Regeren is eenvoudiger dan u denkt. Of toch eenvoudiger dan de vertoning die in de Wetstraat soms te beleven valt. Neem de subsidies voor de krantendistributie, tot nu toe goed voor 175 miljoen euro en vanaf volgend jaar jaar nog steeds 125 miljoen euro waard. Er kunnen goede vragen gesteld worden of de krantenbezorging met belastinggeld moet worden gesubsidieerd. Maar stel dat je dat als regering toch wilt doen, aan wie geef je dan die subsidies?
Die vraag is eenvoudig op te lossen: je houdt een openbare aanbesteding. Je maakt dus als overheid bekend dat je iemand zoekt die de papieren kranten en tijdschriften wil verdelen, en iedereen die dat wil mag zich daarvoor kandidaat stellen.
Zo is het ook gegaan met de ‘persconcessie’, zoals de bezorging van de papieren kranten en tijdschriften officieel wordt genoemd. Pas op, zo’n openbare aanbesteding lijkt de logica zelf, maar in ons land gingen de subsidies voor de krantensubsidie jarenlang zonder veel omzien naar Bpost, een bedrijf waarvan de overheid meerderheidsaandeelhouder is.
Maar zo’n concessie zomaar toekennen kan nu niet meer, Europa laat dat niet meer toe. Het is een van de redenen waarom we blij mogen zijn dat de Europese Unie bestaat: zo krijgen we wat eerlijke concurrentie, wat voor betere dienstverlening tegen lagere prijzen moet zorgen. Daarnaast is er op die manier ook iemand die toch een beetje toeziet op hoe er met het belastinggeld in ons land wordt omgegaan, en of daarmee bijvoorbeeld geen onterechte staatssteun wordt verstrekt.
Dus organiseerde de regering-De Croo een openbare aanbesteding voor de ‘persconcessie’. Om alles eerlijk te laten verlopen, werden de kandidaten niet door politici gewikt en gewogen, maar door ambtenaren van de Federale Overheidsdienst Economie. Bij de beoordeling werd voor 60 procent rekening gehouden met de prijs, voor 25 procent met de kwaliteit en voor 15 procent met de bezorgtijd.
Allemaal prima. Tot duidelijk werd wie daarbij als beste uit de bus kwam om voor de periode 2024 – 2028 te zorgen voor de krantenbezorging: de distributeurs PPP en Proximy. En niet Bpost. Meteen gingen alle alarmbellen af binnen de regering-De Croo.
Je houdt een openbare aanbesteding, zo eenvoudig is het. Tot Bpost niet de beste kandidaat blijkt.
Regeren kan soms eenvoudig zijn, maar niet in ons land. Een beslissing nemen over wie de overheidssubsidies moet krijgen voor de krantenbedeling is na een openbare aanbesteding vlug beklonken, behalve als Bpost niet degene blijkt te zijn die de opdracht het best zal uitvoeren tegen de beste prijs.
Want achter het subsidiedossier gaat voor een aantal politieke partijen een heel andere werkelijkheid schuil: Bpost is een overheidsbedrijf waar mensen aan het werk kunnen worden geholpen. Daarbij speelt het krantencontract een cruciale rol, het is een garantie voor werkgelegenheid, vooral in Wallonië. In Vlaanderen heeft Bpost honderden vacatures openstaan, maar in Wallonië zit Bpost met te veel personeel sinds Amazon er niet langer een beroep op doet als pakjesleverancier.
Bpost moet dus in het zuiden van het land ab-so-luut het krantencontract behouden, vinden de PS en Ecolo, die met de verkiezingen in aantocht de hete adem van de extreemlinkse PTB in de nek voelen. En dus werden binnen de regering-De Croo alle zeilen bijgezet om de uitkomst van de openbare aanbesteding níét uit te voeren. Het contract toch toekennen aan Bpost kon de regering maar moeilijk doen. Dat zouden de winnaars PPP en Proximy niet pikken, maar het zou vooral voor Europa onaanvaardbaar zijn dat de regering een loopje neemt met de uitkomst van een openbare aanbesteding.
Het krantencontract is een garantie voor werkgelegenheid, vooral in Wallonië.
Na weken gepeins kwam de regering-De Croo gisteren eindelijk met de oplossing. Hou u vast: de aanbesteding wordt geannuleerd. De procedure die de regering zelf had opgezet om op een eerlijke manier de 125 miljoen euro overheidsgeld aan de beste kandidaat te geven wordt opzijgeschoven. Omdat Bpost niet als beste uit de onbetwistbare beoordeling van de ambtenaren kwam. De hele opzet mondt dus niet uit in een regeringsbeslissing die ervoor zorgt dat de belastingbetaler voor de beste prijs de beste service krijgt, maar komt neer op een schijnvertoning, een slechte show waarbij Bpost het krantencontract te allen prijze zo lang mogelijk moet behouden.
Wat heeft de regering-De Croo uiteindelijk beslist? De uitgevers krijgen nog drie jaar fiscale steun voor de bedeling van kranten en tijdschriften. In de eerste zes maanden van 2024 verandert er niets. Er werd beslist om de huidige concessie van Bpost met zes maanden te verlengen. Daarvoor krijgt Bpost 75 miljoen euro. Dat bedrag houdt precies het midden tussen de huidige vergoeding (175 miljoen op jaarbasis) en de voorwaarden van de nieuwe concessie (125 miljoen euro op jaarbasis). Met andere woorden: Bpost krijgt zelfs méér geld dan was voorzien, want volgens de nieuwe subsidieregels zou het voor zes maanden 125 miljoen gedeeld door twee of 62,5 miljoen krijgen. Bpost krijgt dus het volgende halfjaar 12,5 miljoen euro extra.
Na 30 juni 2024 komen er andere steunmaatregelen, zo kondigde de regering-De Croo aan. Er komt een belastingkrediet voor de commerciële uitgevers en voor de vzw’s en middenveldorganisaties die magazines uitgeven, zoals Visie of Kerk & Leven. De commerciële uitgevers krijgen fiscale steun voor het bussen van hun kranten en tijdschriften in kleinere gemeenten (minder dan 225 inwoners per vierkante kilometer). In totaal zou dat de overheid zo’n 50 miljoen euro op jaarbasis kosten.
De hele aanbesteding werd een schijnvertoning, een slechte show.
Zo komt de totale kostprijs na de hele schijnvertoning voor 2024 op 125 miljoen euro overheidssteun (75 miljoen voor Bpost plus 50 miljoen voor de uitgevers). Inderdaad, precies het bedrag dat in de nieuwe concessie in het vooruitzicht was gesteld.
Bpost zal nog steeds het meest genieten van de hele situatie, zeker de eerste helft van volgend jaar. Daarna kunnen de uitgevers kiezen met wie ze in zee gaan. De verwachting is dat voor de kleinere gemeenten, de zogenaamde ‘landelijke gebieden’, de uitgevers voor Bpost zullen kiezen. En die landelijke gebieden blijken voor driekwart in Wallonië te liggen. Met andere woorden: de rol van Bpost als werkverschaffer in Wallonië wordt dankzij de hele operatie met behulp van belastinggeld gevrijwaard.
De operatie-Bpost van de regering-De Croo lijkt dan ook geslaagd. Of toch voor zolang het duurt, want de kans is reëel dat de gepasseerde distributeurs PPP en Proximy de uitkomst voor de rechtbank zullen aanvechten. En ook Europa moet nog zijn zegen geven. Maar dan zijn we weer een paar maanden of in het geval van een juridische strijd járen verder.
De kans is reëel dat de gepasseerde distributeurs PPP en Proximy de uitkomst voor de rechtbank zullen aanvechten.
Bij de presentatie van het krantencompromis door premier Alexander De Croo (Open VLD) en zijn partijgenote, staatssecretaris voor Begroting Alexia Bertrand, werd ook nog een uitdoofscenario van de ‘persconcessie’ voorgesteld: in 2026 zou het gedaan zijn met die subsidies. De Croo en Bertrand presenteerden dat als een besparing. Maar of dat ook zo is?
Want de vraag is natuurlijk wat er gebeurt na de verkiezingen van 9 juni 2024. Zeker een regering in lopende zaken kan de bestaande gunstige regeling voor Bpost nog met een aantal maanden verlengen, onder het mom dat de volgende regering maar definitief over de toekenning van de subsidies moet beslissen. En een nieuwe federale regering kan vervolgens zelf beslissen wat ze doet met de subsidies voor de krantendistributie. Dan pas zal blijken of er écht wordt bespaard, zoals nu door De Croo en Bertrand wordt voorgehouden. Dat alles illustreert nog maar eens dat het adagium ‘regeren is vooruitzien’ bij de regering-De Croo een aparte invulling kreeg: ‘Regeren is de uiteindelijke beslissing doorschuiven naar de volgende regering.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier