Pesten: ‘Moeten onder ogen zien dat er kleine klootzakjes rondlopen die diepe sporen kerven in leeftijdgenoten’

De nationale Pesttop is een mooi initiatief, maar de kans is groot dat het weer bij mooie woorden blijft, vreest Knack-redacteur Ann Peuteman. ‘We moeten eindelijk onder ogen durven te zien dat er kleine klootzakjes rondlopen die diepe sporen aan het kerven zijn in leeftijdgenoten. Sporen die misschien nooit meer zullen verdwijnen.’

Morgen vindt in het koninklijk paleis een nationale Pesttop plaats. Mooi initiatief, daar niet van. Maar de kans is groot dat het weer bij mooie woorden en voornemens blijft. Pesterijen onder kinderen en jongeren worden in de praktijk nog al te vaak geminimaliseerd. Hoog tijd voor nultolerantie.

Een tijd geleden kwam prins Gabriël thuis met een plastic armbandje tegen pesten om zijn pols. Zijn moeder vond dat prachtig en zei hem dat hij het de hele week moest aanhouden. Onze koningin is tégen pesten en dat is heel fideel van haar.

Maar laten we eerlijk zijn: het tegendeel zou pas nieuws zijn. Elke school en jeugdvereniging is tegen pesten, net zoals Ketnet, de minister van Jeugd, de kinderrechtencommissaris, vakbonden, werkgeversorganisaties en de rest van het bonte middenveld. Maar wat schieten we daar uiteindelijk mee op?

Liedjes, posters en polsbandjes tegen pesten helpen geen zier. Behalve dat ze misschien nog wat meer engagement aanwakkeren bij toch al overtuigde kinderen en tieners. Hetzelfde geldt voor de goedbedoelde plaques met de boodschap ‘School tegen pesten’ die veel Vlaamse speelplaatsen sieren. Nog veel te vaak is dat het enige wapen dat zo’n school inzet om pesterijen tegen te gaan – alle bewustwordingsacties en vormingsmomenten ten spijt.

Als een leerling daadwerkelijk wordt gekoeioneerd, wordt dat soms ontstellend lang genegeerd. Zoals het jongetje dat voor ‘poepchinees’ werd uitgemaakt en de hele tijd op de grond werd geduwd. Antwoord van de opvangjuf: ‘Jullie moeten jullie ruzies zelf leren oplossen.’ Vaak wordt pas echt ingegrepen als de ouders van een gepest kind aan de alarmbel trekken. Meestal is het gesar dan al een hele tijd aan de gang, want kinderen vinden het heel moeilijk om hun vader of moeder op de hoogte te brengen.

Komen ma of pa uiteindelijk klagen, dan ondernemen de meeste scholen wel actie. Maar lang niet overal even doeltreffend. Meestal wordt er dan een klasgesprek over pesten georganiseerd of worden de betrokkenen met elkaar geconfronteerd. Vaak wordt het gepeste kind bij de zorgjuf geroepen om beter met de situatie te leren omgaan. Een ongelukkig signaal, zowel voor het slachtoffer als voor zijn kwelduivels.

Ook ouders hebben nog het een en ander te leren. Velen hebben geen idee hoe ze hun kind het best kunnen helpen als het wordt gepest, en ouders van pesters hebben vaak de neiging om het probleem te minimaliseren. Omdat ze niet kunnen geloven dat hun mooie zoon of dochter tot zulk gedrag in staat is, maar ook omdat ze het slachtoffer een beetje flauw vinden. Hún kind zou daar niet over zeuren, dat kan wel tegen een stootje. Fijne opvoeding is dat.

Nu is pesten van alle tijden, maar de impact op het leven van een kind is wel veel groter geworden sinds er een digitale schandpaal bestaat. Na de schooluren gaat het gepest door op Facebook, Snapchat of de een of andere online game. Zoals onlangs nog toen een handvol zestienjarigen een FB-groep oprichtten voor een leeftijdgenoot, die ze er dag na dag uitlachten en door de mangel haalden. Maar Facebook zag het probleem niet en weigerde de pagina weg te halen.

Ter verdediging van de koningin: ze houdt het niet bij goede raad aan haar zoon, maar organiseert vandaag ook een top over pesten, waarvoor ze een hele resem specialisten ter zake op het paleis ontvangt. Het is de bedoeling om daar een globaal plan tegen pesten uit te werken.

Maar zo’n plan kan dus maar een verschil maken als er ook echte, voelbare consequenties aan worden gekoppeld.

Natuurlijk gaat het om kinderen en jongeren en moeten ze dus een tweede, derde en vierde kans krijgen. Daar draait opvoeden nu eenmaal om. Maar over sommige dingen valt niet te onderhandelen: stelen en dieren folteren, bijvoorbeeld, en andere kinderen pesten dus. Op dat vlak moet een nultolerantie gelden. Al is het maar omdat we er als samenleving alles aan moeten doen om te verhinderen dat jonge pestkopjes uitgroeien tot leraars die lastige leerlingen in een emmer mortel duwen, bazen die hun ondergeschikten kleineren of werknemers die collega’s al dan niet letterlijk in hun onderbroek zetten.

We moeten eindelijk onder ogen durven te zien dat er kleine klootzakjes van pakweg twaalf jaar rondlopen die – terwijl ik dit schrijf en u dit leest – diepe sporen aan het kerven zijn in leeftijdgenoten. Sporen die misschien nooit meer zullen verdwijnen.