Nu de debatten en marktbezoeken bijna achter de rug zijn, wordt overal de balans opgemaakt van de afgelopen verkiezingscampagne. Dan kan het leerrijk zijn om mee door de bril van een buitenstaander te kijken. Als België-correspondente voor de Nederlandse krant Trouw woont en werkt Annelies Bontjes al twee jaar in Brussel. In Nieuwe Feiten op Radio 1 vertelt ze wekelijks over haar ontdekkingen in België.
Annelies Bontjes volgde de campagne nauwgezet op. ‘Wat me meteen opvalt, is dat op werkelijk alle verkiezingsaffiches hoofden staan. In Nederland staat de partij doorgaans centraler dan de individuele politicus.’
Wat viel u nog op?
Annelies Bontjes: De campagne is traag op gang gekomen, maar dat is de laatste twee weken danig veranderd. Je kunt geen televisie, website of krant bekijken of het gaat erover. Ik kan het allemaal amper bijhouden, en ik volg het dan nog voor mijn werk. Wat moet dat zijn voor gewone kiezers? In Nederland is dat duidelijker afgebakend. Er zijn enkele grote verkiezingsdebatten waar iedereen naar kijkt.
Ik had niet verwacht dat de staatshervorming een thema zou worden.
Ziet u overeenkomsten tussen de campagnethema’s in België en die van de Nederlandse verkiezingen in november?
Bontjes: In Nederland ging het meer over ‘bestaanszekerheid’, een containerbegrip dat partijen op een verschillende manier uitlegden, van de aanpak van de wooncrisis tot armoedebestrijding. Daarnaast draaide het net als in België over koopkracht en migratie. Al zei Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken op zijn laatste verkiezingsmeeting in Antwerpen, waar ik aanwezig was, dat hij tijdens de campagne nooit is gevraagd om over het thema te debatteren. Ik denk dat zijn politieke tegenstrevers naar de overwinning van Geert Wilders in Nederland hebben gekeken, en daarom proberen om het niet te veel over migratie te hebben.
Ik had niet verwacht dat de staatshervorming een thema zou worden. Ik weet ook niet of het onderwerp veel kiezers bezighoudt. De politici zijn er in ieder geval véél mee bezig. (lacht) Nog iets opmerkelijks: hoezeer de Vlaamse thema’s waar het de laatste jaren vaak over ging – kinderopvang, het lerarentekort en stikstof – werden ondergesneeuwd door federale thema’s.
De grootste angst van Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken
Premier Alexander De Croo (Open VLD) distantieert zich meer en meer van zijn eigen Vivaldi-coalitie. Verraste u dat?
Bontjes: Best wel, want heel lang profileerde hij zich als een staatsman. De Croo was de politicus die zich boven de onderlinge moddergevechten zette, net zoals demissionair Nederlands premier Mark Rutte dat deed.
Hoe kijkt een Nederlandse journaliste naar een programma als Het conclaaf?
Bontjes: Zoiets zou je niet snel zien in Nederland. Het valt me al langer op hoeveel politici optreden in entertainmentprogramma’s, van Special Forces tot The Masked Singer. Het gevaar is toch dat mensen op politici stemmen omdat ze hen sympathiek vinden, en niet vanwege hun standpunten. Dat Sammy Mahdi (CD&V) zich verkleedt als dragqueen zegt niets over het lgbtq-standpunt van de CD&V.
Tegelijkertijd zijn politici in België veel toegankelijker dan in Nederland. Toen ik bij een protest een keertje wilde praten met Raoul Hedebouw (PVDA), gaf hij mij zijn telefoonnummer ‘voor als ik nog vragen had’. Ik kon niet geloven dat het zijn persoonlijke nummer was.
Vlaamse thema’s zoals de kinderopvang en het lerarentekort werden ondergesneeuwd door federale thema’s.
In Nederland komt de PVV van Wilders in de regering, van een cordon sanitaire is geen sprake. Hoe kijkt u naar de Belgische context?
Bontjes: Aan de ene kant is het cordon ondemocratisch, want het houdt een grote partij uit de regering. Anderzijds is het wel democratisch, omdat politieke partijen de basisprincipes van de rechtsstaat moeten onderschrijven. Maar om het allemaal nog moeilijker te maken, bleek uit een recente doorlichting dat ook de N-VA en PVDA voorstellen doen die een bedreiging voor de rechtsstaat kunnen zijn. Misschien moeten we met zijn allen afspreken dat we voorstellen indienen die binnen de rechtsstaat blijven?
Kwam de harde ‘nee’ van Bart De Wever (N-VA) over samenwerking met het Vlaams Belang onverwacht voor u?
Bontjes: Ja. Wellicht ging Van Grieken daarom zo in de aanval op De Wever op zijn congres. Hij maakte hem de kop van Jut, en dat terwijl De Wever de enige is die hem ooit in een regering zou kunnen helpen. Ik vind overigens dat er de laatste dagen nog veel scherpe beloftes zijn gemaakt. Groen wil niet regeren zonder Vooruit, Conner Rousseau (Vooruit) keert niet terug in de politiek als hij niet verkozen wordt, de N-VA wil niet regeren met het Vlaams Belang … Ik weet niet of ze die beloftes zullen kunnen waarmaken.
‘Is het Vlaams Belang echt de inzet van de verkiezingen, zoals vandaag overal wordt rondverteld?’
