Philippe Close (PS) is het eens met Bart De Wever: ‘We hebben een nationaal drugsplan nodig’

‘De Brusselse binnenstad bloeit als nooit tevoren’, zegt burgemeester Philippe Close, enthousiast gesticulerend vanaf het spectaculaire dakterras van Brucity, het nieuwe administratieve centrum van de hoofdstad. ‘De bevolking groeit met 2 procent per jaar en de voetgangerszone trekt nieuwe horeca- en handelszaken aan.’

Het eind vorig jaar in gebruik genomen nieuwe gebouw van de Brusselse stadsdiensten is anders niet onomstreden. ‘Een walvis op het droge’, aldus critici, vanwege te groot, te veel glas en te weinig in de buurt geïntegreerd. ‘Kritiek zal er altijd zijn’, reageert de burgemeester laconiek terwijl hij trots vergaderzalen, kunstwerken en de locatie van het toekomstige, voor iedereen toegankelijke dakrestaurant laat zien.

Close, joviale netwerker en te duchten machtspoliticus in de Brusselse kosmos, werd zes jaar geleden burgemeester van de hoofdstad nadat zijn partijgenoot Yvan Mayeur was gestruikeld over hoge zitpenningen bij de daklozenorganisatie Samusocial. Close hoopt na 2024 burgervader te kunnen blijven, al wordt hij soms ook getipt als kandidaat-opvolger van Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS). ‘De knoop over de lijstvorming moeten we intern nog doorhakken.’

De voorbije weken en maanden kwam het Brussels Gewest echter vooral in het nieuws met beelden van verkleumde asielzoekers in tentjes aan het kanaal of samengepakt met talloze daklozen en drugsverslaafden in een onbewoonbaar krakerspand in de Paleizenstraat.

Hoe is de situatie nu? Slapen er nog asielzoekers op straat?

Philippe Close:Er slapen in Brussel nog altijd mensen op straat, maar dat zijn zeker niet alleen asielzoekers. Mijn richtsnoer in dezen is eigenlijk: handelen en zwijgen. Als burgemeester is de opvang van asielzoekers niet mijn bevoegdheid, maar ik zie het wel als mijn verantwoordelijkheid. Maar ik weiger tenten en kraakpanden op mijn grondgebied, al krijg ik soms felle kritiek omdat ik tenten laat afbreken. Een paar weken geleden heb ik ook panden ontruimd in de Stalingradlaan en de Havenlaan. Officieel huisvest Brussel in samenwerking met Fedasil 1300 vluchtelingen. Brussel is daarmee een van de meest gastvrije gemeenten van het land. Daarom was ik even sprakeloos na de commotie over het hotel in Ruisbroek waar mensen uit de Paleizenstraat in Schaarbeek tijdelijk naartoe waren gebracht. Waar ging die ophef over? Op twee kilometer van Brussel stond een hotel leeg, en het was maar voor een paar dagen. Men reageerde alsof we Brusselse asielzoekers naar Vlaanderen wilden exporteren. Maar dat zijn geen Brusselse asielzoekers. Het zijn Belgische asielzoekers.

Opvallend veel dakloze en verslaafde mensen lijken de laatste tijd hun toevlucht te zoeken tot metrostations. De Brusselse vervoersmaatschappij MIVB krijgt talloze klachten van reizigers wegens overlast.

Close:Het gaat om ongeveer zevenhonderd mensen: daklozen, asielzoekers en verslaafden. Wat we vandaag in de metro meemaken, is totaal nieuw. Zoals in alle stations waren er altijd wel een paar dakloze mensen, in het Centraal Station bijvoorbeeld, maar een crisis van deze omvang is ongezien.

Samen met het Gewest, dat bevoegd is voor noodopvang, zoeken we onderdak voor die mensen, maar we hebben systemische oplossingen nodig voor dit probleem. Mensen die asiel aanvragen, moeten sneller een antwoord krijgen. Voor een deel van de mensen die hier al jaren illegaal verblijven kan regularisatie de oplossing zijn. Dan kunnen wij als lokale overheid werken aan hun sociale integratie. Een ander deel, en het zal u misschien verbazen dit van mij te horen, moet nu ook eens daadwerkelijk het land worden uitgezet.

Steunt u Vlaamse partijen en staatssecretaris voor Migratie Nicole De Moor (CD&V), die ijveren voor een strenger asiel- en migratiebeleid?

Close: We kunnen migratie niet tegenhouden, daarover mogen politici de bevolking niet voorliegen. Het probleem is op zich ook niet het aantal asielzoekers — we moeten opvang organiseren conform de internationale verdragen waartoe België gehouden is. Het probleem zijn de duizenden mensen zonder papieren, van wie sommigen al tien jaar of langer in de illegaliteit en in administratief niemandsland verkeren. Dan krijg je de vicieuze cirkel waarbij de politie iemand aanhoudt en een bevel geeft om het grondgebied te verlaten, waarna er niets gebeurt. Het is nooit goed als een land zijn eigen wetten niet toepast. Of je zet mensen echt het land uit, of je geeft ze een verblijfsvergunning. Want ik geloof wel dat we een deel van die groep in het reguliere circuit kunnen integreren. Dat betekent niet dat we iedereen moeten opvangen. Bovendien zijn het vooral de volkse buurten die het meest met overlast en onveiligheid te maken krijgen. Als ik een hardliner ben op het vlak van veiligheid en een groot verdediger van de politie, is het om die reden.

Het aantal verslaafden in Brussel neemt snel toe, volgens hulpverleners als gevolg van goedkope crack die de stad overspoelt. Steunt u de war on drugs van Bart De Wever, burgemeester van Antwerpen?

Close: Helemaal. Twee dingen zijn hier belangrijk. We moeten heel repressief optreden tegen de drugshandel. Brussel was de eerste politiezone die lokale politiemensen heeft overgeheveld naar de federale politie, met name om onze collega’s in Antwerpen te helpen in de strijd tegen drugs. De premier heeft verschillende vergaderingen georganiseerd met de burgemeesters van de grote steden. Het is frappant, maar iederéén spreekt daar dezelfde taal: Bart De Wever, Paul Magnette (PS-voorzitter en burgemeester van Charleroi, nvdr), ikzelf. Brussel staat dus klaar om Antwerpen te helpen. Wij voelen geen leedvermaak als in Antwerpen granaten ontploffen, en ook wij maken ons daar grote zorgen over.

Maar?

Close: Naast bikkelharde repressie hebben we een beleid nodig om verslaafden te helpen. Op dat vlak doen we het niet goed genoeg. Daar heb ik recent ook minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) over aangesproken. We hebben een nationaal drugsplan nodig. Ik ontmoet ouders van wie de kinderen, kinderen van wie je het nooit had verwacht, in no time aan crack verslaafd zijn geraakt. Die families zijn ten einde raad en kunnen nergens terecht.

U kreeg veel kritiek op de gebruikersruimte die u in mei vorig jaar hebt geopend, waar verslaafden in veilige omstandigheden kunnen gebruiken. Tegenstanders noemen het een ‘spuitzaal’.

Close: Klopt, maar ik ga nog een tweede gebruikersruimte openen, samen met het Brussels Gewest. Het gaat er niet om drugs te promoten, zoals tegenstanders beweren, maar om het probleem beheersbaar te maken. In de risicobeperkende gebruikersruimte in de Woeringenstraat hebben zich al zevenhonderd mensen ingeschreven. Ze kunnen daar gebruiken omkaderd door de vzw Transit, die al meer dan dertig jaar met verslaafden werkt. Als je van een alcohol- of tabaksverslaving af wil, is er een waaier aan programma’s en hulpverlening. Ik rookte jarenlang twee pakjes per dag. Ik was mezelf letterlijk dood aan het roken. Een psycholoog-tabacoloog van het Bordetziekenhuis heeft me geholpen om te stoppen. Op dezelfde manier moeten verslaafden en hun families hulp krijgen om hun leven opnieuw op de rails te zetten.

Toen de Antwerpse schepen Jinnih Beels (Vooruit) een pleidooi hield voor het legaliseren van drugs, niet alleen van cannabis maar ook van harddrugs zoals cocaïne, steunde u haar op Twitter.

Close: Ik vond het een goede zaak dat Jinnih, samen met academici, met open geest en zonder te moraliseren het debat probeerde te openen. Natuurlijk zal er morgen geen wet zijn die cocaïne legaal maakt. Voor cannabis komt zo’n wet er waarschijnlijk wel, aan Franstalige kant zijn in elk geval alle partijen voor. Maar het zou een goede zaak zijn als de oude drugswet van 1921 op de schop gaat. Strikt genomen is het volgens die wet verboden om bijvoorbeeld medisch gecontroleerd kleine dosissen heroïne te verstrekken aan zware verslaafden. Maar een kleine dosis die is voorgeschreven door een arts of apotheker is toch beter dan iemand laten rotten in een metrostation? Repressie heeft in dit geval geen zin. Het mag dan verboden zijn, geen enkele rechter zal iemand nog veroordelen omdat hij heroïne voor eigen gebruik op zak heeft.

Hebt u iets losgekregen bij minister Vandenbroucke met betrekking tot het nationale drugsplan waarvoor u pleit?

Close:Het beweegt te langzaam. We hebben doorgaans veel gemeen met Vooruit, maar op dit vlak moet er een versnelling hoger worden geschakeld. Politici worden te vaak verlamd door angst voor de publieke opinie. Maar wij zijn niet de boodschappers van goed nieuws, hè. Als er problemen zijn, moeten we ze benoemen.

Wat kan of zou de minister van Volksgezondheid moeten doen?

Close: Hij moet nooit geziene middelen vrijmaken. We hebben extra psychiaters, psychologen, straathoekwerkers en straatverpleegkundigen nodig, en we moeten de deur openzetten voor innovatieve programma’s en maatregelen om verslaafden te helpen. Dingen die we nog nooit hebben uitgetest, maar die het proberen waard zijn.

Bart De Wever voert niet alleen een war on drugs maar ook een oorlog tegen woke. Waar staat u in dat debat?

Close:(blaast) Dat hele wokedebat irriteert en verveelt me mateloos – ik heb het er nu al mee gehad. Die zogenaamde woke vijand bestaat niet. Sommigen doen alsof dat Amerikaanse debat, het product van een extreem ongelijke samenleving, ook bij ons relevant is, maar dat is niet zo. En er zitten natuurlijk imbecielen in beide kampen, bij woke en bij anti-woke. Beide extremen hangen me de keel uit. Het merendeel van de mensen kan deze discussie ook geen bal schelen. Het enige wat je bereikt, is dat je mensen tegen elkaar opzet. Brussel is na Dubai de meest kosmopolitische stad van de wereld, met 184 nationaliteiten en 104 talen. De meeste mensen willen gewoon samen met alle anderen hun eigen leven leiden en door ons met rust gelaten worden. Ik zeg altijd dat rechten geven aan de ene niet mag betekenen dat anderen rechten verliezen. Maar dit overspannen debat over woke, over de angst voor het verlies van identiteit, of de foutieve aanname dat je niets meer mag zeggen, brengt ons niets bij. Wat dat laatste betreft: één blik op de sociale media volstaat om te zien dat het niet klopt.

Woke en anti-woke voeren vandaag een cultuurstrijd over van alles en nog wat. Vorige week ging het over het ‘ramadan friendly’-label van Brusselse cultuurhuizen, die voorstellingen ‘ramadanproof’ willen maken voor moslims tijdens de islamitische vastenmaand.

Close:Ik neem deel aan veel iftars en ik kan u verzekeren dat de meeste moslims geen enkele boodschap hebben aan zo’n label. De ramadanmaand is geen maand waarin moslims naar het theater gaan, maar een maand die ze willen doorbrengen met hun familie. De KVS, het Kaaitheater en andere culturele instellingen hebben dat natuurlijk met de beste bedoelingen gedaan. Het lijkt me ook prima dat iemand tijdens een voorstelling kan buitenglippen om even iets te drinken of te eten na een hele dag vasten. Maar al de rest? Stickers om te waarschuwen voor naakt of muziek? Kom nou, het lijkt wel parental advisory (een Amerikaans waarschuwingslabel op geluidsdragers, nvdr). En natuurlijk voelt Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) zich dan geroepen om te reageren. Dat creëert allemaal nodeloze controverse, want dan gaat het ineens niet meer over ramadanvriendelijk, maar over wie voor of tegen de ramadan is.

Moslims zijn volgens u geen vragende partij voor ‘ramadan friendly’-labels?

Close:Natuurlijk niet. Nogmaals, ik geloof dat de culturele instellingen te goeder trouw zijn. Maar ik zou hen willen zeggen: jullie creëren iets wat zich tegen moslims zal keren terwijl ze er niet eens om hebben gevraagd. De ramadanmaand is een vrome maand, waarin mensen vooral bezig zijn met hun geloof en liefdadigheid. Er zijn bijvoorbeeld veel Brusselse jongerenverenigingen die aan voedselbedeling doen tijdens de ramadan. Voor mij is het belangrijk dat in mijn stad plaats is voor iedereen en dat iedereen kan zijn wie hij wil zijn, wat ook zijn of haar afkomst, cultuur, religie of seksuele voorkeur is. Maar laten we ophouden met mensen in hokjes te stoppen, en met het schrijven van boeken over het zogenaamde woke-gevaar, en ter verdediging van de witte man. Daar heb ik ook niets mee.

Iets anders: als Brussels burgemeester en nationaal ondervoorzitter van de PS kunt u niet blij zijn met de recentste peiling van Het Laatste Nieuws, VTM Nieuws, RTL en Le Soir. Daarin dondert de Brusselse PS omlaag naar 16,8 procent en moet uw partij de MR en de PTB laten voorgaan.

Close: Ditmaal was het resultaat slecht, maar drie maanden geleden was het goed. Ik lig er dus niet echt wakker van. Waar ik me meer zorgen over maak, is het grote aantal verkiezingen in 2024. Nog voor de gemeenteraadsverkiezingen zal de bevolking het waarschijnlijk beu zijn. Eerst krijgen we drie maanden lang campagne voor de federale, regionale en Europese verkiezingen. Twee maanden later komt het campagnecircus opnieuw op gang, maar dan voor de gemeenteraadsverkiezingen. Terwijl de mensen juist houden van het gemeentelijke niveau. Politici zijn er nog bereikbaar.

Voor de PVDA-PTB betekent deze peiling in Brussel, met ruim 19 procent van de stemintenties, dan weer de grote doorbraak.

Close: Maar een stem voor de PTB is een proteststem, geen steunbetuiging aan het PTB-programma. De PTB wil ook helemaal niet besturen. In een kleine gemeente als Zelzate: tot daaraan toe. Maar de PS heeft de PTB na de vorige gemeenteraadsverkiezingen uitgenodigd om mee te besturen in Molenbeek, Herstal en Charleroi. De PTB heeft dat geweigerd. Hun verkozenen zijn ook niet erg actief in de regionale parlementen. En ik geloof ook niet dat de PTB in het Brussels Gewest 19 procent van de stemmen zal behalen. Maar als ze er wel in slaagt en vervolgens niet aan de macht wil deelnemen, dan zit die partij met een groot probleem.

Gezien de opgang van het Vlaams Belang in Vlaanderen en de PTB in Brussel en Wallonië zal het niet meevallen om in 2024 nog een federale regering te vormen, en evenmin om eventueel samen met de N-VA het land te hervormen.

Close: Wat hervormen betreft: de PS heeft altijd een sterke regionalistische strekking gehad. Maar zelfs in Wallonië hebben de meest regionalistische politici intussen begrepen dat er bij de federale staat nauwelijks nog wat te rapen valt. Als je nog bevoegdheden wilt overhevelen, raak je al snel aan de sociale zekerheid, en dat is voor ons een rode lijn. We moeten in dit land vooral beter samenwerken. Ik benadruk altijd het Vlaamse karakter van Brussel. Wij zijn de hoofdstad van Vlaanderen en daar heb ik geen enkel probleem mee. Twintig procent van het onderwijs in Brussel is Nederlandstalig terwijl de Nederlandstaligen maar acht procent van de Brusselse bevolking vertegenwoordigen. Veel Brusselse ouders willen dat hun kinderen Nederlands leren. Vandaag is het gênant als je in Brussel moet zeggen: ‘Sorry, ik spreek geen woord Nederlands.’ Onze administraties ondervinden geen problemen meer om tweetalige kandidaten te vinden. We rekruteren ze trouwens hoofdzakelijk onder mensen van Maghrebijnse en Turkse origine. Veel van die tweetalige Brusselaars verhuizen ook naar het Vlaamse hinterland van Brussel. Het is een Brusselse olievlek nieuwe stijl, zonder de bijbehorende verfransing. Maar mij zul je bijvoorbeeld nooit horen klagen over het feit dat Brusselse bedrijven zich vestigen in de Vlaamse rand. Ik ben juist blij als Grimbergen en Wemmel goed boeren.