Als – áls – straks de regering-De Wever aantreedt, krijgt dit land een premier als geen ander: een ooit radicale Vlaams-nationalist. ‘Bart De Wever is niet zomaar meer te plaatsen in zijn stamboom.’
Dat u maar weet dat hij het ont-zet-tend tegen zijn zin gaat doen. Met stilaan aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid volgt Bart De Wever, sinds 2004 voorzitter van de N-VA, een dezer dagen Alexander De Croo (Open VLD) op als premier. Het is het resultaat van een succesvolle campagne waarin hij in 2024 de Vlaamse kiezer vroeg om premier te mogen worden van dit land, al maakte hij daarbij ook meteen duidelijk hoezeer hij liever iets anders zou doen.
Terwijl Theo Francken al maandenlang blinkt omdat hij naar verwachting minister van Defensie mag worden, doet De Wever alsof het premierschap een nachtmerrie voor hem wordt. ‘De persoon die uitkijkt naar de Wetstraat 16 is niet geschikt om daar te gaan zitten. Ik doe dit enkel omdat het moet’, zei De Wever zelfs aan het einde van vorig jaar nog in Het Laatste Nieuws.
Realpolitik
Het is met die al dan niet gespeelde nukkigheid dat De Wever geloofwaardig probeert te blijven. Want we krijgen straks, met dus weer die aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, wel een heel raar schouwspel te zien: een Vlaams-nationalist van wie de partij in haar beginselverklaring nog altijd streeft naar de Vlaamse onafhankelijkheid neemt straks alle honneurs waar als Belgisch premier. Dat valt, aan de achterban, het makkelijkst uit te leggen als die man daar op z’n minst niet te veel plezier aan lijkt te beleven.
‘Europa zou de onafhankelijkheid van onze deelstaten nooit erkennen. Het is slim om in zulke omstandigheden ook nationaal aan zet te willen zijn.’
‘Voor mij is dit een bewijs van pure realpolitik’, zegt Herman Van Goethem erover. Hij is oud-rector van de Universiteit Antwerpen en kent als historicus de geschiedenis van het Vlaams-nationalisme goed. ‘Ook voor Vlaams-nationalisten is ondertussen duidelijk dat België niet kan splitsen. Er zal altijd een nationaal niveau blijven bestaan. Door Brussel en onze staatsschuld zullen we altijd aan elkaar blijven hangen, en het leger blijft uiteraard ook nationaal. Europa zou de onafhankelijkheid van onze deelstaten trouwens nooit erkennen. Het is slim om in zulke omstandigheden ook nationaal aan zet te willen zijn.’
De laatste premier doet het licht uit
Niet alle Vlaams-nationalisten zijn het daar uiteraard mee eens. ‘Bart De Wever probeert een systeem te redden waarvan hij zelf zegt dat het niet kan werken’, zei politoloog Bart Maddens eerder deze week in De Standaard. Hij ziet de deelname van de N-VA aan deze regering met lede ogen aan. Maddens is een van de weinige kritische stemmen die zijn overgebleven van de Vlaamse beweging, waarvan al langer wordt gezegd dat ze door de N-VA is leeggezogen.
Walter Pauli analyseert: Bart De Wever verdient stilaan respect van links Vlaanderen
Het premierschap van De Wever is het eindpunt van een bocht die ondertussen al zeker tien jaar geleden werd ingezet. In 2014 ging de N-VA voor de eerste keer naar de kiezer met het confederalisme als uitgangspunt, maar ook met de belofte dat de partij socio-economische hervormingen belangrijker vond. Het resultaat was de regering-Michel, die vertrok met een regeerakkoord zonder enige communautaire ambitie.
‘Ik situeer die bocht van de N-VA eerder tussen 2009 en 2010’, zegt Dave Sinardet daarover. ‘Toen de N-VA de onderhandelingen over de zesde staatshervorming verliet in 2011, benadrukte Bart De Wever al heel duidelijk in de eerste plaats socio-economische redenen. Het communautaire werd daar toen al ondergeschikt aan gemaakt.’
Sinardet is politoloog aan de VUB, maar schreef als redactielid voor de Encyclopedie van de Vlaamse beweging ook onder andere het lemma over Bart De Wever, en dat over de N-VA. ‘Twintig jaar geleden zou niemand geloofd hebben dat de jonge voorzitter die De Wever toen was ooit premier van België kon worden’, zegt Sinardet daarover. ‘Hij had het toen misschien alleen gewild als hij de laatste premier zou worden die het licht mocht uitdoen. Of toch minstens om een gigantische staatshervorming door te voeren. De N-VA is uiteindelijk ook opgericht omdat de Volksunie niet radicaal genoeg was.’
Radicaal, antiparlementair
In die voorbije twintig jaar had Bart De Wever altijd al twee gezichten. Hij was degene die het Vlaams-nationalisme van alle romantiek ontdeed. Hij maakte van de N-VA een rechts-conservatieve partij die haar kiezers overtuigde dat zo’n beleid het best te realiseren was in een autonoom Vlaanderen. Het was dat rechts-conservatisme dat De Wever altijd al verpersoonlijkte, ook als burgemeester van Antwerpen.
Eerder dan het Vlaams-nationalisme is het bovendien dat program dat van de N-VA al vijftien jaar de grootste partij in Vlaanderen maakt. Sinardet: ‘Ik zeg al heel lang dat het separatisme maar heel weinig Vlamingen aanspreekt. Vroeger kreeg ik daarvoor verwijten van de N-VA, nu halen ze zoals Jan Jambon recent nog dezelfde onderzoeken aan om hun communautaire eisen af te zwakken.’
Tegelijkertijd werd De Wever, in de vele portretten die ondertussen van hem zijn verschenen, ook afgeschilderd als een van de meest radicale flaminganten die er rondlopen. Daarvoor werd, onder andere, altijd naar de geschiedenis van zijn eigen familie verwezen. Zijn grootvader was lid van het Vlaams Nationaal Verbond, en zijn vader militeerde voor de Vlaamse Militanten Orde. ‘Maar niemand is verantwoordelijk voor wat zijn familie doet’, zegt Herman Van Goethem daarover. ‘De Wever is met zeer radicaal, antiparlementair gedachtegoed opgegroeid. Hij is uiteindelijk tot heel andere inzichten gekomen, en heeft bijgeleerd. Bart De Wever is niet zomaar meer te plaatsen in zijn stamboom.’
Niettemin, in tegenstelling tot in 2014 heeft de N-VA in 2024 niet aangekondigd dat de staatshervorming wat de partij betreft weer vijf jaar in de diepvriezer kan. Al sinds het begin van de regeringsonderhandelingen vliegen er ideetjes door de lucht van wat er communautair eventueel zou kunnen gebeuren. Van de Senaat afschaffen, over het oprichten van een werkgroep binnen de regering tot het alvast in de feiten splitsen van bevoegdheden: het is al allemaal gepasseerd, maar definitief is er nog niets.
‘Als deze onderhandelingen onder zijn leiding mislukken, is De Wever totaal mislukt als politicus.’
‘Het zou ironisch zijn als N-VA net nu pleit voor asymmetrische bevoegdheden’, merkt Dave Sinardet over dat laatste idee op. ‘De Vlaamse regering is momenteel linkser dan de Waalse: gaan we dan in Vlaanderen een linkser beleid voeren? Mijn voorspelling is dat er hooguit communautaire symboliek zal worden afgesproken. Het status quo is op een congres van de N-VA makkelijker te verdedigen dan de toegevingen die onvermijdelijk zijn bij een echte, grote staatshervorming.’
Blijft over als vraag: kan Bart De Wever dat, premier zijn van België? Hij was twee decennia een uitermate succesvolle voorzitter van de N-VA, maar het premierschap van een land waar hij nooit in heeft geloofd is nog iets heel anders. Georges-Louis Bouchez (MR) en Conner Rousseau (Vooruit) zullen hem in ieder geval ook geen cadeaus doen.
‘Als hij slaagt in deze onderhandelingen zal hij ook slagen als premier’, oordeelt Herman Van Goethem. ‘Maar het geldt ook andersom: als deze onderhandelingen onder zijn leiding mislukken, is hij zelf ook totaal mislukt als politicus.’
Hoe Bart De Wever de gewenste premier van koning Filip werd
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier