Het strenge asielbeleid in Scandinavische landen zorgt er mee voor dat wij vandaag onze asielaanvragen weer hoog zien oplopen. Dat zegt de commissaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen Dirk Van den Bulck. ‘De perceptie is dat het niet meer loont om naar die landen te trekken.’
De opvangcrisis in Brussel raakt niet opgelost. Gezinnen met kinderen die asiel willen aanvragen slapen op straat. Alleenstaande mannen worden al veel langer, maar zonder dat iemand daarmee veel lijkt in te zitten, wandelen gestuurd. Het opvangsysteem is helemaal verzadigd, de uitstroom van erkende asielzoekers stremt door een gebrek aan goede huisvesting, en sinds een jaar neemt ook het aantal mensen dat asiel aanvraagt weer toe. Vorige maand waren dat er zelfs meer dan 4000. Het is het commissariaat-generaal van Dirk Van den Bulck dat over de aanvragen hoort te oordelen. Hij heeft dus het beste zicht op wat er aan de hand is.
Waarom nemen de aantallen asielzoekers weer toe, in die mate dat we herinnerd worden aan de vluchtelingencrisis van 2015?
Dirk Van den Bulck: Het eerlijke antwoord is dat niemand daar exact zicht op heeft. Er zijn zo veel verschillende redenen waarom mensen in hun thuisland vertrekken en waarom ze vervolgens een bepaalde bestemming kiezen. Het is wel duidelijk dat de migratie naar Europa opnieuw toeneemt, maar in tegenstelling tot wat veel mensen denken, hebben grote gebeurtenissen in de wereld daar niet direct iets mee te maken. Er komen veel Afghanen naar Europa, en zeker ook naar België, maar dat zijn geen mensen die na de machtsovername van de taliban op de vlucht zijn geslagen. Zij hadden Afghanistan al verlaten voor die overname, dat blijkt ook uit de dossiers die wij vandaag onderzoeken.
‘Wij zien in België net als in Oostenrijk een stijging doordat een route langs Servië veel populairder is geworden. Mensen kunnen al langer visumvrij naar Servië reizen, op voorwaarde dat hun land van herkomst Kosovo niet erkent.’
De oorlog in Oekraïne is natuurlijk een ander verhaal – dat land grenst aan Europa – maar ook de oorlog in Ethiopië vandaag zorgt nauwelijks voor een toename van het aantal vluchtelingen daarvandaan. Meestal zien we pas vele jaren later zo’n effect: mensen slaan op de vlucht en vestigen zich ergens in de regio, en enkel als het hen niet lukt om daar een voet aan de grond te krijgen, reizen ze verder. Ondertussen hebben zich vaak ook al dan niet criminele netwerken gevormd die die mensen daarbij willen helpen.
Wat is er dan wel recent veranderd?
Van den Bulck: Wij zien in België net als in Oostenrijk een stijging doordat een route langs Servië veel populairder is geworden. Mensen kunnen al langer visumvrij naar Servië reizen, op voorwaarde dat hun land van herkomst Kosovo niet erkent. Landen als Burundi, India en Tunesië hebben om die reden hun erkenning van Kosovo ingetrokken, maar pas sinds een half jaar zien we dat vanuit India lagekostenvliegtuigmaatschappijen vluchten inleggen naar Servië. Die Indiërs gaan massaal naar Oostenrijk, terwijl wij iets soortgelijks meemaken met Burundezen. Zij komen hierheen omdat hier al veel Burundezen wonen, en omdat tot voor kort de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen elke Burundees erkende als vluchteling. De redenering was dat het loutere feit dat iemand in het buitenland verbleef, kon beteken dat hij in Burundi als politieke opposant werd gezien. Die zienswijze klopt niet. Ondertussen wordt niet langer elke Burundees per definitie erkend, maar het duurt even voor zo’n wijziging impact heeft.
Wat is de reden waarom zo veel Afghanen dan nu naar België afzakken?
Van den Bulck: Ze komen inderdaad in groten getale, zeker en vast de niet-begeleide minderjarigen. Zij krijgen in Vlaanderen het groeipakket en een schooltoelage (die schooltoelage bedraagt zo’n 3400 euro, nvdr), ook een reden waarom veel meerderjarigen als minderjarige willen worden erkend. Wij zeggen al jaren dat het groeipakket en de schooltoelage in Vlaanderen voor zo’n aantrekkingskracht zorgt, maar nu heeft Vlaams minister Bart Somers eindelijk besloten om dat aan te passen (Somers stelt voor om twee derde van de schooltoelage naar de opvang van de minderjarige vluchteling te laten gaan; nvdr).
Zijn er nog meer van die voordelen die u al jarenlang graag veranderd had gezien?
Van den Bulck: Zulke manifeste voorbeelden ken ik niet, nee. Het sociale systeem in het noordwesten van Europa is natuurlijk beter uitgebouwd dan in Zuid-Europa. Een erkende vluchteling heeft dezelfde rechten als elke onderdaan van een land. In België krijgt hij een leefloon, maar in Griekenland bestaat er niet zoiets als een leefloon. Dat is de reden waarom zelfs vluchtelingen die in Griekenland werden erkend er toch voor kiezen om door te reizen naar West-Europa.
Lees verder onder de foto
Zal de verdeling in Europa daardoor altijd scheef zitten?
Van den Bulck: De verschillen worden zelfs groter. Waarom zien België, Nederland, Luxemburg, Oostenrijk en ook Duitsland hun asielaanvragen stijgen? In 2015 gingen asielzoekers massaal naar Scandinavische landen als Finland, Noorwegen, Zweden en Denemarken. Nu is dat helemaal niet meer het geval: het aantal aanvragen in sommige van die landen ligt jaarlijks lager dan onze maandcijfers. Dat heeft te maken met een aantal koerswijzigingen, zoals een veel meer geïntegreerd en efficiënt terugkeerbeleid. De perceptie onder asielzoekers is nu dat het niet meer loont om naar daar te trekken. Het is merkwaardig hoe snel zoiets kan veranderen. Het gevolg is dat de lijst van bestemmingslanden veel korter is geworden.
Het idee dat nationale politici geen vat hebben op asielbeleid, klopt dus niet. Politici die dat echt willen, kunnen de asielcijfers omlaag krijgen.
Van den Bulck: Ik heb geen onderzoek gedaan naar het Scandinavische beleid, maar je kunt inderdaad maatregelen nemen die de instroom verminderen. Dat is alleen niet zo makkelijk. Er zijn ook verschillen: de terugkeer verloopt kordater, maar in Finland en Noorwegen zijn er ook geen echte grootsteden waar mensen die er illegaal verblijven veel mogelijkheden hebben om te overleven. Ze hebben ook beslissingen genomen waarmee ze heel duidelijk grenzen overschrijden. Noorwegen heeft op een bepaald moment Syriërs teruggestuurd over de grens met Rusland, omdat het dat als een veilig land beschouwde. Ik frons daarbij mijn wenkbrauwen.
Het is soms wel wrang om te zien dat landen die hun best doen, meer asielzoekers zien komen dan hun buurlanden.
Het is soms wel wrang om te zien dat landen die hun best doen meer asielzoekers zien komen dan hun buurlanden. Het is misschien onjuist om te zeggen dat wij ‘gestraft’ worden daarvoor, maar de druk neemt wel toe op ons systeem. De Benelux heeft al jarenlang een goed uitgebouwd opvangsysteem met hoge standaarden voor mensen die asiel aanvragen. Frankrijk heeft – dat wordt zelden gezegd – al dertig jaar lang geen gegarandeerde opvang voor asielzoekers. ‘Tirez votre plan’, zeggen ze daar tegen die mensen. Lidstaten die het niet nauw nemen met de regels, of ze zelfs doelbewust schenden, hebben daardoor een voordeel. Ik denk dan vooral ook aan Oost-Europese en Zuid-Europese landen.
Oost-Europese landen willen niet dat er mensen naar hen doorgestuurd worden, Zuid-Europese landen kreunen onder de grote toestroom van de voorbije jaren. Dat mag wel gerelativeerd worden: verhoudingsgewijs vangt België meer mensen op dan Italië, soms is de instroom hier in absolute aantallen zelfs groter. Het is alleen spectaculairder om een boot vol mensen te zien aanmeren dan wanneer ze zich hier gewoon aan het Klein Kasteeltje melden. Pas als de opvang helemaal vol zit, zien we hier ook taferelen die indruk maken.
Wat zou België dan kunnen doen om de instroom te doen dalen?
Van den Bulck: De Dublinregels sterker naleven: de Europese bepaling dat asielzoekers een aanvraag moeten indienen in het land waarlangs ze de EU zijn binnengekomen. Tijdens de coronacrisis is dat helemaal stilgevallen, en sindsdien is dat ook niet meer echt op gang gekomen. De Scandinavische landen zijn daar veel beter in. Het is merkwaardig dat Theo Francken (N-VA) altijd zei dat hij daar als staatssecretaris hard op wilde inzetten, maar er niet in is geslaagd. Zijn opvolgers zijn enkele stapjes verder geraakt, en onder Nicole De Moor (CD&V) wordt daar nu nog verder op ingezet. We zien voorlopig enkel nog niet de impact daarvan.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier