‘Caroline van der Plas en Bart De Wever beseffen wat regeren betekent: stemmen verliezen’

Een eitje, een beetje bloem en wat olie zodat de kaas niet aanbrandt: meer heb je niet nodig om saganaki te maken, een heerlijk Grieks voorgerechtje met gebakken feta. In de versie die Caroline van der Plas, boegbeeld van de Nederlandse BoerBurgerBeweging, zondag op Twitter zette, kwam het gerecht met een paar sneetjes brood, een groene salade en tzatziki. Het was een onschuldige afsluiter van een spectaculaire week, zo leek het, een ‘doe normaal’-momentje van de populairste Nederlandse politica van het moment.

Dat was nodig. Afgelopen week werd de BBB plots afgetekend de grootste partij van Nederland. Volgens de jongste prognoses behaalt de partij, die vooral bekend is van haar verzet tegen het Nederlandse stikstofbeleid, 17 van de 75 zetels in de Eerste Kamer – zeg maar de Nederlandse versie van onze Senaat. De VVD, de partij van premier Mark Rutte, strandt op amper 10 zetels. Van der Plas voorspelt dat de regering-Rutte valt voor het einde van het jaar, maar blijft bescheiden in haar ambities: ‘Ik ben niet diegene die zegt dat ze premier wil worden, daar zijn heel goede mensen voor.’

Een politicus die een verschroeiende overwinning behaalt, maar toch niet het hoogste ambt ambieert: in Vlaanderen kennen we dat al sinds de monsteroverwinning van Bart De Wever bij de federale verkiezingen van 2014, toen de N-VA 32 procent van de stemmen behaalde maar hij geen premier werd. In 2019 was de N-VA-voorzitter expliciet kandidaatminister-president, maar gaf hij de Vlaamse topjob toch aan partijgenoot Jan Jambon. Van der Plas en De Wever beseffen wat regeren betekent: stemmen verliezen. Wie ingrijpende veranderingen wil, en als politicus langer dan een paar jaar het mooie weer wil maken, die moet tegelijk macht verwerven en voldoende ver van die macht af kunnen staan, minstens in de perceptie.

Zal Van der Plas het langer uithouden dan Thierry Baudet, ooit een andere komeet in de Nederlandse politiek?

Dat is een bijna onmogelijke positie, waarin alleen postmoderne politici een kans maken. Postmoderne politici zijn hyperbeweeglijke figuren, die snel van vijandbeeld kunnen veranderen, niet geketend zitten aan de traditionele zuilen, en altijd voldoende anti-establishment blijven. Ze moeten meesters van de media zijn, van opiniestuk tot Instagram, en scoren het liefst meerdere keren per dag punten voor authenticiteit (‘ze zijn zoals wij’). Daar komt nog eens bij dat ze hun partij moeten runnen, toch al gauw een middelgroot bedrijf.

‘Vaag’ is het woord dat Rutte gebruikt voor de BBB, zelfs als het op stikstof aankomt: ‘Of ze dat nou wel of niet een probleem vinden en hoe ze het willen oplossen, dat kan ik niet inschatten.’ Dat is overdreven. Vast staat dat Van der Plas minder hard wil optreden tegen vervuilende boeren. Maar Ruttes oordeel is meer dan gratuite kritiek van een tegenstander. De Volkskrant deed afgelopen weekend een poging om de politieke lijn van de BBB te schetsen, en kwam bij ‘rechts-conservatief’ uit, vooral vanwege de weerzin tegen milieu- en klimaatbeleid en het harde migratiestandpunt (contra ‘gelukszoekers’ en pro ‘opvang in de regio’). Maar als het gaat over de sociale zekerheid stemt Van der Plas mee met links. En vanwege het stikstofbad is ze ook nog eens tégen de groei van de luchthaven van Schiphol. Die eigensoortige positionering eist veel communicatietalent en een doortastende planning, die bij de BBB mee wordt uitgetekend door marketeer Henk Vermeer.

Zal Van der Plas het langer uithouden dan pakweg Thierry Baudet, ooit een andere komeet in de Nederlandse politiek, die vandaag in de marge is weggezakt? Zelfs met uitzonderlijke mediaskills en gewiekste strategieën wordt het de komende jaren voor Van der Plas een dubbeltje op zijn kant. Voelt ze de bui al hangen? In interviews geeft ze toe dat ze de monsteruitslag ook best wel ‘eng’ vindt.

Voor ze het wist, belandde Van der Plas zondag ook nog eens in de cultuurstrijd die ze zelf heeft aangewakkerd. Het zal niet de laatste keer zijn. Vlak na haar tweet over de saganaki werd het vegetarische gerecht al meteen als ‘woke’ afgebrand. Van der Plas kon niet anders dan in de verdediging gaan – vanwege de feta! – compleet met authenticiteitsverhogende dt-fout: ‘Sommige mensen in rep en roer omdat ik een gerecht (Saganaki) gewoon lekker vindt. Doe aub ff niet zo krampachtig omdat er een keer geen vlees bij zit.’

Je speelt niet zomaar met rood vlees. Hoe het de komende maanden in Den Haag zal lopen, durft niemand te voorspellen. Maar rustig – nee, dat wordt het niet.