‘Dat politieke partijen luisteren naar het volk, is maar een halve waarheid’

‘Als de centrumpartijen aandacht hadden besteed aan de echte zorgen van geëngageerde burgers, was het  programma van de meest radicale partij nooit inzet van de verkiezingen geworden’, schrijft Mark Van de Voorde. In de aanloop naar de  verkiezingen hebben talloze verenigingen en middenveldorganisaties hun memoranda bezorgd aan de partijen. Maar hebben die daarmee iets gedaan?

Dat politieke partijen echt zouden luisteren naar het volk is maar een halve waarheid. Dat de radicaalste partij ook nog eens de stem van het volk zou vertolken, klopt al helemaal niet. Het omgekeerde is waar: het zogenaamde ‘volk’ vertolkt wat die partij door polarisatie en hetze de kiezers heeft wijsgemaakt. Als partijen echt willen weten wat de mensen denken, zouden ze beter de memoranda ernstig nemen die verenigingen van burgers en hun veelkleurig middenveld hun hebben bezorgd.

De zogenaamde (xenofobe, illiberale of nationalistishe) grondstroom komt helemaal niet uit de bodem van de samenleving, hij is aangestuurd door de bovenleiding van Vlaams Belang. Doordat andere partijen toch zijn gaan geloven dat die partij misschien een beetje vertolkt wat het volk denkt, begonnen ze haar na te praten.

Die verschuiving van taal en toon door het brede partijlandschap heen heeft er mede toe geleid dat ook de mainstream media van de radicale thematiek hun hoofdkopij hebben gemaakt. Natuurlijk zijn er andere thema’s die leven onder de bevolking, maar die zijn ondergeschoven kindjes geworden in de berichtgeving. Gevolg: het programma van Vlaams Belang en die partij zelf zijn de inzet van de verkiezingen geworden, en niet de echte zorgen van de bevolking.

In een door sociale media en propaganda opgehitste samenleving zwalpt de overtuiging van de kiezer. Hij vervreemdt immers van zijn eigen gedachtegoed en wordt speelbal van wie het hardst schreeuwt. Als overmorgen radicaallinks even professioneel als vandaag radicaalrechts de aandacht weet te capteren, is in een knip het zogenaamde ‘volk’ bereid het tegenovergestelde van nu te ‘denken’.

In een gepolariseerde samenleving denken steeds minder mensen nog helder. Hun verstand is zo bewerkt dat ze nog enkel vanuit aangeprate vooroordelen en de hun wijsgemaakte bedreigde identiteit de politiek bekijken en nadenken over de toekomst van het land.

Dat er meer fundamentele zorgen dan de opgeklopte angst leven bij de bevolking en om een politiek antwoord vragen, bewijzen overvloedig de talloze memoranda die de voorbije maanden aan de politieke partijen zijn bezorgd in het licht van de verkiezingen.

De meer dan honderd memoranda met zorgen, aandachtspunten en suggesties over zowat alle aspecten van het maatschappelijke leven kwamen vooral van ngo’s, beroepsorganisaties en het brede vrijwilligerswerk, kortom van het maatschappelijk draagvlak waarin de burgers samen actief zijn: van Voka tot vakbonden, van ouderenraden tot jeugdraden, van armoedebewegingen tot mantelzorgers…

Wat hebben politieke partijen gedaan met die memoranda waarin niet alleen vragen werden gesteld maar ook antwoorden werden geformuleerd uit de praktijk van het maatschappelijke werk- en middenveld? ‘We nemen het mee!’, hebben ze geantwoord. Mappen dicht en onder de arm. Wat ze ermee hebben gedaan, weten we niet. Niets wellicht.

In plaats van te reageren op de thema’s van radicaal- en extreemrechts, hadden de middenpartijen de thema’s moeten afficheren die hun door het geëngageerde volk waren bezorgd. Ze hadden moeten uitpakken met de echte zorgen van de bevolking en met de uit het leven gegrepen signalen van de kiezers. Dan hadden ze waarlijk ‘de stem van het volk’ vertolkt.

Gehoor geven aan de verzuchtingen van de mensen betekent daarom niet ‘gehoorzamen’ aan wat dat brede, veelkleurige middenveld erover denkt. Wel: ernstig nemen. Grondig luisteren is nodig om wat men verneemt te kunnen toetsen aan de eigen politieke verantwoordelijkheid, de eigen ideologische visie en de politieke en financiële haalbaarheid.

Men heeft het de jongste jaren vaak gehad over burgerparticipatie. Allerlei, meestal onhaalbare, voorstellen zijn daar al voor gelanceerd, terwijl de vanzelfsprekende, reële burgerparticipatie van het middenveld en de talloze verenigingen werd vergeten en zelfs genegeerd.

Hadden de centrumpartijen nu eens echt aandacht besteed aan de memoranda die hun gratis – zonder dure studiebureaus in te moeten schakelen – werden aangereikt, dan was niet het VB-programma de inzet van de verkiezingen geworden, maar de echte zorgen van de bevolking.

Mark Van de Voorde is onafhankelijk publicist.