‘Caroline Gennez en co stormen af op TikTok en Instagram zoals Don Quichot op zijn windmolen’

‘Eetstoornissen zijn een reëel en schrijnend probleem’, schrijft Lennert Hansen. ‘Maar jongeren worden niet ziek van een app op hun scherm.’

Alsof we in een digitale dictatuur beland zijn, stelt Vlaams minister van Welzijn Caroline Gennez (Vooruit) voor om jongeren onder de 13 jaar van sociale media te bannen. Haar partijgenoot Oskar Seuntjens, fractieleider voor Vooruit in het federaal parlement, ging in Terzake zelfs nog een stap verder: volgens hem zou een totaalverbod tot 16 jaar wenselijk zijn. Niet op basis van hard wetenschappelijk bewijs, niet omdat jongeren of ouders daar collectief om vragen, maar omdat morele paniek weer de bovenhand haalt op gezond verstand.

Gennez en co stormen af op TikTok en Instagram zoals Don Quichot op zijn windmolens: strijdvaardig, maar blind voor de realiteit.
Het klinkt daadkrachtig: een verbod op sociale media om jongeren te ‘beschermen tegen eetstoornissen’. Maar wie even verder kijkt dan de headlines, ziet vooral een klassieke politieke reflex: een complex probleem herleiden tot een eenvoudige vijand — algoritmes en apps — zodat men er een verbod op kan plakken. En dat verbod is niet alleen disproportioneel, het is ook gevaarlijk naïef.

Eetstoornissen zijn een reëel en schrijnend probleem. Maar jongeren worden niet ziek van een app op hun scherm. Ze worden ziek van toxische schoonheidsidealen, prestatiedruk en isolement. Factoren die al bestonden vóór sociale media en die niet verdwijnen door jongeren offline te duwen. Denken dat een verbod de oplossing is, is even kortzichtig als geloven dat een koekjesverbod obesitas oplost.

Wat we wél nodig hebben, is begeleiding, geen betutteling. Onderzoek wijst uit dat investeren in mediawijsheid, mentale gezondheidszorg en digitale geletterdheid meer oplevert dan repressieve maatregelen. Jongeren moeten leren hoe algoritmes werken, hoe ze zichzelf mentaal beschermen en hoe ze kritisch omgaan met wat ze online zien. Dat is pas echte bescherming.

Een verbod tot 13 — of erger nog, 16 — jaar treft bovendien vooral jongeren uit kwetsbare gezinnen. Voor hen is sociale media een manier om zich te informeren, te leren, zich te verbinden met anderen. Door hen die toegang te ontzeggen, vergroot je de digitale kloof in plaats van ze te dichten.

En laten we wel wezen: jongeren leven online. Verbieden dat zij sociale media gebruiken tot ze ‘oud genoeg’ zijn, is even wereldvreemd als destijds beweren dat jongeren geen boeken, televisie of telefoons aankunnen. De realiteit is dat sociale media een integraal deel van hun leefwereld zijn. Wie jongeren daaruit wil weghalen, ontzegt hen niet alleen een communicatiekanaal, maar ook een stuk van hun identiteit en gemeenschap.

Wat minister Gennez en haar partij voorstellen, is geen bescherming maar regressie. Een sprong terug naar een paternalistische visie waarin jongeren gezien worden als zwakke, stuurloze wezens die vooral afgeschermd moeten worden van alles wat moeilijk is.

Als liberaal geloof ik net het omgekeerde: jongeren worden sterker door hen verantwoordelijkheid te geven, kennis aan te reiken en hen serieus te nemen als volwaardige burgers in wording. Bescherming komt niet door verbieden, maar door vertrouwen te geven. En door jongeren te wapenen voor de digitale realiteit, niet ze eruit te houden.
Minister Gennez mag dit verkopen als een dappere strijd tegen eetstoornissen, maar het is vooral een zoveelste symboolmaatregel. En net zoals Demir eerder deed met haar smartphoneverbod in de klas, kiest men opnieuw voor controle boven vertrouwen, voor paniek boven beleid, voor het verleden boven de toekomst.

De echte vraag is: willen we jongeren opvoeden tot weerbare burgers in een digitale wereld? Of willen we hen isoleren in een nostalgisch verleden dat nooit heeft bestaan? Want in een wereld waarin algoritmes en netwerken een essentieel onderdeel zijn van hoe we leven, leren en verbinden, is verbieden geen oplossing. Het is een illusie.

Een holle heldendaad van politici die, net als Don Quichot, strijden tegen windmolens en zichzelf wijsmaken dat ze de wereld redden, terwijl ze vooral laten zien hoe weinig ze ervan begrijpen.