Cieltje Van Achter (N-VA) over Brusselse formatie: ‘Ahmed Laaouej toont misprijzen voor alle Nederlandstaligen’

Donkere wolken pakken zich samen boven Brussel. Door het uitblijven van een regering voorspelt Vlaams minister voor Brussel en Media Cieltje Van Achter (N-VA) een ratingverlaging in juni. ‘Als de federale regering over de brug moet komen voor Brussel, wordt een saneringsplan onvermijdelijk.’

‘Het is bijzonder. De PS beschuldigt ons er vaak van institutionele avonturen op te zoeken, maar gooit nu zelf een institutionele bom in Brussel. Er zijn evenwichten in dit land: de bescherming voor Franstaligen op Belgisch niveau is gekoppeld aan de bescherming voor Vlamingen in Brussel. Ik weet zelfs niet of die partij dat beseft.’

Het zit Cieltje Van Achter hoog. Ruim negen maanden na de verkiezingen blijft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verstoken van een volwaardige regering. Een veto van Brussels PS-kopman Ahmed Laaouej tegen de aanwezigheid van de N-VA van Cieltje Van Achter ligt aan de basis. Nochtans zeggen de geplogenheden dat de Franstalige regeringspartners niets te zeggen hebben over de samenstelling aan Nederlandstalige kant. En dus blijft de onzichtbare Rudi Vervoort (PS) aan als ontslagnemend minister-president.

Van Achter, in de Vlaamse regering verantwoordelijk voor Brussel en Media, haalt tijdens het gesprek meermaals uit naar Laaouej, van wie ze betwijfelt of hij wel voor de volledige PS-fractie spreekt. Tegelijk valt haar verbetenheid niet los te zien van haar machteloosheid. De voor de N-VA historische deelname aan de Brusselse regering valt of staat met één partij: de Open VLD van lokale kopman Frédéric De Gucht. ‘Ik heb een goede verstandhouding met hem. Een gegeven woord is iets waard voor mij.’

Uw partij rekent nu op de Open VLD, terwijl u de liberalen jarenlang te slap vond in Brussel omdat ze te makkelijk overstag gingen voor de Parti Socialiste.

Cieltje Van Achter: In het verleden zagen we inderdaad vaker dat Vlaamse partijen niet hard genoeg op tafel klopten. Daarom kwam ik met een hervormingsagenda én riep ik op tot een eendrachtige Vlaamse lijn. Het gewest is nagenoeg failliet en er schort heel wat aan de veiligheid, netheid en werkgelegenheid. Dan moeten de Vlaamse partijen, per definitie allemaal klein in Brussel, met één stem spreken.

Er was nochtans een akkoord tussen Groen, Vooruit, N-VA en Open VLD in november.

Van Achter: En vanaf dag één heeft Laaouej die meerderheid uit elkaar proberen te spelen. Groen heeft dat spel helaas meegespeeld door gehoor te geven aan het veto van de PS. Daarna heeft de CD&V te kennen gegeven dat zij gerust de N-VA wilde vervangen, zolang ze maar een ministerpost kreeg. Zo krijgt de PS het wel héél makkelijk in de schoot geworpen.

Kwatongen beweren dat Frédéric De Gucht de Brusselse crisis aanwendt om zich te profileren in de Open VLD, waar huidig voorzitter Eva De Bleeker zwak staat.

Van Achter: Ik vertrouw erop dat hij geen spelletjes speelt met de toekomst van Brussel. Ik snap ook waarom hij het been stijf houdt. Als je nu buigt voor het dictaat van de PS, dan zal er van de hervormingen in Brussel niets in huis komen. Die partij wil alleen maar achteroverleunen.

Het is begrijpelijk dat u boos bent op Laaouej, maar als u wilt regeren in Brussel zal dat bijna zeker met de PS zijn. Blaast u uw bruggen op?

Van Achter: De kiezer verdient de waarheid. Ik leg de feiten gewoon op tafel. Het meest frappante is dat Laaouej geen inhoudelijke bezwaren tegen ons heeft. Net voor de krokusvakantie heb ik een gesprek met hem gehad. ‘Jullie zijn racisten’, zei hij me, met een verwijzing naar zijn achtergrond als zoon van mijnwerkers. Alsof hij nog nooit had gehoord van onze topvrouw Zuhal Demir, ook een mijnwerkersdochter. Hij toont niet alleen een totaal misprijzen voor de N-VA, maar voor alle Nederlandstaligen. Zo stelde hij ook voor om via een geheime parlementaire stemming de Brusselse ministers door de Franstaligen te laten verkiezen. Wat een gebrek aan respect.

‘Terwijl Brussel in brand staat, speelt Ahmed Laaouej (PS) een cynisch spel’

Vertolkt Laaouej een gevoel dat breder leeft onder Franstaligen? Ook MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, een goede vriend van de N-VA, stelde zich al hardop vragen bij de bescherming van de Nederlandstalige minderheid.

Van Achter: Ik denk dat er een generatie politici is die niet meer beseft waar die bescherming vandaan komt. Al moet ik zeggen dat David Leisterh, de Brusselse MR-kopman, de evenwichten zeer goed kent. Hij heeft vaak genoeg benadrukt dat Vlaanderen jaarlijks 1,3 miljard euro investeert in Brussel.

Het begrotingstekort bedraagt 1,5 miljard euro, of 20 procent van de begroting. Volgens ontslagnemend minister van Begroting Sven Gatz (Open VLD) dreigt in juni een ratingverlaging door Standard & Poor’s.

Van Achter: Die kredietverlaging komt er. Na de ratingverlaging van vorig jaar hield men nog een sterke budgettaire sanering binnen de twee jaar voor. Die is er niet, en dus stevenen we af op een muur. Zodra de rating wordt verlaagd, ontstaat het risico dat Brussel geen geld meer kan ophalen. Dat betekent dat tal van lonen niet meer uitbetaald kunnen worden.

Moet de federale regering ingrijpen? Bijvoorbeeld door een saneringsplan op te leggen?

Van Achter: Als de federale regering op een bepaald moment over de brug moet komen voor Brussel, wordt een saneringsplan onvermijdelijk. Uiteraard hoop ik nog altijd dat de Brusselse regering zelf een behoorlijke begroting kan opmaken, maar daar heb ik vandaag helaas weinig vertrouwen in.

Tegelijk doet diezelfde federale regering Brussel geen plezier met de beperking van de werkloosheid in de tijd. Volgens een studie zal die het gewest 80 miljoen euro per jaar kosten. Dat is toch geen cadeau?

Van Achter: Het is net wél een cadeau om de Brusselaars echt aan het werk te krijgen. Actiris, de Brusselse tegenhanger van de VDAB, spendeert amper 16 procent van zijn personeel aan begeleiding van werkzoekenden. Daarnaast hebben de 19 gemeenten elk een Mission Locale met een soortgelijke taak. Kortom: iedereen bevoegd, niemand verantwoordelijk. Uiteindelijk worden te veel Brusselse werkzoekenden gewoon met rust gelaten. Dat moet aanklampender.

Welke plaats heeft Brussel in uw visie op België?

Van Achter: Ons programma is duidelijk: wij willen meer bevoegdheden voor de gewesten, maar ook meer fiscale verantwoordelijkheid. Wij zien Brussel idealiter als een stadsgewest met efficiëntere structuren en meer bevoegdheden op één niveau. Wist u dat wij 20 netheidsadministraties hebben? U moet hier maar uit het raam kijken om al het vuil te zien.

Moeten de gemeenschappen een grote rol blijven spelen in de hoofdstad? Zelfs sommige Brusselse Vlamingen noemen die werkwijze achterhaald vanwege de eigenheid van Brussel.

Van Achter: (fors) Door de impasse van vandaag denk ik dat heel wat Vlaamse Brusselaars beseffen dat die idee níét achterhaald is. De gemeenschappen moeten verantwoordelijk blijven voor persoonsgebonden materie als onderwijs, cultuur en sport. Als de Vlaamse Gemeenschap zich terugtrekt, zal er in Brussel geen Nederlandstalige dienstverlening meer zijn. Vorige week heb ik mijn tour van de Brusselse gemeenten afgetrapt, met als bedoeling de Nederlandstalige dienstverlening in de gemeenten te versterken. Ik heb fijne reacties gekregen, ook van PS-burgemeesters. Alleen in het Sint-Lambrechts-Woluwe van DéFi-burgemeester Olivier Maingain ben ik niet welkom, maar enkel het tegendeel had verrast. (lachje) Vlaanderen heeft hier een goede reputatie. Ruim 20 procent van de Brusselse leerlingen gaat naar het Nederlandstalig onderwijs, voor ouders is het een kwaliteitslabel.

O, ironie: 43 procent van de N-VA-stemmen in Brussel op 9 juni kwam van Franstalige kiezers

Bent u als Vlaams-nationalist teleurgesteld in de kleine communautaire stapjes op federaal niveau?

Van Achter: Wij hebben een sterk regeerakkoord geschreven met hervormingen die nodig zijn, zoals de fusie van de Brusselse politiezones. Daar is echt voor gestreden, net zoals voor de tweetaligheid van de ziekenhuizen. Verdere hervormingen blijven nodig, want dit land zit te complex in elkaar. Een verpleegkundige die een injectie toedient is federale materie, iemand die enkel verzorgt, is Vlaamse materie. Dat valt niet meer uit te leggen.

Premier Bart De Wever (N-VA) voert die hervormingen deze regeerperiode ook niet door.

Van Achter: We hadden ook geen tweederdemeerderheid. Nu gaan we de volgende stappen voorbereiden. Premier De Wever heeft de institutionele agenda in zijn portefeuille. Ik heb er veel vertrouwen in dat hij de handschoen zal opnemen.

U bent de schoondochter van oud-minister-president Geert Bourgeois (N-VA). Toen u begon als minister beloofde hij u niet te gaan ‘schoonvaderen’.

Van Achter: Hij heeft zijn woord gehouden. (lacht) Hij heeft dat eigenlijk nog nooit gedaan. Mijn fantastische schoonouders zijn er altijd, maar kijken me totaal niet op de vingers.

Met uw bevoegdheid Media treedt u in zijn voetsporen. De sector gaat door zwaar weer. Vorige week bleek dat productiehuis Woestijnvis 12 mensen moest ontslagen. Een van de redenen: minder bestellingen door de VRT.

Van Achter: De sector staat voor grote uitdagingen. Vlaanderen heeft echte toppers in huis die kwaliteitsvolle programma’s maken die tot in het buitenland worden bekroond. Maar tegelijk kijken steeds minder mensen lineaire televisie. Onze kinderen kijken YouTube, TikTok, VRT Max… Daarom vragen we sinds dit jaar een investeringsplicht van Meta (het bedrijf boven onder meer Facebook en Instagram, nvdr), Google en TikTok. Alle mediaspelers die geld verdienen aan Vlaamse audiovisuele producties moeten daar ook in investeren. Dat is ongezien in Europa. Goed, de bedrijven vechten het aan voor het Grondwettelijk Hof, maar wij zullen ons verdedigen. Een gelijk speelveld is nodig. 

Eind dit jaar loopt de beheersovereenkomst van de VRT af. Welke richting gaat de nieuwe overeenkomst uit?

Van Achter: We hebben een sterke VRT nodig, maar de openbare omroep moet ook marktversterkend werken. De concurrentie van de commerciële omroepen heeft in het verleden voor een opstoot in kwaliteit gezorgd bij alle zenders. Vandaag moeten we zorgen dat investeringen in bijvoorbeeld innovatie bij de VRT de hele sector ten goede komen.

Uw kabinet wordt dus platgelopen door commerciële spelers als Play, DPG of Roularta, de uitgever van Knack?

Van Achter: Ik heb nog nooit iemand geweigerd op mijn kabinet. Ik hoor graag de standpunten van de verschillende spelers.

Begin dit jaar kondigde Meta-topman Mark Zuckerberg aan dat Facebook de factchecking zal afbouwen. In België nemen het Duitse persagentschap DPA en Knack deel aan die factchecking. Vreest u meer desinformatie?

Van Achter: We moeten goed beseffen dat de techreuzen zelf bepalen hoe hun platformen gemodereerd worden. Wat me wel stoorde, is dat Zuckerberg factchecking in één adem noemt met censuur. Dat is natuurlijk niet terecht. Als er al berichten van Facebook worden weggehaald, dan komt dat door het beleid van Facebook zélf. Factchecking geeft duiding bij de inhoud van berichten of artikels, dat is iets helemaal anders.

Hoe kijkt u naar de beslissing van Amazon-oprichter en miljardair Jeff Bezos om in te grijpen op de opiniepagina’s van zijn krant The Washington Post? Enkel stukken die ‘vrije markten en persoonlijke vrijheden’ verdedigen zijn nog welkom.

Van Achter: Amerika heeft een totaal andere cultuur dan wij. Kijk naar de verschillen tussen Fox News en CNN, kijkers van die zenders leven bijna in andere werelden. Inmenging van eigenaars zie je op onze redacties niet zo. Vlaanderen heeft sterke onafhankelijke redacties.

Onlangs werd de redactie van Het Laatste Nieuws opgeschrikt door negen ontslagen. Baart u dat zorgen?

Van Achter: Ook in het parlement heb ik daarover een vraag gekregen, maar als minister heb ik niets te zeggen over een redactie, en gelukkig maar.

DPG Media, eigenaar van de krant, maakt winst. In 2020 kreeg het nog bijna 1 miljoen euro aan Vlaamse ‘strategische transformatiesteun’.

Van Achter: Ik heb contact met hen opgenomen. Volgens het bedrijf was de beslissing onder meer ingegeven door de digitalisering, waardoor de redactie andere journalistieke profielen nodig heeft. Het is niet aan mij om daar commentaar op te geven. Trouwens, er zijn andere mediabedrijven die mooie cijfers voorleggen en groeien.

Tot slot, heeft u zelf niet stilaan de buik vol van het zoveelste reisprogramma met Bekende Vlamingen op de VRT?

Van Achter: (lacht) Ik heb heel weinig naar die reisprogramma’s gekeken. Maar misschien is het toeval? Programma’s worden nu eenmaal lang op voorhand besteld. Als nieuwsjunkie kijk ik eerder naar de duidingsprogramma’s. En met drie kinderen thuis betekent dat ook VRT Max, YouTube en Netflix. En voetbal … heel veel voetbal.