‘Een partij met 10 procent van de stemmen kan het zich niet meer veroorloven om voor het algemeen belang te gaan’, zegt politoloog Steven Van Hecke (KU Leuven) over de koers van de CD&V.
Hoe kon het stikstofdossier tot zo’n conflict leiden?
Steven Van Hecke: Het is verrassend dat de Vlaamse regering er niet uit raakt, maar niet dat er een conflict is ontstaan tussen de CD&V en de N-VA binnen de Vlaamse Regering. Voorzitters Sammy Mahdi en Joachim Coens hebben altijd benadrukt dat het regeerakkoord slecht onderhandeld werd, en er te weinig christendemocratische accenten in zitten.
Mahdi wil dat nu en cours de route rechttrekken, zoals hij dat tijdens de discussie over de indexering van de kinderbijslag ook heeft geprobeerd. Beleidsmatig was dat een nederlaag, maar nu associeert iedereen de kinderbijslag wel weer met de CD&V. Dat de christendemocraten geen enkel thema konden claimen, was nu net het grote probleem van de partij. Wel, zoals ze rond de kinderbijslag het marktleiderschap probeerde op te eisen, eist ze nu het thema landbouw op. Dáár is het de partij om te doen. Zolang dat marktleiderschap niet geloofwaardig genoeg is, zal ze het compromis niet aanvaarden.
Wie heeft er schuld aan de slechte positie van de CD&V?
Van Hecke: Als iemand tekst en uitleg verschuldigd is, is het wel Hilde Crevits. Zij heeft het regeerakkoord mee onderhandeld, vond het een goed akkoord en heeft haar partij overtuigd om het te steunen. In tegenstelling tot Wouter Beke zit ze nog altijd in de regering, en ze is viceminister-president. Tijdens de discussie over de indexering van de kinderbijslag heeft ze voor het belang van de Vlaamse regering gekozen. Nu lijkt ze voorrang te geven aan het partijbelang.
Was het een bewuste keuze om het stikstofdossier te gebruiken om zich te profileren?
Van Hecke: Het conflict is slechts het middel, het doel is duidelijk maken dat je voor landbouw bij de CD&V moet zijn. Daar heeft de partij een openlijk conflict voor over. Dat is wennen, aangezien de CD&V altijd beschouwd werd als de partij die resoluut voor het algemeen belang ging. Als je 20 procent van de stemmen hebt, kun je je dat permitteren. Maar een partij van 10 procent kan haar corebusiness niet zomaar aan de kant schuiven.
Is de exit van de regering-Jambon I die herprofilering waard?
Van Hecke: De CD&V weet heel goed dat de N-VA geen alternatief heeft. Ze kan zich zover wagen. Zowel mathematisch als juridisch is het zeer moeilijk om een nieuwe meerderheid op poten te zetten. Daardoor kan de CD&V de prijs enorm hoog opdrijven. De vraag is wie er het eerst met de ogen zal knipperen. Voorlopig is het voor mij nog niet duidelijk wie dat zal zijn.
De CD&V zal wel moeten bewijzen dat de toegevingen die ze eventueel krijgt in verhouding staan met de crisis die ze heeft uitgelokt. De andere partijen zullen er alles aan doen om haar verantwoording te ondergraven. Niemand wil natuurlijk een pyrrusoverwinning claimen: noch de N-VA, noch de CD&V.
Kunnen de CD&V en de N-VA nog allebei als winnaar uit deze crisis komen, of is het echt een zero-sum game?
Van Hecke: Als je goede en gewiekste onderhandelaars hebt, moet je in staat zijn om uit de patstelling te raken en er een win-winsituatie van te maken. De klassieke manier is om extra geld op tafel te leggen. Zo kunnen de kosten voor landbouwers zo veel mogelijk geëxternaliseerd en gespreid worden, maar kan de natuur ook optimaal beschermd worden. Voor de N-VA is deze crisis uiteraard ook uitermate van belang. Ze kunnen het zich echt niet veroorloven om met een kaduke regering naar de verkiezingen te strompelen.
Zou een coalitiewissel een goede zaak zijn voor de CD&V?
Van Hecke: Nee, het lijkt me een redelijk schizofrene spreidstand om in een federale regering te zitten en tegelijk te moeten oppositievoeren tegen een Vlaamse regering waar je vier jaar deel van hebt uitgemaakt. Ik ga ervan uit dat de CD&V dat beseft, en niet gelooft dat ze uit de Vlaamse regering zal worden gezet.
Als er toch een tijdelijke wisselmeerderheid gevonden wordt, zal ze moeten bewijzen aan haar kiezers dat ze het onderste uit de kan gehaald heeft, maar haar verantwoordelijkheid niet kan ontlopen. Maar dat zou echt lastig zijn voor de partij. Jo Brouns zou als minister van Landbouw de beslissingen van de parlementaire meerderheid moeten uitvoeren. Een wisselmeerderheid acht ik weinig waarschijnlijk, want dat is alleen een cadeau voor de oppositie.
Heeft voorzitter Mahdi fouten gemaakt in de aanpak van deze crisis?
Van Hecke: Het is te makkelijk om hem te framen als iemand die zijn hand heeft overspeeld. Er zit volgens mij veel meer logica in zijn handelen dan sommigen willen laten doorschemeren. Hij heeft niet noodzakelijk een goede strategie, maar het is wél een strategie. Je kunt hem die strategie niet kwalijk nemen nu zijn partij in een existentiële crisis zit. Maar uiteraard is zijn methode voor discussie vatbaar.
Is het wel nog een goede electorale strategie van de CD&V om te focussen op de landbouw?
Van Hecke: De tijd dat de meeste boeren op de CD&V stemmen is al lang voorbij, maar daarom moet de partij niet stoppen met strijden voor de aanhang die ze nog heeft. De grote kaper op de kust is het Vlaams Belang. De verwachting is dat die haar veroveringstocht van het Vlaamse platteland in 2024 zal voortzetten. De steden is de CD&V al aan links-progressieve partijen kwijtgeraakt, maar de boeren zullen niet voor Groen of de PVDA stemmen. Het horrorscenario voor de christendemocraten is dat ze na de steden ook het platteland definitief zullen kwijtraken.
Stikstofcrisis
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier