‘Als voorzitters kroketten beginnen te maken op Instagram, dan is onze partijfinanciering wel heel dringend aan herziening toe’

Redacteur Tex Van berlaer zag hoe ministers en partijvoorzitters tijdens het kerstweekend luchtige video’s publiceerden. ‘Ze doen niemand kwaad en hebben wellicht een peulenschil gekost, maar toch schreeuwen ze: onze politieke partijen krijgen te veel geld.’

Laat ik beginnen met een bekentenis. Ja, ik had moeite om een lach te onderdrukken toen ik zag wat Ben Weyts (N-VA) in het bos vond.

In een filmpje op sociale media bracht de Vlaamse onderwijsminister, ook bevoegd voor Dierenwelzijn, de problematiek van achtergelaten huisdieren ter sprake. Terwijl we de N-VA’er met zijn hond Sepp zien joggen (of ging Weyts het beest achterlaten?) stoot hij plots op een vastgebonden Corneel van Oosterweel.

Voor iedereen die een leven heeft: Corneel van Oosterweel was de mascotte die Ben Weyts in 2019 als toenmalig minister van Mobiliteit lanceerde naar aanleiding van de start van de Oosterweelwerken. Sinds die geboorte dook Corneel, een genderneutraal creatuur dat niet zou misstaan in Tim Burtons Nightmare before Christmas, geregeld op in grapjes op sociale media. Door het wezen mee te nemen uit het bos en een PFAS-vrije kerstdis aan te bieden op zijn kabinet, stak de minister ook een beetje de draak met zichzelf.

Ook minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) bracht een vrolijke kerstboodschap ten tonele, al ging dat met meer actie gepaard. In een filmpje zien we hoe Dedonder de Kerstman helpt met zijn missie om cadeaus rond te delen. Blijkbaar moest ze daarvoor een parcours in Marches-les-Dames afleggen, inclusief deathride. Ook Michel Hofman, stafchef van het leger, werd opgeroepen – met gepaste kerstsokken aan. Op het einde zien we hoe Dedonder en Hofman highfiven, een balkon op wandelen en de kijker samen een fijne kerst wensen.

Toen we verder gingen met doomscrollen, was het al snel weer raak. Plots zagen we Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert in de weer met een kerstmaaltijd. Op een filmpje op Instagram werd de liberaal in één minuut tijd bestookt met dilemma’s terwijl hij kroketten bereidde. Dat waren geen vragen à la ‘fiscale hervorming: ja of nee’ of ‘verplicht spreidingsplan voor asielzoekers of niet’, maar ‘rode of witte wijn’ (antwoord: rood) en ‘kroketten of heel veel kroketten’ (antwoord: heel veel kroketten).

Debby en Nancy

Een kerstfeest is geen kerstfeest zonder een oom die begint te zeuren over een of ander fait divers. Welaan dan: dit soort filmpjes verdient gezeur. Ze doen niemand kwaad en hebben wellicht een peulenschil gekost, maar toch schreeuwen ze: onze politieke partijen krijgen te veel geld.

Uiteraard zit het echte probleem van partijfinanciering niet in dit soort werkjes, maar in structurele gevolgen van het bestaande systeem. De geldstroom zoals die vandaag bestaat, werkt particratie in de hand. Politieke partijen worden spelers op de vastgoedmarkt of gulle donors van Mark Zuckerberg en co. De problemen zijn bekend, en ook de oplossingen worden steeds helderder. In de Kamer leven er ideeën om tot een transparantere en gezondere financiering te komen, al loopt het proces stroef. Dat de peilingen sommige partijen met existentiële vragen over hun voortbestaan opzadelen, helpt niet.

Jarenlang klaagden zageventen over de aanwezigheid van politici in televisieprogramma’s die niets met politiek te maken hadden. De essentie is dat het misschien niet zo’n goed idee is dat mensen die over ons leven beslissen als doordeweekse BV’s worden voorgesteld. De opvoering van Yves Leterme (CD&V), Johan Vande Lanotte (Vooruit) en Jean-Marie Dedecker bij Debby en Nancy in 2007 geldt daarbij als dieptepunt. Maar dat trio kon achteraf nog zeggen dat het de speelbal was van de televisiemakers. Een minister die Corneel van Oosterweel eten serveert, heeft alles zelf in de hand.

De genoemde voorbeelden zijn niet de enige en zelfs niet de ergste. Strikt genomen is het filmpje van Dedonder niet betaald door de partij, maar door het departement Defensie (ik weet niet of dat beter is). Maar de creaties zijn wel symptomen. Van politici die steeds meer beroemd willen zijn om wat ze zijn, niet om wat ze doen. Van een financiering die partijen toelaat om tijd en moeite te steken in tierelantijntjes die apolitiek zijn. Van verkleutering naar verpeutering.

Daarom een vroege nieuwjaarswens voor de Wetstraat: zorg ervoor dat 2023 het jaar wordt waarin er eindelijk werk wordt gemaakt van een grondige hervorming van de partijfinanciering.

Ook na die hervorming zullen er nog heel veel kroketten zijn.