Pensioenclash tussen Magnette en De Croo: is het écht de schuld van Europa?

Zowel premier Alexander De Croo (Open VLD) als PS-voorzitter Paul Magnette wijzen naar Europa om de pensioenen te hervormen.

‘De Europese chantage over de pensioenhervorming is niet acceptabel. Europa is helemaal niet bevoegd voor pensioenen.’ In Le Soir trok PS-voorzitter Paul Magnette begin december flink van leer. Nog geen twee dagen later zat zijn partijgenoot en staatssecretaris voor de Relance Thomas Dermine (PS) samen met vertegenwoordigers van de Europese Commissie. Er viel heel wat te bespreken. De regering-De Croo wil begin januari namelijk 850 miljoen euro uit het Europese coronaherstelfonds aanvragen.

Maar om aanspraak te kunnen maken op die middelen moet België aan twintig voorwaarden voldoen – ook wel mijlpalen genoemd. Twee van die mijlpalen heeft België nog niet op orde: een proces voor de digitalisering van de administratie en de pensioenhervorming. Het is dat laatste dossier dat Vivaldi kopzorgen baart. Vooral tussen de Open VLD en de PS zit het er bovenarms op. Premier Alexander De Croo (Open VLD) kleedt zijn voorstellen in een Europees jasje, Magnette loopt naar eigen zeggen nog liever Europees geld mis dan ‘asociale hervormingen’ door te voeren.

Herstelplan

Voor een goed begrip moeten we even terug naar 2020. Tijdens de coronapandemie kwamen het Europees Parlement en de lidstaten een herstelfonds van 750 miljard euro overeen. Om aanspraak te kunnen maken op het geld moest elke lidstaat een herstelplan indienen, rekening houdend met nationale aanbevelingen die de Europese Commissie in 2019 deed. Over de pensioenen luidde die aanbeveling aan België toen: ‘De budgettaire houdbaarheid van de pensioenen waarborgen, onder meer door de mogelijkheden voor vervroegde uittreding uit de arbeidsmarkt te beperken.’

Tijdens de opmaak van het herstelplan bestond er in de Vivaldi-regering nog geen overeenkomst over de manier waarop men de pensioenen wilde hervormen. Wel waren er binnen het regeerakkoord enkele krijtlijnen terug te vinden. Op verzoek van de Commissie vertaalde de regering-De Croo die krijtlijnen naar het nationale herstelplan. Zo staat er in het herstelplan te lezen dat er ‘wordt ingegaan op de houdbaarheid van de overheidsfinanciën voor het pensioenstelsel, met inbegrip van het beperken van de mogelijkheden voor vervroegde uittreding uit de arbeidsmarkt.’

Intussen is het herstelplan door Europa goedgekeurd en zijn inhoudelijke aanpassingen niet meer mogelijk. ‘Van wat de regering-De Croo vandaag in dat herstelplan verwerkt, kan ze later moeilijker afwijken. Het Europees Semester krijgt een dwingender karakter’, schreef Knack daar toen over. Europa heeft dus wél iets te zeggen over de pensioenen en de financiering ervan, tenminste over hetgeen daarover in het herstelplan staat. De andere lidstaten moeten het Belgische voorstel over de pensioenhervorming namelijk ook goedkeuren.

‘Bedankt voor de aanbevelingen, maar wij gaan ze niet volgen’, zei Magnette begin december tegen Le Soir over het advies van Europa. Zo werkt het dus niet – het zijn geen aanbevelingen meer. Dat werd afgelopen zomer ook duidelijk toen het moeizame federale akkoord over de pensioenhervorming niet budgetneutraal bleek en de Europese Commissie Vivaldi haar huiswerk opnieuw liet maken. ‘Als algemeen beginsel geldt dat België, net als elke andere lidstaat, het herstelplan zoals dat is goedgekeurd moet uitvoeren om Europese middelen te ontvangen’, aldus de Commissie.

Eisen

Europa verwacht dus dat de federale regering een hervorming doorvoert zoals is afgesproken. Maar het vraagt daar niets bovenop. Van chantage door Europa kan dus geen sprake zijn. Gevraagd om een reactie erkent de woordvoerder van Magnette dat ook. ‘Europa stelt inderdaad geen bijkomende voorwaarden bovenop wat we in het herstelplan hebben opgenomen. Maar als premier De Croo zegt dat we zijn voorstellen moeten doorvoeren van Europa, dan gaan we daar niet mee akkoord. We hebben zelf de ruimte om te kiezen hoe we het pensioenstelsel budgnetneutraal hervormen’, klinkt het.

De Croo stelde midden december voor om de beloofde pensioenbonus enkel toe te kennen aan wie tot 4000 euro bruto per maand verdient, de taks op het aanvullend pensioen te verhogen, de verhoging van het minimumpensioen met 2,65 procent niet door te voeren en de koppeling tussen het ambtenarenloon en het pensioen te lossen. Die maatregelen zijn niet in het herstelplan opgenomen en hoeven dus ook voor de Europese Commissie niet te worden genomen, maar ze maken de pensioenhervorming zoals afgesproken wel budgetneutraal. Volgens Magnette zijn het evenwel ‘asociale maatregelen’ die het regeerakkoord schenden.

Het kabinet van minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) licht toe dat het ditmaal wél budgetneutrale voorstellen heeft uitgewerkt, waaronder een maatregel om de hoogste pensioenen naar beneden bij te stellen. Die voorstellen zouden normaal gesproken in de loop van december in bilaterale gesprekken met De Croo en de vicepremiers behandeld worden, maar dat is er niet van gekomen. ‘De premier was te druk bezig met zijn WhatsApps over de begroting. We wilden hem daar ook de ruimte voor geven. Dat hij dan plots toch met eigen voorstellen komt, is voor ons niet aanvaardbaar’, aldus Sam Van de Putte, woordvoerder van Lalieux.

Een akkoord lijkt niet voor meteen. Binnen de regering valt te horen dat het dossier waarschijnlijk naar maart zal worden doorgeschoven. Dermine zal de pensioenhervorming dus niet kunnen opnemen in het betalingsverzoek dat hij midden januari bij de Europese Commissie wil indienen. Uiterlijk tegen mei 2024 moet de pensioenhervorming doorgevoerd zijn, niet zozeer omdat er dan nieuwe verkiezingen zijn, maar wel omdat de regering-De Croo dat zelf zo in haar herstelplan heeft gezet.