'Ouderschap is geen zaak van vrouwen alleen'

‘De Belgische verlofregelingen die erop gericht zijn om een betere work-life balance voor ouders te realiseren, hebben een omgekeerd effect’, schrijft Monica De Jonghe van het VBO. Ze pleit voor een grondige hervorming, waarvoor het regeerakkoord als kapstok kan dienen.

Vlak voor het Kerstreces publiceerde de Nationale Bank van België (M. Nautet en C. Piton, How does parenthood affect the careers of women and men? NBB Economic Review, december 2021) een interessante studie over de verschillende impact van ouderschap op de loopbaan van vrouwen en mannen. Voor mannen zal ouderschap neutraal zijn, of zelfs een boost geven aan de carrière, terwijl vrouwen door het moederschap carrièrekansen mislopen en daardoor ook moeilijker doorstoten naar topfuncties.

De kijk op vrouwen door de maatschappij

De studie toont aan dat er meerdere redenen zijn die dit verschil uitleggen maar ten gronde terug te brengen zijn tot de traditionele stereotiepe denkbeelden. En dit is in hoofdzaak een maatschappelijk probleem dat bij de wortel moet worden aangepakt. De oproep van de onderzoekers om alle actoren in de maatschappij hierbij te betrekken is volledig terecht. De omgeving (familie, vrienden, leerkrachten, enz), de media en het beïnvloeden van gedrag en attitude al van op jonge leeftijd zal hierbij een doorslaggevende rol spelen. Alleen op die manier zullen vrouwen eigen keuzes kunnen maken onder meer op het vlak van studiekeuze en nadien in het gezin, die niet beïnvloed worden door hoe de maatschappij kijkt naar de rol van de vrouw in het gezin.

Genereuze verlofregeling houden de genderongelijkheid in stand

Opmerkelijk is ook dat de Belgische verlofregelingen die erop gericht zijn om een betere work-life balance voor ouders te realiseren, een omgekeerd effect teweegbrengen. Dat stellen de onderzoekers ook vast. Ze houden de gender stereotypes in stand in de plaats van te zorgen voor een betere verdeling van de zorgtaken tussen mannen en vrouwen. Dit is niet zo verwonderlijk als je teruggaat naar de oorsprong van deze stelsels, die er vooral op gericht waren om vrouwen aan te trekken op de arbeidsmarkt. Door hen de mogelijkheid te bieden werk met gezin te combineren, is de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen zeer sterk toegenomen (het verschil in werkgelegenheidsgraad tussen mannen en vrouwen is van 33,5% in 1983 verminderd naar 7,2% in 2019). Maar tegelijkertijd zijn veel meer vrouwen deeltijds aan het werk dan mannen (42,5% vrouwen ten opzichte van 11,8% mannen). Beleidsmakers blijven ook vandaag nog inzetten op het uitbreiden en verbeteren van de verlofregelingen, die er enkel toe leiden dat de genderongelijkheid op de arbeidsmarkt verder toeneemt. Dit is dus niet de juiste aanpak.

Een grondige hervorming van de verloven is een belangrijke stap

Er bestaan vandaag verschillende verlofregelingen bedoeld om allerhande zorgtaken (gezin, ziek familielid, ouderenzorg,….) beter te kunnen combineren met het werk. Een werkende moeder met 1 kind kan alleen al door de combinatie van ouderschapsverlof en tijdskrediet de arbeidstijd met 1/5 verminderen gedurende 3 jaar. Vaders hebben uiteraard recht op eenzelfde krediet, maar zullen dat niet op dezelfde manier uitputten, en al zeker niet gedurende lange opeenvolgende periodes. De lijst met andere verloven, die evenzeer recht geven op een volledige of gedeeltelijke schorsing van de arbeidsovereenkomst is nog lang.

Ouderschap is geen zaak van vrouwen alleen.

Tot slot zorgde de politieke keuze om een deel van de zorgtaken uit te besteden naar de gezinnen (kinderopvang, mantelzorg, medische bijstand, palliatief verlof…) voor extra druk omdat vooral vrouwen deze extra zorgtaken opnemen bovenop de professionele loopbaan. Het VBO is al langer vragende partij om een drastische hervorming door te voeren, zonder taboes, met als belangrijk doel om een gendergelijke opname van de verloven te bewerkstelligen. Dit is een belangrijke stap opdat de loopbanen van vrouwen eindelijk gelijke tred kunnen houden met die van mannen, en waardoor de loonkloof nog verder zal gedicht worden.

Het regeerakkoord biedt hiervoor een kapstok, het is nu aan de sociale partners om er werk van te maken.

Voor het VBO moet de hervorming vertrekken vanuit de volgende doelstellingen: het realiseren van een eenvoudig en transparant verlofkader, dat de gendergelijke opname stimuleert, oog heeft voor een efficiënte arbeidsorganisatie, en voldoende alternatieven biedt op het vlak van toegankelijke en kwaliteitsvolle kinderopvang en ouderenzorg, maar zonder meerkost voor de overheid en de ondernemingen. Tot slot is een flexibel arbeidskader een bijkomende troef, die werkende ouders ruimte biedt om een voltijdse job te combineren met de gezinstaken, op maat van bedrijf en werknemers.

Het is een uitdagend project, dat in combinatie met een noodzakelijke cultuurswitch, vrouwen eindelijk dezelfde kansen zal bieden als mannen in de professionele loopbaan. Alleen door hier allemaal samen onze schouders onder te zetten en niet langer de weg van de minste weerstand te kiezen door voort te timmeren aan de bestaande koterijen, zullen de toekomstige generaties vrouwen deze droom werkelijkheid zien worden.