‘Brusselse Gewest kan in zijn huidige vorm alleen verder bestaan als het bereid is de tering naar de nering te zetten’

‘Ook na verschillende herfinancieringen is het Brussels Gewest structureel niet in staat om financieel op eigen benen te staan. Bovendien wordt het bestuurd door een politieke klasse die weigert dat onder ogen te zien’, schrijft Jan Wostyn (Vista). Hij vreest dat de volgende Brusselse regering de komende vijf jaar ‘een soort Vivaldi à la Bruxelloise’ wordt.

In een opiniestuk over de Olympische spelen in Parijs probeert Frederik Ceulemans (Open VLD) wat inspiratie te vinden voor Brussel. Deze poging is zeker goedbedoeld en hij wil duidelijk het beste voor Brussel, maar hij gaat daarbij voorbij aan een vrij evidente realiteit: Brussel is Parijs niet, op vele vlakken. De Brusselse hang naar Parijse megalomanie is blijkbaar nog steeds onweerstaanbaar in de hoofden van vele Brusselse politici. De gevolgen zijn helaas nauwelijks te overzien. Decennia geleden werd de Brusselse Noordwijk bijvoorbeeld volledig platgewalst om er steriele kantoortorens op te trekken die Brussel een beetje het cachet van het zakencentrum La Défense in Parijs moesten geven. Vandaag is die buurt vooral verschrikkelijk onaantrekkelijk, onveilig en allerminst een uithangbord van de stad.

De recentere beslissing om tot de bouw van Metro 3 over te gaan was in hetzelfde bedje ziek. De zelfverminking gaat gewoon verder. De metro van Brussel was te klein, zo luidde het, en dus moest die nieuwe lijn er absoluut komen. Het prestigeproject werd echter nooit gefundeerd op solide cijfers. Het verwachte reizigersaantal ligt bovendien veel te laag om zo´n giga-investering te verantwoorden. Ook is de lijn eigenlijk veel te kort en zitten de stations zo diep onder de grond dat je er nauwelijks tijdswinst mee kan boeken. Tot overmaat van ramp explodeerde het budget van 1 naar 4 miljard euro, met name omdat Brussel gebouwd is op een moeras wat een ondergrondse metro dus ver van evident maakt. Tot slot is er ook niets duurzaams aan een lijn die het autoverkeer naar verwachting slechts met 0,5% zal doen dalen. Het project zal door de bouw meer CO2 uitstoten dan het ooit uit de lucht zal halen.

Daarnaast maakt de auteur echter ook pijnlijk abstractie van de status van Brussel binnen België. Daar waar Parijs het absolute en onbetwiste machtscentrum is van Frankijk, is Brussel door de gewestvorming eigenlijk het kleine broertje geworden naast Vlaanderen en Wallonië. Het is enkel de jure de hoofdstad en zetel van verschillende regeringen en parlementen, maar de facto ligt de macht in dit land al lang elders en al zeker niet bij de Brusselse regering. Het einde van de unitaire staat in 1970 luidde namelijk ook het einde in van Brussel als centrale machtscentrum.

De auteur pleit voor grote, duurzame investeringen in Brussel, maar helaas wordt de vraag nooit gesteld: met wiens geld? Onder de liberale minister van Begroting Sven Gatz, een partijgenoot, explodeerde de Brusselse schuld in die mate dat het internationaal aanvaardbare plafond van 180% van de inkomsten los doorbroken werd. Het budgettair fiasco van Belgian Beer World Experience was daar exemplarisch voor. Bij ongewijzigd beleid gaan we zelfs naar de 300% in 2029. De rentelast wordt dan zo groot dat Brussel nooit nog op eigen kracht uit die neerwaartse spiraal komt. Belastingen verhogen zal dan weer de stadsvlucht verder versterken en de fiscale basis nog verder verzwakken.

De kans dat het beleid wijzigt is overigens zeer klein, want het ziet ernaar uit dat we het de komende 5 jaar met een soort Vivaldi à la Bruxelloise zullen moeten doen. Een coalitie van 6 of 7 partijen met tegenstelde belangen en visies die enkel bijeen kan gehouden worden door nóg meer geld uit te geven. Geen hond gelooft dat zo´n regering het deficit van 1,3 miljard of 18,5% zal wegwerken. Na het Vivaldi-débacle schreef Jonathan Holslag: “België had schoktherapie nodig, maar kreeg een roze wolk van goed nieuws en propaganda”. De kans is zeer reëel dat hij in 2029 dezelfde column zal moeten schrijven over Brussel.

Intussen gaan de politieke discussies in Brussel helemaal niet over de begroting, maar wel steeds vaker over religieus-islamitische thema´s zoals hoofddoeken en onverdoofd slachten, of een opbod over de steun aan Palestina. Langs Franstalige kant nemen die thema´s de bovenhand bij partijen als de PS, Ecolo en de PTB en langs Nederlandstalige kant is er op die religieus-identitaire breuklijn met Team Fouad Ahidar zowaar zelfs een nieuwe partij opgestaan. Met hoofddoeken en onverdoofd slachten kan je helaas geen begroting rechttrekken.

Het is echt meer dan ooit tijd om de realiteit onder ogen te zien: ook na verschillende herfinancieringen is het Brussels Gewest structureel niet in staat om financieel op eigen benen te staan. Bovendien wordt het bestuurd door een politieke klasse die weigert dat onder ogen te zien. Nog steeds wil men verder gaan met het megalomane uitgavenfestijn en decadente potverteren, waar het opiniestuk van Ceulemans het zoveelste voorbeeld van is.

Intussen bengelt 30% van de Brusselse bevolking onder de armoedegrens. Meer dan ooit stelt dan ook zich de vraag: Bruocsela, quo vadis?

Het Brusselse Gewest kan in zijn huidige vorm alleen verder bestaan als het bereid is de tering naar de nering te zetten door een verregaande rationalisatie en reductie van de politieke en administratieve overhead. Hoe langer de megalomane dromerij verder gaat, hoe groter de kans dat de andere gewesten over de toekomst van Brussel zullen moeten beslissen.

Of dat vooral het eveneens structureel deficitaire Wallonië of het rijke Vlaanderen zal zijn, is een open deur intrappen. Finaal zal ook de Franstalige Brusselaar zich misschien de vraag moeten stellen: zijn we misschien toch beter af als 19 tweetalige gemeenten in Vlaanderen met adequate financiering en een degelijk bestuur? De rijke Brusselse bourgeoisie die de laatste jaren verhuisd is naar de faciliteitengemeenten en de Vlaamse Rand, lijkt die vraag alvast al beantwoord te hebben.

Jan Wostyn is co-voorzitter van Vista. Vista is een politieke beweging die een Vlaams, sociaal en progressief alternatief voorstaat, dat de particratie doorbreekt.