Alexander De Croo: ‘EU-top zonder beslissing over energieprijzen zou falen van Europa zijn’

In niet mis te verstane bewoordingen waarschuwt premier Alexander De Croo dat op de Europese top van donderdag en vrijdag een principiële beslissing moet worden genomen over maatregelen om de energieprijzen beter te beheersen en gezinnen en bedrijven te beschermen. ‘Het moment is nu om een eenduidig politiek signaal te sturen dat we de wil hebben om de hoge gasprijzen niet langer te tolereren. Het omgekeerde zou totaal onverantwoord zijn, het falen van Europa’, zei hij maandag in de Kamer.

In de commissie Europese aangelegenheden blikte De Croo terug op de top van Praag en vooruit naar de top van eind deze week. De energiecrisis en het Europese antwoord daarop domineren voor de premier de agenda. ‘Europa staat voor de week van de waarheid. Het is erop of eronder. De tijd van de excuses is op’, zei De Croo. Voor hem is de top dan ook ‘de belangrijkste Europese Raad in een lange tijd’.

Omdat er niet langer rekening kan worden gehouden met Russisch gas voor de bevoorrading van volgend jaar en de bevoorrading dan dus moeilijker wordt, dreigen er volgens de premier grotere risico’s voor de gas- en elektriciteitsprijzen dan dit jaar. Om een herhaling van de prijswedloop op de energiemarkten van afgelopen voorjaar en zomer te vermijden, moeten de leiders daarom de principiële beslissing tot de gezamenlijke aankoop van gas, solidariteit en prijsbeheersing nemen zodat tegen de lente van 2023 de juridische en operationele voorbereidingen klaar zijn, argumenteerde hij.

Voor België moet de Europese Unie haar collectief gewicht gebruiken door op de wereldmarkten tot de groepsaankoop van gas over te gaan. ‘Dit gebeurt het best door een Europees kartel op te richten dat voldoende kritische massa heeft van Europese energiebedrijven die langetermijncontracten kunnen afsluiten, zonder dat ze hiervoor in competitie gaan met andere Europese spelers’, zei De Croo. ‘Dit is de beste garantie om de bevoorradingszekerheid te garanderen én om de prijs te drukken.’

Die groepsaankopen moeten gepaard gaan met bindende afspraken rond bevoorradingssolidariteit tussen lidstaten, aldus De Croo. Concreet betekent dit dat landen met een hogere afhankelijkheid van Russisch gas of landen die moeilijk toegang hebben tot lng de verzekering moeten krijgen dat hun gasaanvoer voldoende groot blijft. België staat er ook voor open om nog verdere afspraken te maken om de gasvraag te beheersen en waar mogelijk verder te verlagen.

Al maanden klopt België op dezelfde nagel: er moet in de context van de crisis ook een plafond op de gasprijs komen. Voor De Croo moet deze week dan ook eindelijk de principiële beslissing genomen worden om een ’tijdelijke en urgente interventie in de gasprijs op de groothandelsmarkt’ uit te werken. ‘Mits voldoende duidelijke afspraken rond bevoorradingszekerheid en -solidariteit moet het mogelijk zijn om deze stap eindelijk te kunnen zetten.’ Hij heeft er, ‘meer dan de afgelopen weken’, hoop op dat dat gaat lukken.

Samen met haar collega’s uit Italië, Polen en Griekenland heeft federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) alvast een nieuw voorstel voor een ‘dynamische prijscorridor voor gas’ uitgewerkt. Die moet volgens hen toegepast worden op de volledige groothandelsmarkt (dus niet alleen op Russisch gas of op gas dat voor stroomproductie wordt gebruikt), terwijl het hele systeem zo ontworpen moet zijn dat Europa kan inspelen op (dreigende) leveringstekorten.

België wil tot slot de hervorming van de gasprijsindex (TTF) en de energiemarkt versnellen. Ook Commissievoorzitter Ursula von der Leyen verdedigde al een aanpassing van de TTF-markt, die cruciaal is voor het bepalen van de gasprijs, omdat die te veel gewicht geeft aan (Russisch) pijplijngas. Ook al was haar Commissie daar lange tijd een koele minnaar van, maakte von der Leyen tegelijk een opening naar een tijdelijk algemeen gasprijsplafond.

Morgen/dinsdag zal de Commissie haar energiepakket goedkeuren tijdens haar wekelijkse college. Von der Leyen zal de langverwachte wetsvoorstellen persoonlijk presenteren in de perszaal van het Europees Parlement. De voorstellen moeten de discussie op de top van donderdag en vrijdag voeden, waarna ze volgende week dinsdag op de tafel van Van der Straeten en haar collega-energieministers terechtkomen, die dan in Luxemburg vergaderen.

De Croo zei in de Kamer dat de Commissie rekening moet houden met de ‘wil om vooruit te gaan’ die in de Raad leeft en met de brede meerderheid die op korte termijn ingrepen in de energiemarkt wil ‘om de volatiliteit en speculatie te drukken, en om zo de prijzen te verlagen’. Samen met veertien andere lidstaten vroeg België de Commissie eind september al om snel de concrete invoering van een algemeen prijsplafond op gas voor te stellen. Verschillende andere landen, Duitsland op kop, blijven echter waarschuwen voor de risico’s voor de bevoorradingszekerheid. Volgens de jongste versie van de ontwerpconclusies van de top, die Belga kon inkijken, lijkt zich evenwel een compromis af te tekenen: in die tekst is sprake van ‘het onderzoeken van een tijdelijke dynamische prijscorridor voor gas om de prijzen af te toppen tot (een) nieuwe index ontwikkeld is’. Maar zoals dat gebruikelijk is, zal in de komende dagen nog stevig over die formulering onderhandeld worden – niet in het minst tijdens de top zelf.

De Croo riep Duitsland nog op om zijn nationale belangen niet te laten voorgaan. Hij wees erop dat het “mythisch bedrag” van 200 miljard euro dat Berlijn wil uittrekken om zijn burgers en bedrijven tegen de energiecrisis te beschermen nog niet helemaal uitgewerkt is, maar dat zulke ‘massieve interventies’ hoe dan ook het gelijk speelveld van de interne markt in gevaar dreigen te brengen. ‘Maar we moeten ook luisteren naar Duitsland, wanneer het zegt dat het de Europese industrie op peil wil houden. Onze bilaterale banden zijn op het vlak van industrie zeer sterk.’