageren wordt uiteindelijk een derde uitgenodigd voor een screening, en daarvan wordt een kwart geselecteerd. Zij moeten verplicht een jaar dienen in het leger of elders, ze kunnen daar niet meer onderuit.’
Stel dat er ooit een akkoord komt tussen Oekraïne en Rusland: zijn het dan straks misschien wel echt achttienjarigen van ons die daar de vrede moeten handhaven?
Roger Housen ziet dat niet snel gebeuren, en denkt dat zij zich nuttiger kunnen maken binnen onze landgrenzen. ‘De mannen en vrouwen die hun dienstplicht voldoen, worden het best ingezet om ons grondgebied en kritische infrastructuur te verdedigen. Zo werkt het ook in Zweden. Op die manier kunnen er meer beroepssoldaten naar, bijvoorbeeld, Oost-Europa worden gestuurd.’
Joris Van Bladel, expert van het Russische leger: ‘Het poetinisme kan niet zonder oorlog’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier