‘2024 wordt een van de ingrijpendste jaren sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog’

Nieuwjaar 2024 was geen dag van hoopvol vooruitkijken. Integendeel, we moesten vooral bekomen van alweer een oorlogsjaar, waarin de loopgraven in Oekraïne en het barbaars afslachten van mensen in en om Gaza herinneren aan wereldoorlogen die nooit meer zouden plaatsvinden.

Ook veel politieke verschuivingen zijn zorgwekkend. In Nederland won het extreemrechtse boegbeeld Geert Wilders met overmacht de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Argentinië koos voor Javier Milei, een ultraliberale gek die af wil van alle wetten die werknemers, consumenten en huurders beschermen.

De Verenigde Staten zijn in de ban van een losgeslagen Donald Trump: nog agressiever en onbeschofter, met nog minder respect voor de eigen rechtsstaat, laat staan voor internationale instellingen en verhoudingen. De presidentsverkiezingen van 5 november worden bepalend voor de toekomst van Amerika en dus ook voor die van de rest van de wereld.

Tegen die achtergrond zou 2024 voor België het jaar nul kunnen worden: het begin van een tijd met nieuwe machtsverhoudingen en een andere sociale realiteit. In juni kiezen we de federale, regionale en Europese parlementen, in oktober volgen de lokale verkiezingen.

Nooit vielen zo veel verkiezingen samen in hetzelfde jaar. We moeten al terug tot 1958 voor dezelfde combinatie van ‘nationale’ en lokale verkiezingen – het Europees Parlement werd toen nog niet rechtstreeks verkozen.

Volgens de peilingen (voor wat ze waard zijn) zouden de verschuivingen dit keer echt fundamenteel kunnen worden. In Vlaanderen kan het extreemrechtse Vlaams Belang de grootste partij worden. Dan is VB-voorzitter Tom Van Grieken ook de eerste (in)formateur van de volgende Vlaamse regering. Nederland leert dat de kans bestaat dat de andere partijen van de rechterzijde zich dan niet meer principieel verzetten tegen onderhandelingen met extreemrechts.

Volgens diezelfde peilingen kan voor het eerst een zogenaamde ‘Vlaams-nationalistische meerderheid’ het licht zien, waarbij VB en N-VA samen een meerderheid aan zetels in het Vlaams Parlement bezetten, en meer dan de helft van die van de Vlaamse taalgroep in de Kamer.

Dan komt het vertrouwde Belgische systeem vanzelf onder druk. Koning Filip hoeft nog niet te vrezen dat hij met vrouw en kinderen in ballingschap zal worden gedreven. Maar het nieuwe land doet het wel met minder checks-and-balances dan vroeger, dus met meer ‘ieder voor zich’, zowel institutioneel, politiek als sociaal-economisch.

Het gaat bij de volgende verkiezingen dus hoegenaamd niet over namen en kopjes. Wat maakt het eigenlijk uit of ‘de mensen’ Alexander De Croo nog terugkrijgen als hun nieuwe premier, of moeten aanvaarden dat hij al bezig was met een Europese carrière, als een kloon van Charles Michel; of dat een verschoonde versie van Conner Rousseau dan toch verkozen wil worden; of welke toekomst de N-VA in petto heeft voor Jan Jambon?

Deze verkiezingen draaien niet om de verkozenen, maar om de verkiezingen zelf. Om de richting van onze democratie, de toekomst van onze verzorgingsstaat, en dat bepaalt dan weer de aard van onze samenleving en uiteindelijk de kwaliteit van onze eigen levens: ons inkomen, onze welvaart, onze bescherming, onze gezondheid, zelfs onze identiteit.

De kans bestaat dat 2024 een van de belangrijkste want ingrijpendste jaren wordt voor België sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Want zelfs indien na alle verkiezingen zal blijken dat alles toch minder verandert dan nu wordt gevreesd of gehoopt, zelfs als blijkt dat het geruststellende Tout va très bien madame la marquise een toepasselijker volkslied blijft dan Zij zullen hem niet temmen of Ontwaakt, verworpenen der aarde, dan nog wacht België zwaar weer.

Hoe dan ook zál de begroting aangepakt worden. Dat zal bloed, zweet en tranen kosten, en vooral miljarden euro’s.

Dat zal ook het sociale model verder onder druk zetten: de filialisering van Delhaize is een omineus signaal dat ook onze overlegeconomie in levensnood verkeert. Dat komt de sterkeren niet slecht uit, de rest van de bevolking wel.

En hoe dan ook komen er forse investeringen in defensie, als het al niet te laat is. Ook dat kost miljarden. Het klimaat… Ja, het klimaat. Het jaar nul vangt alleszins aan in een erg slecht klimaat.

Het einde der tijden is daarom nog niet aangebroken, het verdwijnen van nog meer zekerheden wellicht wel. Dat kan wijzen op vooruitgang – al is zelfs dat in 2024 geen zekerheid.