De regering-De Wever gaat het echtscheidingspensioen afschaffen. U vraagt voortaan beter even bedenktijd als u ten huwelijk wordt gevraagd.
Het is een van de vele losse eindjes in het regeerakkoord die, eenmaal bij elkaar geknoopt, wel eens veel meer impact zouden kunnen hebben dan u vandaag vermoedt: het afschaffen van de echtscheidingspensioenen. Donderdag zorgde N-VA’er Axel Ronse al voor enige opschudding doordat hij in Het Laatste Nieuws leek te suggereren dat die pensioenen misschien ook het best worden afgeschaft voor wie er vandaag recht op heeft. Dat zou betekenen dat honderdduizenden gepensioneerden van de ene dag op de andere minder pensioen ontvangen. Het kabinet van pensioenminister en partijgenoot Jan Jambon maakte ondertussen duidelijk dat dat niet het plan is, en Ronse ontkent zelfs dat hij het ooit heeft beweerd. Er komt een overgangsregeling, ook al moet die nog worden uitgewerkt. Maar de voornemens over het echtscheidingspensioen die wél in het regeerakkoord staan, noemde pensioenexperte Ria Janvier (Universiteit Antwerpen) eerder al in Knack ‘bijzonder vrouwonvriendelijk’.
Waar gaat het over? Een echtscheidingspensioen is voor alle duidelijkheid in het overgrote deel van de gevallen geen volwaardig pensioen. Het is een compensatie voor een ex-partner die tijdens de huwelijksjaren aanzienlijk minder verdiende of werkte dan zijn of haar partner, en dus ook minder pensioenrechten opbouwde. Enkel voor partners die nooit werkten, kan het echtscheidingspensioen het enige bedrag zijn dat ze ontvangen. Per jaar wordt met een vastgelegde formule die compensatie berekend. Dat stelsel werd bedacht toen in de meeste gezinnen slechts één partner – traditioneel de man – ging werken. Het belang is inmiddels wat afgenomen, maar ook nu werken vrouwen vaak nog aanzienlijk minder om taken in het huishouden te kunnen opnemen zoals de zorg voor en opvoeding van de kinderen.
‘Eigenlijk worden door de afschaffing van het echtscheidingspensioen alleen vrouwen getroffen.’
‘Eigenlijk worden door de afschaffing van het echtscheidingspensioen de facto enkel en alleen vrouwen geraakt’, vertelt Elisabeth Alofs, professor gespecialiseerd in familie- en familiaal vermogensrecht (VUB). ‘De regering lijkt ook het gezinspensioen te willen afschaffen, maar de gevolgen daarvan worden gedragen door het echtpaar, beide partners dus. De afschaffing van het echtscheidingspensioen treft daarentegen enkel uit de echt gescheiden vrouwen. Idealiter wordt er dus zeker niet enkel in een overgangsregeling voorzien voor personen die het echtscheidingspensioen nu al genieten, maar ook voor hen die nu al gescheiden zijn, maar nog niet met pensioen zijn.’
Oneerlijk gebruik
Meer dan vierhonderdduizend mensen krijgen vandaag al zo’n compensatie: soms gaat dat over minieme bedragen, soms loopt het op tot 150 of 200 euro per maand. Die pensioenrechten kostten de overheid, of de sociale zekerheid, in 2024 zo’n 400 miljoen euro. In vergelijking met de totale pensioenuitgaven slechts een klein bedrag, maar het steeg de laatste jaren wel fors. Dat was de oorspronkelijke reden voor Ronse om te vragen om sneller in te grijpen.
Er zijn ook wel goede redenen om het echtscheidingspensioen af te schaffen. Het geldt vandaag alleen voor mensen die echt gehuwd zijn, en niet enkel wettelijk samenwonend. Daarvan zijn er steeds minder. Bovendien hebben alleen werknemers en zelfstandigen er recht op, ambtenaren niet. ‘We zien ook dat mensen het echtscheidingspensioen op een oneerlijke manier gebruiken’, zegt Yves Stevens, als professor verbonden aan het Instituut voor Sociaal Recht van de KU Leuven. ‘Koppels scheiden soms enkel en alleen omdat een echtscheidingspensioen meer opbrengt voor één partner dan het minimumpensioen. Dat is niet te verdedigen.’
Bovendien valt heel goed de vraag te stellen of de samenleving moet opdraaien voor de keuze van een getrouwd koppel om één partner minder te laten werken dan de andere. Bij de experten is er begrip, zeker op een moment dat er overal geld moet worden bespaard, om daarvan af te stappen. België is trouwens het enige land waar zo’n solidariteit binnen het koppel na scheiding gefinancierd wordt door de gemeenschap.
De pensioenhervorming van regering-De Wever: wat betekent ze concreet voor de leerkrachten?
In een zetel
Over wat er in de plaats komt van deze sociale bescherming, is meer discussie. In het regeerakkoord staat het onder experts ondertussen roemruchte zinnetje dat partners gestimuleerd zullen worden om in hun huwelijkscontract of wettelijk samenlevingscontract een pensioensplit te voorzien als het tot een scheiding komt. Met andere woorden: koppels moeten onder elkaar uitmaken welke regeling ze afspreken en wie wat betaalt. ‘Jongeren die tot over hun oren verliefd zijn als ze in het huwelijksbootje stappen, zullen beslissingen moeten nemen over wat er met hun pensioen gebeurt als ze later uit de echt zouden scheiden’, vatte Janvier het eerder al samen.
Elisabeth Alofs heeft het over een ‘aberratie’ in het familierecht, en lang niet alleen omdat zo’n bespreking tijdens de wittebroodsweken op een ongelukkig moment komt. ‘De wet verplicht partners niet om solidair te zijn met elkaar. Dat is een haast pervers systeem, want de overheid laat twee partijen onderhandelen waarvan we allemaal weten dat de economisch sterkste in een zetel zit: als een van beide partners niet wil trouwen, wordt er niet getrouwd en is er geen sprake van bescherming. De andere partner kan in principe wel zeggen dat de relatie dan eindigt, maar zoiets gebeurt vanzelfsprekend zo goed als nooit. In alle andere rechtsdomeinen beschermt de overheid de zwakste partij, zoals de huurder, de consument of de werknemer. In het samenlevingsrecht bestaat die bescherming niet.’
‘Het regeerakkoord doet alsof mensen de keuze hebben om helemaal niet solidair te zijn met elkaar: dat is echt geen vooruitgang.’
Ook Stevens is niet gelukkig met de hervorming. ‘In mijn ogen is dit een serieuze stap terug’, zegt hij. ‘Er zijn ondertussen namelijk vonnissen geveld waarin rechters oordeelden dat er wel degelijk sprake moet zijn van een pensioensplit of verdeling tussen koppels. Het ging dan over aanvullende pensioenen. Zelfs als zij daar geen afspraken over hadden gemaakt, legde de rechter dat in een aantal gevallen op. Het regeerakkoord doet alsof mensen de keuze hebben om helemaal niet solidair te zijn met elkaar: dat is echt geen vooruitgang.’
Hoe vrouwonvriendelijk zijn de pensioenplannen van de regering-De Wever?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
