Schrijver en democratie-expert David Van Reybrouck woont in Schaarbeek, een van de grootste Brusselse gemeenten.
Hoe kijkt u naar de uitslag in Brussel?
David Van Reybrouck: Het is een aardverschuiving. De MR stijgt met bijna 10 procentpunten. De PS verliest niet eens zoveel, de partij stagneert op 22 procent. Het verschil zit vooral in de enorme klim van de MR, die ook het resultaat is van het betere schaakwerk van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez bij de lijstvorming: op één David Leisterh, op twee Hadja Lahbib, iemand uit de migratie die zeventien jaar lang een alom gewaardeerd schermgezicht was op de RTBF. Daarmee spreek je in Brussel twee publieken aan.
De PS heeft natuurlijk de voorbije twintig jaar de minister-president geleverd in Brussel. Maar in de laatste regering van Rudi Vervoort was het elan toch vaak weg. Het gewestelijke mobiliteitsplan Good Move is duidelijk ook niet in de smaak gevallen bij veel Brusselaars. Als je de afgelopen weken een taxi nam, voelde je de haat, vooral tegen Ecolo, dat de grootste prijs betaalt voor Good Move. Terwijl Good Move, een noodzakelijke mobiliteitsomslag in een stad als Brussel met het oog op een koolstofarme samenleving, oorspronkelijk uit de koker van de Vlaamse socialisten en Pascal Smet komt. Groen-minister Elke Van den Brandt heeft dat beleid voortgezet, en vervolgens is Ecolo erop afgerekend.
‘Bijna een kwart van de Nederlandstalige Brusselaars heeft op Groen gestemd.’
Ecolo verliest in Brussel maar liefst de helft van haar stemmen. Groen daarentegen blijft aan Nederlandstalige kant in Brussel de grootste partij, en gaat zelfs 2 procentpunten vooruit.
Van Reybrouck: Heel verrassend, dat contrast tussen de Franstalige stemmen en de Nederlandstalige stemmen in Brussel. Bijna een kwart van de Nederlandstalige Brusselaars heeft op Groen gestemd. Dat is opmerkelijk, zeker ook als je het vergelijkt met de scores van Groen in Vlaanderen. Als ik de uitslag in Brussel in twee tendensen moet samenvatten, is dat in geologische termen: een aardverschuiving tegenover het verleden, en een breuklijn met Vlaanderen. De partij die in Vlaanderen klappen krijgt, gaat hier aan Vlaamse kant de onderhandelingen leiden voor de vorming van een Brusselse regering.
Hoe verklaart u het succes van Groen?
Van Reybrouck: Het Franstalige electoraat is breed: van oude adel in de Woluwes tot verpauperde migranten in de volksbuurten van Molenbeek en Anderlecht. Een heel diverse groep, die voor een brede waaier van partijen stemt. De Vlaamse Brusselaars vormen waarschijnlijk een homogenere groep. Vrij jong, vrij hoog opgeleid, vaak bewust kiezend voor het leven in een stad als Brussel. Dat zie je terug in het stemgedrag. Ook heel opvallend is dat de stad die het meest te maken heeft met migratie, daar het minst moeilijk over doet. Het Vlaams Belang heeft in Brussel weliswaar 2 procentpunten en een zetel gewonnen, maar strandt op 11 procent. Als je de scores van alle partijen bij elkaar optelt, stemt meer dan 50 procent van de Vlaamse Brusselaars links. En dat geldt ook voor de Franstalige Brusselaars, als je de scores van de PS, Ecolo en PTB/PVDA, die het erg goed doen in Brussel, bij elkaar neemt.
Verrassend is ook het succes van de partij Team Fouad Ahidar, die uit het niets de tweede Vlaamse partij in Brussel is geworden, met drie Brusselse verkozenen.
Van Reybrouck: Niemand had dat zien aankomen. Het feit dat Ahidar die partij naar zichzelf heeft vernoemd, is zeker van belang geweest. Er is in Brussel ook duidelijk een markt voor een partij die zich verzet tegen een verbod op onverdoofd slachten, tegen Good Move, en die het liefst alles bij het oude wil laten. Team Fouad Ahidar zal zelfs iemand naar het Vlaams Parlement mogen sturen. Daar hadden ze niet eens rekening mee gehouden! Maar Fouad Ahidar draait natuurlijk al lang mee. Hij was ooit nog de poulain van Bert Anciaux bij ID21, en is een naam als een klok, bij Vlamingen én Franstaligen in Brussel.
Foaud Ahidar is door toenmalig Vooruitvoorzitter Conner Rousseau uit Vooruit gezet. In Brussel lijkt er sprake van een omgekeerd Connereffect, want Vooruit verliest.
Van Reybrouck: Ahidar is uit de partij gegooid vanwege zijn houding in verband met onverdoofd slachten. Vervolgens kwamen die racistische uitspraken van Rousseau in Sint-Niklaas daar bovenop. Zo kreeg Ahidar nog meer argumenten om te zeggen: echte sociaaldemocraten moeten voor mij stemmen. In Vlaanderen komt Rousseau weg met een discours dat sterk naar rechts is opgeschoven, in Brussel niet. En nu is Ahidar een politieke factor van belang geworden. Want als je Team Fouad Ahidar aan de kant laat, heb je in Brussel vier Vlaamse partijen nodig om een meerderheid te maken. Dus dat wordt best ingewikkeld.
Verwacht u ook echt een ander beleid in Brussel onder leiding van de MR?
Van Reybrouck: Met wie gaat David Leisterh, hoogstwaarschijnlijk de nieuwe Brusselse minister-president, een coalitie bouwen? Met de PS en Les Engagés? Hoe dan ook, op het vlak van klimaat en milieu zal het zonder een sterk Ecolo sowieso een heel andere regering worden. Uitgerekend in de cruciale jaren die ons nog resten tot 2030, waarin het grote werk op het vlak van klimaattransitie moet gebeuren. De auto blijft allicht koning, de luchtvervuiling in de armste gemeentes torenhoog. In een gemeente als Ukkel is het comfortabeler ademhalen tijdens een hittegolf dan in Molenbeek, hè. Maar we krijgen de komende jaren meer een Ukkels bestuur, vrees ik.
Brussel zit ook structureel in financiële moeilijkheden en blijft een stad met enorme sociaal-economische verschillen. De tragische, grootschalige kansarmoede in Brussel verdwijnt niet de dag dat je een liberale minister-president hebt. Sociale maatregelen zullen noodzakelijk blijven, wil je de boel een beetje bij elkaar houden. Maar met de jonge David Leisterh, een veertiger, zou er wel echt een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van Brussel beginnen. Als hij het wordt, krijg je mogelijk een soort Emmanuel Macron-effect.
